Kontrakoa badirudi ere, ketchupak ez die patatei zaporerik ematen, kendu baizik. Era berean, bizitzan eta gurasotasunean ere, askotan gehigarrietan jartzen dugu arreta handia, funtsezko gauzak arbuiatuz. Kasu horietan, irakatsi baino, hobe genuke haurrengandik ikasiko bagenu.

Azken aldi honetan hainbat herrialde bisitatu eta jende ezberdina ezagutzeko aukera izan dut. Askotan gogoratzen dut australiar batekin afaldu nuen lehen aldia. Menua: porru-patata purea. Janaria gure platerean izan genuen bezain pronto, nire lagunak egin zuen lehenengo gauza gatza eta piperbeltz dezente jartzea izan zen. Emazteak orduan esan zion janariak zuen zaporea probatu ere ez zuela egin, eta berak harrituta galdetu zuen patatari zaporea atera behar ote zion. Orduz geroztik, hainbat jatordu partekatu nituen gizon horrekin eta ikusi nuenean barbakoa saltsa, mostaza eta ketchupa zenbateraino erabiltzen zituen aurki ulertu nuen: ketchupak, zaporea eman baino, kendu egiten die patatei.

Gurasotasunean fenomeno honek badauka garrantzia. Har dezagun, elikaduraren esparrutik atera gabe, txokolatearen adibidea. Printzipioz ez da gomendatzen haurrei lehen bi urtetan txokolaterik ematea. Hala ere, asko dira muga hori luzatzearen alde daudenak. Haien aburuz, haurra txokolatea edo gozokiak jaten hasten denean, beste janariek duten gozotasuna nabari eta gozatzeko gaitasuna galtzen du. Besteak beste, frutak duen berezko gozotasuna ez da horren deigarria izango eta, hortaz, haurrak gozokiekiko lehentasuna garatuko du.

Elikaduraren esparruaz gain, antzeko fenomenoa beste alorretara pasa daiteke, hala nola, jolasera. Gaur egun, haur gehienek erabili ditzaketenak baino jostailu gehiago dituzte, horietariko askok bizi guztia saski baten hondoan pasatzen dutelarik. Gehiegizko kopuru horrek zaporea kendu dio jolasteari, ez baitu sormena kitxikatzen. Haurrak jostailuak kontsumitu egiten ditu, batekin amaitu eta hurrengoa hartuz, jolasaren magia bizi gabe. Gogoratu aurreko belaunaldian, esate baterako, zenbat denbora jolastu genezakeen peontza xalo batekin, edota playmobil pare batekin.

Jostailuen sofistikazioak ere antzeko eragina du. Geroz eta jostailu sofistikatuagoak daude: mugimendu, argi zein soinuekin. Eta behin trikimailu guztiak probatuta jolasa agortu egiten da. Ordea, gure haurtzaroan zenbat denbora eman genezakeen jolasean makil bat eta plastikozko balde baten taparekin? Zer behar genuen baserrian pasatako arratsalde arrunt bat aurkikuntza handiko arratsalde zirraragarria izateko?

Horrekin ez dut esan nahi aurreko garaiak hobeak zirenik, edo haurrei makilak eman behar dizkiegunik jolas dezaten. Baina kontuz ibili behar dugu jolasak hartu duen formarekin, jolasaren esentzia galdu baitaiteke. Gogoratu jolasa dibertigarria izateko sormena, aurkikuntza eta erronka bildu behar dituela.

Gertatzen dena da, gaur egun gauza asko ikusi ditugula. Gehiegi, apika. Auzokideari dela, telebistan dela, desiragarritzat jotzen ditugun gailu asko ikusten ditugu egunero, horrek duen arriskuaz ohartu gabe. Gogoan dut Malasian bidailagun izan nuen italiar bat. Oihan tropikal batean barrena gindoazen eta, halako batean, urjauzi eder baten aurrean geunden. Taldekide gehienok, liluratuta, inguruaz gozatzen hasi ginen aho bete hortz. Denok, italiarra izan ezik. Berarengana gerturatu eta gustuko ez ote zuen galdetu nion, eta berak, ia pena aupegiarekin, esan zidan Niagara eta Iguazuko ur jauziak ikusiak zituela eta, horren ostean, gainontzeko urjauzi guztiak txikiak eta arruntak iruditzen zitzaizkiola.

Une hartan pena sentitu nuen, besteon poza partekatzen ez zuelako. Ondoren, horren inguruan pentsatzen, nik neuk ere hainbatetan akats bera egiten dudala konturatu nintzen. Momentu bereziak une berezietarako erreserbatuko banitu bezala (oporrak, bidaiak, asteburuak hondartzan…), eguneroko martxan zer topatuko dudan aurreikusten dut eta neure buruari harritzeko aukera ukatu egiten diot. Niagarako urjauzia topatuko ez dudala badakidanez, bidean topatzen ditudan erreka txikien edertasunari ez diot  erreparatzen; gauza txikien atzean dagoen zoriontasunaz ez dut gozatzen.

Zorionez, haurrek ez dute horrela funtzionatzen eta eguneroko ekintza arruntetan zoriontasunerako atea topatu dezakete. Haiek mundua estreinakoz ari dira ikusten eta, horregatik, forma bat ez dute beste batekin konparatu behar baloratu ahal izateko. Puxika liluragarria da bere itxuragatik, eta berdin dio munduan beste puxika handiago, koloretsuago edota sofistikatuagoak existitzen badira. Momentuko esperientzia zoragarria da konparatu edo epaitzen ez dugunean.

Horrexegatik esaten dut, fenomeno horren inguruan helduok dugula haurrengandik berikasteko aukera. Ez diezaiegun hainbeste irakatsi nola eman zapore bereziak patatari, eta dastatu dezagun beraiekin batera patata xume guztien zapore bakun eta bakarra.