Goxoki edo litxarreria bezala ezagutzen ditugun produktuen taldea izugarri handitu da ni txikia nintzenetik. Jada ez dira lau karamelu, goxoki edo pakete. Aukera infinitua da. Zapore, testura, usain, tamaina, paketatze, formatu, …. berriak asmatu dira, gehigarri berriak edo hauen erabilera berriak asmatu diren heinean. Edulkoratzaile ezberdinak esate baterako (sukralosa, aspartamoa, …).

Egungo litxarrerien osagaien zerrendak irakurtzen jartzen naizenean, nire garaikoekin alderatuta, oso ezberdinak direla konturatzen naiz. Hauetariko batzuek daramaten esloganak ezberdinak direla ere ohartu naiz. “Dieta munduan” modan egon diren korronteekin bat datozen esloganak hain zuzen ere. Hauek, aldatzen edo gehitzen joan baitira modarekin batera; “azukrerik gabe”, “glutenik gabe”, “Koipe begetala soilik”, “vegan”,…  Badirudi litxarrerien kontsumoak jarraitu beharreko elikadura baten parte izan behar duela. Eta horrela izan dadin, mozorro ezberdinak aukeratzen zaizkie momentuko korrontearekin bat egiteko. Marketina.

Produktu hauen oinarrizko osagaiak azukrea, landare zein animali jatorriko koipe aseak eta gatza direnez, balio energetiko altua izan ohi dutela jakina da. Baita kaloria hutsak bezala katalogatzen direla. Hauen ekarpen nutrizionalak ez baitu gure organismoaren beharrak asetzen duen nutrienterik. Hala ere, hiru osagai hauei gehigarrien presentzia (gelifikanteak, koloratzaileak, zapore indartzaileak, edulkoratzaileak, …) gehitu behar zaie. Hori dela eta, kontziente izan behar dugu hauek izan ditzaketen ondorioez kontsumoa noizbehinkakoa ez denean, adin txikietan eta barneratze goiztiar bat denean (4-6 urtetik behera).

Izan ere, indartzaile guzti hauen (ez soilik litxarreriatan daudenak) ondorioz txikitxoenen gustu edo zapore ohituran (baita gurean ere) aldaketak gerta daitezke jakien preferentziak distortsionatuz beste ondorio batzuen artean.

Edulkoratzaileen inguruan ordea, hauxe erakutsi digute azken ikerketek: aho zein hesteetako flora bakterianoa asaldatzeaz eta glukosaren metabolismoaren tolerantzia hondatzeaz gain, asetze erreflexuan ere aldaketak eragiten dutela. Hau da, gosea estimulatzen dute garun mailan sortzen diren mekanismo batzuen bitartez. Ondorioz uste genuena baino gehiago jaten bukatzen dugu eta gainera azukrea jan ez dugunez, hobeto egin dugunaren pentsaerarekin.

Ez naiz sartuko “zer da hobe, edulkoratzailea edo azukrea?” polemikan. Edulkoratzaile ezberdin pila baitaude ondorio ezberdinekin, jandako kopuruak/frekuentziak ere baldintzatzen duelako edo bat deabrutu eta bestea goraipatuko nuelako (jakinean bien kontsumoa neurtua eta aldikakoa izan beharko lukeenean) posizionatuko banintz. Beti esan ohi izan dugun bezala, oinarria kontsumo kontziente, aldikako eta neurtuan dago. Ez dago debekuan.

Hala ere, erreflexionatzera eramaten didana litxarrerien KONTSUMOA beroi da. Beronek izan duen eboluzioa. Halaber, ze adinetara irekitzen den, ezartzen diren ohiturak, egunerokotasunean duen presentzia, normaltasuna, eskuragarritasuna eta ahoratutako kopuruak.

Gainera, xelebrea bada ere, batzuetan haurrek produktu hauek jatearen erantzuleak ez dira gurasoak, ingurua baizik. Hau da, adibide ezaguna izango duzue: haurrak erosketak egiten lagundu digu harategira eta bertan gaileta bat oparitu diote, jarraian ogia erostean karamelu bat eman diote, fruta dendan beste goxoki bat, parkera joan eta gelakideekin elkartzean hauek “gusanito” tankerako pakete bat jaten daudenez berak ere jan du, etxera bidean bizilagunarekin elkartu eta txikle bat eman dio mutiko zintzoa baita. Eta hurrengo egunean berriz. Noizbehinkako kontsumoa eguneko bilakatuz.

Egia da, aipatu izan ohi dizuedan ez ukatu ez eskaini filosofia (Julio Basulto nutrizionistaren esaldi famatua) jarraitzea garrantzitsua dela heziketa egoki baterako. Baina non dago ez ukatzearen muga? Nola sentitzen zarete honen kontziente zaretenean? Zer egiten duzue? Formula bakarra ez dagoenez eta badirudi denon esku dagoen zerbait denez (gizarte baten bizi baikara) nik, ez daukat erantzun bakarra. Eta batzuetan erantzun gabe geratzen naiz.

Baina erantzukizuna guztiona denez, honen inguruan hausnartzera  animatzen zaituztet. Produktu hauek haurrei eskaini haurretik galdetu; Beharrezkoa da ezer ematea? Gurasoei galdetuko diet aurrena? Eskaini dezaket beste zerbait? Aukera osasuntsuagoak eskainiko ditut?….