Antropologoa eta gizarte-langilea da Marta Perez, betidanik idatzi izan du, baina  Ama izan eta hainbat hilabetetan zehar idatzitako kontakizun eta poemak “ la niña que llegó con un futuro bajo el brazo y otros relatos pseudomaternales “ izeneko  liburuan jaso ditu. Guk berarekin hitz egin dugu liburuaren berri izateko.

Marta Perez


Bidaia-koaderno bat edo kronika bat balitz bezala dago idatzita liburua , bere alaba zaintzen eman zituen hilabeteen islada. Testu laburrak dira, azkarrak, zainketek zaintzen duenari uzten  dioten denbora laburretik sortzen direnak. Azkartasunak baina ez die ez adimenik ez indarrik kentzen. Liburuak arreta jartzen du  bizitzari eusten diona ezagutzen ez duen eta ekoizpena erdigunean duen  sisteman.

Pérez Arellanok dioenez, amatasuna bizi dugun modua nabarmen hobetuko litzateke zaintzak banakotik egiteari utzi eta eremu publikora estrapolatuko balira. Horregatik, garrantzitsua da amatasunari gaur egun nola aurre egiten diogun azaltzen duten eguneroko esperientziak ezagutzea.

El Pais egunkarian Diana Oliverrek egindako elkarrizketa ekarri dugu Guraso.eus era, interesgarriak iruditzen zaizkigun ari muturrak dituelakoan.

Galdera: la niña que llegó con un futuro bajo el brazo y otros relatos seudomaternales lanean zure ama esperientzia da liburuaren haria, baina kontakizun bakoitzean esperientzia hori ezaugarri sozial eta pertsonal ugarik zeharkatzen dutela ikusten da. Aldatzen al du amatasunak munduan egoteko dugun modua?

Erantzuna: amatasun esperientziak  oso anitzak  dira eta, esperientzia bakoitzaren arabera, bizitza alda diezazuke, edo zure lekutik zentimetro bakar bat ere ez mugitu. Nire kasuan, esperientzia honek izugarrizko aldaketa ekarri du. 36 urtez nire lehentasuna ni neu  izatetik, leku hori gure alabak betetzera pasa naiz. Hau, errealitate-kolpe latza izan da, bizitza-lezio bat. Nahia eta bere beharrak zentroan kokatzeak gure zaurgarritasunaz kontzientzia handiagoa hartzera eraman nau, eta gizakia zaintzaren beharra duen pertsona dela ulertzera. Eta ez bakarrik gizakia: mundu osoa, natura… Hori da, nire ustez, dagoen egiarik garrantzitsuena.


Galdera: Oso interesgarria iruditzen zait liburuaren formatua, zure alaba zaintzen duzun bitartean ahal duzunean uzten dituzun argazkiak bezalakoak direlako. Susmoa dut liburu hau kapitulu laburrez osatua egongo dela, Nolakoa izan da prozesua?


Erantzuna: Liburu gehiena gure alabaren bizitzako lehen hilabeteetan idatzita dago. Gaizki lo egiten nuen  fase izugarri batetik igaro nintzen, Nahiak sarritan esnatzen ninduen, eta horrekin batera insomnio-krisia ere gertatu nuen, gogorra izan zen. Idazteak askatze bat irudikatzen zuen gau haietan niretzako lo-kuluxkek edo bularra emateak  ematen zizkidaten su-etenetan ere. Ni husteko premia ia konpultsibotik idazten nuen, baina baita guzti hura jasota uzteko nahitik  ere. Gure hormen artean edertasunez eta samurtasunez beteriko unibertso oso bat hedatzen ari zen, baina baita bakardadez eta etsipenez bustitakoa ere, eta nik hura islatzeko beharra nuen, betiko desagertu baino lehen. Idazketaren egitura nire erritmoa markatzen zuten garaietara egokitu beharko zela onartu nuen. Hortik datoz testu labur horiek, izpi ideia horiek, June Fernandezek hitzaurrean izendatzen dituen bezala.

Galdera: Non dago amen denbora?


Erantzuna: Amen denbora artikuluan (Diana Oliver kazetarian idatzitako artikulu honi egiten dio erreferentzia) deskribatzen duzun bezala, haurrak zaintzen dituzunean ematen du zulo beltz misteriotsu batek xurgatua denbora desagertu egiten dela. Faktore askok eragiten dute horretan, hala nola lanaldi bikoitzak edo zereginaren zati bat beren gain hartzen ez duten bikote horien (gizonak, gehienbat) zama mentalak. Uste dut ez dugula ahaztu behar zaintzen dugun pertsonok gainerakoen premia berberak ditugula, eta eskubide berberak izan beharko genituzkeela, besteak beste, atseden hartzeko eta aisialdirako  eskubidea. Zaintzak zaintzea funtsezkoa da zaintzaileen ongizaterako, bai eta zainduen ongizaterako ere; horretarako, zainketen dimentsio politikoa eta kolektiboa hartu behar dira kontuan.


Galdera:  Hollie Mcnishen poema bat dago, “Ama baten Burmuin xehetua” du izena. Poeman islatzen da zaintza lana ez da inoiz amaitzen, ez gauez ez egunez. Oso gutxi baloratutako lana da


Erantzuna: Jakina. Horrek zerikusia du etxeko lanaren eraikuntza historikoarekin, kapitalismoaren garapenarekin lotuta, zeinaren arabera estatusa produktiboak – eta maskulinoak diren -jarduerekin lotzen baita, etxe- eta emakume-jardueratzat hartzen direnekin alderatuta. Hala ere, dikotomia hau faltsua da eta beti izan da. Besteak beste, historian zehar emakumeek soroetara eta fabriketara jo behar izan dutelako eta, aldi berean, haurrak  eta adinekoak zaindu behar izan dituztelako.


Galdera:  Hau, Liburuan amatasunaren  aurpegi mingotsa bezala deskribatzen duzu,  eta amatasunaren apokalipsiaren lau zaldizkoak izendatzen dituzun arren  (Errua, Nekea, Gaitzespena eta Bakardadea) mundu osoan arazo larriagoak dituzten emakumeak daudela ohartzen  zara. Zerk hobetuko luke amatasuna bizitzeko duzun modua?


Erantzuna:  Pentsatu beharko genuke haur bat ezin duela pertsona bakar batek zaindu, pertsona eta baliabide ugari behar direla. Eta funtsezkoa da jabetzea ama guztiek ez dutela  bikotekide bat, laguntza emango dion familia  bat edo lagunduko dion  dirua. Asko gustatzen zait Marcela Lagarderen esaldi bat, esaten duena gizartea maternizatu behar dela gu desmaternizatzeko. Ziur nago emakume gehienok amatasuna bizitzeko dugun modua nabarmen hobetuko litzatekeela zaintzak eremu publikora estrapolatuko balira, administrazioei baliabide egokiak emanez amei eta zaintzaileei laguntzeko.


Galdera: Nola eraman hau eguneroko bizitzara?


Erantzuna. Neurri zehatz gisa, etxeko laguntza-zerbitzuak egon beharko lirateke laguntza behar duen edozein amaren edo familiaren eskura. Gainera, premiazkoa da Oinarrizko Errenta Unibertsala ezartzeak, amatasun-baimenik jaso ezin duten emakumeak babesten lagunduko luke. Bestalde, funtsezkoa da amak eta haien bikotekideak zaintzeko baimenak zabaltzea, baina baita baimen horiek beste pertsona batzuetara zabaldu ahal izatea ere, familien eta egoeren aniztasuna kontuan hartuta.

Galdera – Gure kasuan egoeraren gordintasuna laster geratu zen agerian: gure laguntza sarea eskasa da hiri honetan, eta nire egunerokotasunean 10 edo 11 orduko egoten nintzen haurrarekin bakarrik. Batzuetan uste dut ez garela konturatzen sarerik ez dagoela errealitatearekin txoke egin arte. Nola gertatu zen zuen kasuan?


Erantzuna: Gure kasuan, nahiko kontziente ginen, hurbilean hazkuntza-esperientzia ugari ditugulako. Bizi garen hirian eguneroko laguntza eman diezaguken sarerik ez genuenez, zenbait gauza aurreikusi genituen: lan-eszedentziako hilabete batzuk eskatu nituen, eta langile bat ordu batzuk garbiketaz arduratzera etorriko zela ere  erabaki genuen. Hori guztia familia askok onartuko ez luketen dirua xahutzearen kontura egin genuen, baina, aldi berean, ezin izan genuen behar genuen laguntza guztia ordaindu. Nire bikotearen   aitatasun-baimena  amaitu zenean, errealitateak gure aurreikuspenak gainditu zituen. Izan ere, batek ezin du aurreikusi bere neke-maila, edo zer zailtasun espezifiko aurkituko dituen egunerokoan.


Orain uste dut gauzak nola izan daitezkeen jakiteko informazioa eta irudi errealista izatea garrantzitsua dela, baina baliabide publikorik ez dagoenez eta kontziliatzeko zailtasunak daudenez, oso zaila da errealitateak une batean edo bestean ez kolpatzea.


Galdera: Ezagutzen dituzu zure pribilegio sozialak (emakume zuria, heteroa, familia nuklearra) eta zure egoera baino egoera txarragoan  dauden pertsonengan zaintza bideratzeak dakarren kontraesana. Feminismo neoliberaletik inposatu den hori, alda daiteke?


Erantzuna:  Jakina, baina aldaketa ez da bakarrik iristen, sareak ehunduz eta taldean parte hartuz baizik. Menderatze-sistemak betikotzeko eraikita daude, eta, beraz, historian zehar aldaketa sozial bakoitza, irabazitako eskubide bakoitza, ahaleginean eta aldarrikapenetan oinarrituta lortu da; batzuetan indarkeria erabiliz  baina batez ere proposamen eraldatzaileekin. Gaur egun, etxeko lanaren eta zaintzaren sektoreko hainbat talde, hala nola Euskal Autonomia Erkidegoko egoitzetako langileak, mobilizazio eta proposamen oso indartsuak egiten ari dira, erakundeei neurriak hartzeko presioa eginez. Beharrezkoa da jende gehiago jabetzea salatzen ari diren bidegabekerien tamainaz, eta horiekin bat egitea.


Galdera: Zerk esango zenuke bultzatzen gaituela ama izatera, zainketekin oro har eta haurtzaroarekin bereziki hain erasokor  den gizarte honetan?


Erantzuna. Oro har, gizarte hau ekoizpenean eta kontsumismoan oinarritutako bizimodua zailtzen duen eta subjektu  independente eta  autonomoak garenaren  mitoarekin kontraesanean dagoen ororen aurka doa. Ama izateko erabakia desira bati lotu ohi zaio, bultzada irrazional bati. Hala ere, emakume guztiak ez dira desira kontziente batetik  iristen amatasunera, askotan anbibalentziatik iristen dira. Gainera, amatasun-nahia oso ñabartuta dago gizarte-aginduagatik, hainbesteraino non batzuetan ez baita bata bestearengandik bereizten. Neskatoak garenetik, gizarteak amatasun-etorkizuna sustatzen digu, eta gure artean ama- eta maitasun-jokabideak sustatzeko mezuekin bonbardatzen gaitu. Era berean, oraindik ere ama ez izatea erabakitzen duten emakumeak epaitzen dira. Azken batean, esango nuke ama izatea bezalako erabaki batean osagai eta zirkunstantzia emozional, pertsonal eta testuingurukoen sorta zabala jartzen dela kolokan; eta, horrekin guztiarekin, bakoitzak ahal duen modurik onenean erabakitzen du».