Bada nerabezaroan ematen den fenomeno bat gero eta ikerketa gehiagotan aztertzen ari direna: nerabeen jet lag soziala da. Pubertaroan hastean da eta ematen da neska-mutikoak gautxoriak bihurtu zaizkigunean. Badirudi lo ordu gutxiago behar dituztela, baina, egia esan, nerabeek 9 ordu baino gehiago lo egin behar dituzte gauez. Zoritxarrez, gutxik egiten dituzte.

Adituek kalkulatzen du 13-17 urte bitarteko gazteen %15ak zailtasunak dituela ondo lo egiteko.

Zientziak frogatu du gizakien erloju biologikoaren erritmo zirkadianoa ez duela 24 ordukoa, baizik eta apur bat luzeagoa. Ezaugarri biologiko bat da, baina gizaki gehienetan luzapen hori 20-25 minutukoa bada, nerabeen kasuan 45 minutukoa izan daiteke. Hala, desfasea garrantzitsuagoa da.

Melatoninaren sekrezioa da kontu honetan eragina duen nerabezaroko beste ezaugarri biologiko bat. Loaldia ahalbidetzen duen hormona da, eta nerabezaroan atzeratu egiten da sekrezio hori. Urtero 16 bat minutu beranduago, adituek diotenez. Horrek esan nahi du nerabezaroaren amaierarako loaldiaren hasiera 2-3 ordu atzeratzen dela.

Gauzak horrela izanda ere nerabezaroan oso garrantzitsua da ondo deskantsatzea. Nerabezaroan garuna asko garatzen da eta gazteak lo dauden bitartean finkatzen dira konexio eta sare neuronal ugari.

Ikerketek azaltzen dute nerabeek, orokorrean, zazpi bat ordu egiten dituztela lo egunean, eta egokiena izango litzateke kopuru hori bederatzi ordukoa izatea. Bi orduko galera egunero nabaritu egiten da, eta ondorioak ekartzen ditu: nekea, bat bateko umore aldaketak…

Gero eta lehenago hasten diren eskola ordutegiak, berriz, ez dute batere laguntzen. Eskola jarduerek, gehienez ere, 09:00etan hasi beharko lukete nerabezaroan. Gaia eztabaida iturri da azkenaldian.

Zerk zailtzen du nerabeen loa?

Faktore batek baino gehiagok eragiten du kontu honetan:

• Ordutegia. Nerabeak, orokorrean, 23:00etan nekatzen dira. Aldiz, 6:00ak eta 07:00ak bitartean jaiki behar du eskolara garaiz iristeko. Hori dela eta, ezinezkoa da 9 orduko loaldia egitea. Hezkuntza ertaineko ikastetxe batzuek aldatu egin dituzte ordutegiak eta hobeto egin dira ikasleen emaitzak. Aisiak ere badu eragina honetan. Gurasoek moduan nerabe gehienek ere gainezka dituzte agendak. Berandu iristen dira etxera eta nekeza egiten zaie erlaxatzea.
• Eskolako betebeharrak. Kaltegarria da, baita ere, gazteek eskolako lanak egiteko sakrifikatzea lo orduak. Lo ordu gutxiko gau baten ondoren kontzentrazio maila ez da berdina. Nerabeek lan egin eta atseden hartu behar dute burua erne edukitzeko.
• Teknologia berriak. Telefono mugikorrak lorako lagun txarrak dira. Edozein ordutan mezuak jasotzea, berehala erantzun behar direla pentsatzeak, telefono mugikorra gauean berandu itzaltzea…

Prebentzio neurriak

Zer egin dezakete gurasoek naturala den jet lag horren ondorioak murrizteko?

• Ezarri arauak lo egiteko orduan. Oheratzeko ordutegi bat edukitzeak erraztu dezake nerabea lasaitzen eta lotarako baldintzak hobetzen.
• Mugatu gaueko jarduerak. Astean zenbat aldiz eta zenbat denboraz luzatzen da nerabearen jarduna afaltzeko ordura arte? Zenbait kasutan azter daiteke komeni ez ote den agenda arintzea.
• Eskolako lanak egiteko laguntza eskaini. Hitz egin nerabeekin eskolan eta etxean duten lan-kargari buruz. Seihileko astuna badute, lagundu eskolako eginbeharrak programatzen eta beste jarduera batzuk mugatzen. Ziurtatu seme-alabek ikasteko leku atsegina eta isila dutela.
• Ezarri mugak teknologiari. Hitz egin nerabearekin gaiari buruz. Galdetu ea nola sentitzen den mezu bati berehala erantzuten ez dionean, eta, ondoren, jarri ordutegi bat mugikorra itzaltzeko. Halako gailuak beti daude hobeto logelatik kanpo.
• Erlaxazio-jarduerak sustatu. Lo egiteko ordua baino ordubete lehenago, animatu nerabea zerbait lasaigarria egitera. Irakurri, bainu epel bat hartu…

Argazkia: Alexandra Gorn