Zein alde dago eskolako eta kartzelako patio baten artean?
Izan zitekeen txiste baten hasiera, eta gero zerbait barregarri esan baina… Tristea bada ere, ez dago alderik.
Geroz eta gehiago dira ahotsak non gure eskola-ikastoletako patioen eraldaketa eskatzen dutenak. Berdina gertatzen da hiri eta herrietako parkeekin.


Badira ikerketa ugari non azaltzen diguten diseinuek duten eragina haurren jolasetan:


2005 eta 2007 urteen artean, Vienako Unibertsitateko hainbat ikertzailek, Austriako hogei eskola aztertu zituzten. Ondorioetan, jolas-tokietan gertatzen diren gatazkak azaleratu zituzten, eta argi geratu zen mutilek betetzen dutela patioko erdigunea pilota jolasetan aritzeko, eta aldiz, neskek, alboetako edo gune periferikoetan geratzen direla gehien bat.
Badira salbuespenak, baina gurean ere antzekoa baiezta genezake hanka sartzeko batere beldurrik gabe.

Artikulu hau idazten ari naizela, Google “miresgarrian” sartu eta lehengo eskoletako patioen irudiak ditut aurrez-aurre. Aldi berean, gaur egungo hainbat jolastokien argazkiak ere ireki ditut. Zera ondorioztatu daiteke: oso gutxi edo deus ez direla aldatu!
Kontutan hartu behar dugu, garai haietako eskoletan, gehienetan mutilek bakarrik izaten zutela eskolaratzeko aukera. Hortaz, garai haietako beharrei erantzuten zitzaion, eta patioak guztiz maskulinizatuak zeuden. Mantentzen direla esan genezake.
Baita, hasieran esan lez, kartzela eta eskolen arteko patioen argazkiak aztertuz gero:
Espazio lauak, nortasunik gabekoak, hutsak…
Agian, orain, kolorea sartu zaie eskoletako patioei, baina, haurtzaroarekiko irudi txiroa egonik orohar, “partxis sindromearekin” egiten dugu koloreztatzea: horia, berdea, gorria eta urdiña.

Halako patioek nahasmena, urduritasuna, agresibitatea edota asperraladia sortzen dute batipat.


Haurrentzako patioa ez da, ez litzateke izan behar, aire librean dagoen “soinketa gela”. Jolas-lekua zera izan beharko litzateke: gune bizia, abegikorra, erosoa, xarmangarria, alaia, ederra eta sekretuz betea. Kanpo espazioak barne espazioak bezain beste pentsatu behar dira.
Jolastoki bakoitzak badu bere fisonomia partikularra hainbat elementuz osatua: dimentsioak, lur zorua, malda edo gora beherak, landaretza, … Eta fisonomia berezi hau abiapuntua izan behar da espazioaren estrukturatzeko, edozein proiektu martxan jartzeko.
Hau hornitzeko ez da nahikoa hainbat tresna edo altzari sartzea, gainera, normalean, hauek nahikoa garestiak izaten direlarik.

Gorka Garcia hezitzaile, ikertzaile eta dibulgatzaileak dioenez, “jolastokian pasatzen dituzten momentuetan, aprendizai garrantzitsuagoak ematen dira akademiko guneetan ematen direnak baino”.

Egoera honen aurrean, badira batzuk –borondate onez- non espazioan eragin gabe, antolaketa aldatzen saiatzen direnak. Hau da, ikusirik hainbat arazo eta gatazka sortzen direlarik, haurren jolasaren antolaketa kontrolatzen saiatzen dira helduek.


Adibidez: astelehen eta asteazkenak, futbolean aritzeko; astearte eta ostegunak, neskentzat “beraien jolasak” egiteko aukera. Ostiraletan, sorteo, edo garai bateko jolasak, edo auskalo zer. Saiakera hauek guztiek porrot egin dutela argi dago. Ez dira gatazkak desagertzen, eta, denboratxoa pasatuta, futbola edota saskibaloia egiten dira berriz ere indartsu eta espazioaren jabe.

Antolaketa aldatuz ez bada arazoa saihesten, zer egin genezake? Berriz ere begirada ipini behar dugu haurtzaroan eta haien beharretan. Eta ondorioz, adituek aipatzen diguten moduan, haurrentzat modu positibo eta pedagogikoan eragin handiena izan dezakeen alderdian sustatu behar dugu: espazioaren diseinuan.

Aipatu lez, nortasunik gabeko gune huts eta lauak ez dira bizitzeko espazioak. Badu antza gehiago presoek airea hartzeko duten patioarekin. Hemen ere nahasmena, urduritasuna eta agresibitatea sortzen dira.

Beraz, jolastoki baten diseinuari ekin behar zaionean, haurren nahiak kontutan hartzea ezin bestekoa ikusten dugu. Aldi berean, guraso, komunitate, etab-en partaidetza prozesuak sustatzea oso egoki izaten da, honen onurak argiak izanik.


Baina, partaidetza prozesuetan ere, kanpo adituekin harremanetan ipini eta haien iritzia kontutan hartzea ezinbestekoa da. Honen inguruan Heike Freirerekin izandako elkarrizketa batean, adierazten zidan hainbat aldiz ikusi izan duela –azkenekoa Madrileko auzo bateko eskola batean- partaidetza prozesu baten ondorioz egindako jolastoki eraldaketa ez zela egokia haurrentzat, ez zutelako beste adituekin inongo kontrasterik egin.

Honen inguruko hausnarketa xume hau amaitzeko, eta gehiegi sakondu gabe, bada eraldaketa prozesu hauetan galtzaile sentitu daitezkeenak: mutil futbolzaleak batipat.
Hemen gure lana dago, helduona, justizia balorea adierazteko:
Berdintasunezko jolastoki batek onurak ekarriko dizkio ikaslego guztiari, ez zati bati.
Aldi berean, mutilek nolabaiteko “liberazioa” sentitu ahal dute, askotan limitatuak sentitzen baitira soilik pilota jolasetara aritzeagatik, eta modu honetan, haien aukerak ugaritu egiten dira ere, Equal Saree-koek azaltzen diguten moduan. “Ez da futbola debekatzea, baizik eta jolasteko aukerak zabaltzea eta aukera guztiei balore berbera ematea”.

Azkenik, Tonuccik askotan aipatzen digun “Nazioarteko haurren eskubideei buruzko hitzarmena” gogoratuz, erreparatu dezagun 31. Artikuluak dioena:
“Neska-mutik guztiek jolas egiteko, atsedena hartzeko, ondo pasatzeko eta eurei gehien gustatzen zaiena egiteko eskubidea dute”.
Guztiek, neskek eta mutilek, jolas egiteko eskubideaz ari da, beraz, gure lana da hori bermatzea espazioetan behar bezala eraginez.