Euskal Curriculumaren eraikuntza zentralitate hartuta aurreko astean eman zitzaien itxiera Bihar ekimenaren baitan Ikastolen Elkarteak antolatutako Piztu jakinmina topaketei.

Laugarren eta azken saioa hiru adituren ekarpenak jasotzeko txanda izan zen, eta hizlarien artean izan zen Euskalgintzaren Kontseiluko idazkari nagusi Paul Bilbao.

Bere hitzaldian ikasleen hizkuntza-gaitasunei eta hizkuntza jarrerei buruz aritu zen. Baita ere egungo inertziei aurre egin beharraz, hizkuntza politikei buruz edota hizkuntza politiketan eragiteko adostasunei buruz.

Hainbat galdera bota zituen eta horrekin batera hainbat kezka mahai gainean jarri: “Zein da etorkizuneko gure hezkuntza sistemak izan beharko lituzkeen ezaugarriak? Bere egin beharko lituzkeen balioa? Bere antolaketa eredua? (…) Ez gara ezer berria sortzen ari. Hor daukagu ikastolen adibidea”, esan zuen.

EAE mailan etor daitekeen lege berria ere aipatu zuen.

Hezkuntzaren funtzioa hizkuntzaren normalizazioan

Euskara hizkuntza gutxitua dela kontua hartzea garrantzitsua deritzo Euskalgintzaren Kontseiluko idazkariak. “Kontziente izan behar dugu hizkuntza gutxitu baten normalizazio prozesu batez ari garela. Beraz, euskal curriculumari buruz ari garenean egoera gutxituan dagoen hizkuntza baten curriculumaz ari gara. Hortaz, behar ditugu hiztunak baina behar ditugu baita ere hizkuntza hori erabiltzeko espazioak eta behar ditugu tresnak”.

Bilbaok gaineratu zuen bere gogoetan kontziente izan behar dugula baita ere, “eta behingoz serioski hartu”, herri honetan hezkuntzak zer nolako ekarpena egin behar dion hizkuntzaren normalizazio prozesuari. Zergatik? “Oraindik eta Euskal Herri osoan milaka gaztek ez dutelako euskararen gaitasun egokirik eskuratzen derrigorrezko hezkuntza amaitzen dutenean”.

Kezka nagusiak

Mezu katastrofistetatik ihes egin nahian, baina Paul Bilbaoren ustez badaude mahai gaineratu beharreko kezka orokortu batzuk.

. Bermatu behar da derrigorrezko hezkuntza amaitutakoan ikasleek gaitasun egokia izatea euskaraz. Murgiltze eredu orokortu bat defendatzen du.

. Gutxiago duenari gehiago eman behar zaio, hizkuntzari dagokionez ere bai. Euskarak bizi dituen egoera desberdinen aurrean arriskutsua den mezu bat zabaltzen ari dela dio Bilbaok. “Barakaldoko, Azpeitiko eta Bastidako ume bati euskara gaitasun berdina eskatu behar zaio derrigorrezko hezkuntza amaitzean? Sistemak egin behar duena da gutxiago duenari gehiago eman, eta tristea da entzutea egoera soziolinguistikoaren arabera eskatu behar direla gaitasunak. Nire ustez hori izan daiteke gizarte honetan egin genezakeen injustiziarik handiena, eta benetako diskriminazioa izango litzateke. Iruditzen zait, gainera, iruzurra egitea litzatekeela. Hizkuntzari dagokionez ezin da bereizkeriarik egon, ez ikaslearen jatorria dela-eta, ez bere ingurune soziolinguistikoa dela-eta”.

. Euskalgintzaren Kontseiluko idazkari nagusiak gaineratzen du helburua ez dela ikasleei irteera profil zehatz bat ematea. Ahalegin egin behar dela, baita ere, ikasle horiek hizkuntzaren erabiltzaile izateko. “Euskalduna ez da euskararen egoeraren erantzule nagusia (…) eta erantzukizun osoa ez da ikastetxeena edo hezkuntza sistemarena. Nire ustez heldu gara benetako matazara. Curriculuma eratu behar badugu ezin dugu euskara modu aseptikoan eta inolako testuinguru soziopolitikorik gabe kontuan hartu. Euskara hizkuntza gutxitua da, hizkuntza harremanak botere harremanak dira, euskara bi hizkuntza hegemoniko nagusiren mende dago, eta euskaldunari bere eguneroko bizitzan hizkuntza eskubideak urratzen zaizkio… Ezin dugu inolako hizkuntza plangintzarik hedatu ez baditugu kanpo elementu horiek kontuan hartzen”.

. Hizkuntzak, bestalde, herria behar duela eta lur gune naturala ere behar duela azpimarratzen du Bilbaok. “Gure hizkuntzaren lur gune naturala Euskal Herria da, zazpi herrialdetako lur gune bat. Euskararen herriak izan behar du erreferentea. Baina hor dago gaur egun bizi dugun banaketa sozio-politikoa: bi estatutan banatuta gaude eta estatuetako batean bi erkidego daude”.

. Gizartean dauden hainbat inertzia ere kontuan hartu behar direla uste du Bilbaok. Frantsesa eta gaztelera prestigioaren hizkuntzak izatea, Basque Country marka saltzea eta horrek hiru lurralde hartzea, euskarari zor zaion lehentasuna ez ematea…

Ikasle euskaldun aktiboak eta euskaltzaleak

Bilboak argi dio hitz egin beharko dugula kontzientziaz. “Nahi ditugu ikasle euskaldun aktiboak eta euskaltzaleak? Hitz egin beharko dugu nola landuko ditugun hizkuntzarekiko motibazio afektiboak eta abar”.

Garrantzitsua da mahai gainean jartzea eztabaida mahai gaineratzea benetan behar dugu euskal hezkuntza sistema bat non euskara ardatz izango duen eta euskararen lur gune naturala izango duen erreferente.

Bere ekarpenak osorik hemen. Baita ere Gurutze Ezkurdiarenak eta Eneko Bidegainenak.

(Argazkia: Ikastolen elkartea).