Badira hamar urte baino gehiago Eskola 2.0 eta Sare_hezkuntza ikasgelak inplementatzen joan direla Euskal Autonomia Erkidegoko ikastetxetan. Hamarkada horretan, eskola eta institutu asko baliabide teknologikoz hornitu dituzte: arbel PDI/monitore interaktiboak, ordenagailu eramangarriak, tabletak… Baina, hala eta guztiz ere, ikasgelen espazio orok agertoki bera errepikatzen jarraitzen du: irakaslearen figura erdigunean bere ADI-arbel interaktiboa baliatuz, eta ikasleak, euren gailu digitalarekin aurrez aurre, ohiko ikuspegi-transmititzailea indartuz irakaskuntza-ikaskuntza prozesuan. Bada, horren bueltan, Ikasguneak eta espazioak eraldatzen izeneko Uda Ikastaroa eskainiko dute hilaren 28tik 30era bitartean, eta ikastaroaren zuzendari eta Berritzegune Nagusiko IKT programa-koordinatzaile Xabier Mujikak eman ditu azalpen gehiago.

Zer eskainiko duzue ikastaroan?

Hamarkada honetan, geletan, inbertsio teknologiko handia egin da, baina ikusten dugu geletako konfigurazioa ezer gutxi aldatu dela. Gustatu zitzaigun Kataluniako Unibertsitate Irekiak eta Bartzelonako Unibertsitateak abiatu duten proiektua, oso proiektu horizontala, non ikastetxetako eragile guztiek parte hartzen duten eta erabakitzen duten zer nolako gela edo espazio nahi duten euren metodologiak areagotzeko eta batez ere ongizate psikologiko-emozionala hobetzeko.

Zer eskaintzen du horrelako ikasgela batek?

Batez ere askotan esaten ari garen metodologia aktiboak bultzatzea. Espazioak batez ere bermatzen du ikasleen eta irakasleen ongizatea.

Kataluniako esperientzia horietan, ideia bat egiteko, zer da proposatzen dutena edo zer landu dute?

Alde batetik, ikerketa zientifikotik abiatuta, ikastetxe hauetan horrelako hausnarketa partekatu bat abiarazten dute, ikastetxeko eragile guztiek parte hartzen dutena, eta eurek erabakitzen dute nolako gela edo prototipoa nahi duten diseinatu, gero zabaltzeko ikasgela guztietara. Hausnarketa hori doa ikastetxearen ildo pedagogikotik abiatuta. Izan ere, orain arte ezagutu ditugun eredu asko dira, egindako pack-en bezalakoak; nolakoa izan behar du XXI. mendeko gela. Eta honetan egiten dena da gehiago hausnarketa hori bultzatu eta eurak izatea protagonista erabakitzen nolako gela nahi duten, askotariko jarduerak egin ahal izateko.

Gela hauek lortu dutena da tokian tokiko udalek laguntzea –ikastetxe gehienak publikoak dira–, gero, baliabide edo diru zuzkidurak emateko, gela horiek antolatu ahal izateko.

Zelako eragina dute ikaslearengan modu bateko edo beste bateko gela izateak?

Ebidentzia zientifikoek esaten digute, alde batetik, eskola-emaitza hobeak gertatzen direla; ikasleen eta irakasleen ongizate emozionala ere askoz kalitate hobekoak direla; irakas-ikas jarduna eramateko ari gara azpimarratzen slow joera, gauzak beste erritmo baten egiteko, denborak ere beste era batean kudeatzeko. Beraz, espazioak nolabait malguak izan behar dira jarduera desberdinak egin ahal izateko: altzariak mugitzen eta egokitzen direnak, erosoak, digitaletik ere konektibitatea bermatuta egotea, teknologia digitala ez izatea hain protagonista, ahal bada jarduera jakin batzuetarako bakarrik erabiltzea, ikusezina ere izatea… Izan ere, oraingo geletan askotan horrek ematen digu atentzioa; arbela digitala, ikasle guztiak bakoitza bere ordenagailuarekin… horri ere kendu nahi diogu protagonismoa.

Baina hiru dimentsio azpimarratuko nituzke, ez bakarrik digitala eta ez bakarrik pedagogikoa, nolabait anbientala edo girokoa ere sartzen da, eta hor ikerketek dioten bezala, bilatu behar dira adibidez, lehengai naturalak: ura, egurra, kolore neutroak, landareak integratzea, argiari ere erreparatzen zaio, akustikari, aireztapenari, orain ere ikusi dugu COVID 19-a dela-eta C02ren metatzeak ere ze eragin duen. Hor ere ebidentzia zientifiko asko daude; ikasleen kontzentrazioan, nekean, logurean… horretan eragina duela CO2ren metatzeak. Eta horrelako ezaugarri asko. Pista asko emango dizkigute, lauzpabost urte daramatzatelako lan honetan.

Eskandinabiatik abiatu ziren, Europa iparraldean dauden esperientzietatik, eta hori egin dutena da eurenera ekarri eta betiere ebidentzia zientifikoetatik abiatuta, hausnarketa parte-hartzaile bat bultzatu ikastetxe bakoitzean, bertako erabakia izan dadin. Uste dut hamarkada honetako erronka dela ikastetxeetan, batez ere berriztapen pedagogikoa bultzatzeko beste aldagai bat delako.

Badakigu jaiotze tasa asko jaisten ari dela eta eskoletan geroz eta espazio gehiago libratuko direla, eta nik uste dut aukera ezinhobea dela hori guztia birpentsatzeko, espazioak irekitzeko… Lehen ere espazio oro erabiltzen dira: korridoreak, txokoak, ateak ireki… nolabait zirkulazio librea utzi ikasleei.

Zein adinetako ikasgelei buruz ari zara?

Haur Hezkuntzan esperientzia asko daude, eta zorionez, betidanik horri erreparatu diote. Momentu honetan Lehen Hezkuntzara eta Bigarren Hezkuntzara ari gara begira. Gertatzen dena da Bigarren Hezkuntzan oso esperientzia gutxi daudela eta daudenak askotan dira ikastetxeen marketin kutsua dutenak. Guk bilatu nahi ditugu horrelako sinergiak ikastetxetan bertan eta hezkuntza proiektuarekin batera, espazioen inguruko planteamendu pedagogiko bat eta ongizateari begira bultzatuta. Uste dut hamarkada honetan heldu behar zaiola horri.

Gaur egun hezkuntza munduko irakasleak eta zuzendariak uste duzu badaudela horri begira?

Bai, kezka handia dute. Gertatzen da askotan eraikinak egin zirela egin ziren bezala, oso mugatuak dira gelak, baina uste dut aukera ere ematen duela pareta batzuk botatzeko, ikasleei galdetzeko nolako espazioa gustatuko litzaieken… Orain nahi dugu bultzatu tokian tokiko hausnarketa bat, ikastetxeek egin ditzaten euren hezkuntza proiektu hori aurrera ateratzeko espazioak. Eta ez bakarrik egitea gela zoragarri bat eta ikasle guztiak pasatzea bertatik, ez. Izan ere, horrelako ereduak ere badaude, baina da gela bakarra ikastetxeko ikasle guztiendako; handik pasatzea onuragarria da, baina proiektu honen apustua da zabalagoa, gela orotan antolatzeko eurek erabakitako diseinu hori.

Eta hori aurrera eramateko egon daitekeen oztopo nagusienetarikoa dirua izango litzateke?

Bai eta ez. Enpresa batzuk propio honetara dedikatzen hasi dira ikusi dutelako nitxoa dagoela. Ikusten ari garen Kataluniako esperientzietatik, ez da garestia atera behar, gauza xumeago bat ere izan daiteke. Eta batzuetan kilometro zeroko irtenbideak topatu dituzte bertako langileekin lan egiten.

Zer espero duzue ikastaro honetatik?

Bigarren egunean izango dira esperientziak bai kanpokoak eta bai bertakoak. Eta hirugarren egunean nahi ditugu hainbat tailer bultzatu etapa desberdinetan; HH-n, LH-n eta Bigarren Hezkuntzan, eta datozenak dagoeneko joatea ikastetxetara gatazka kognitibo horrekin: hori aurrera ateratzeko nire ikastetxean nola bultzatu, nondik hasiko ginateke eta aliatu batzuk bilatzea hori aurrera ateratzeko.