Mikel Barcenilla (Eskolak Naturan!): “Hezkuntza prozesuak naturara hedatu nahi ditugu”

Eskolak Naturan! egitasmoa maiatzean sortu zuten. Irakasle talde batek –egun Hezkuntza Publikoan dauden beharrak aztertuta– asmo argia erakutsi du, eta haurrak naturara gerturatzearen beharra aldarrikatu dute. Mikel Barcenilla da egitasmoaren sustatzaileetako bat, eta dituzten asmoez eta egungo erronkez jardun du.

Zertan datza Eskolak Naturan! egitasmoa?

Gure helburua oso sinplea da: Euskal Eskola Publikoa naturara zabaltzea, alegia, hezkuntza-prozesuak, neurri handiago batean, natura-guneetara zabaltzea; hori baita leku egokiena. Gehituko nuke hau ez dela moda bat edo COVID-19ak sortutako beharra –baina pandemiak ere eragina izan du, noski–.

Naturara gerturatzea, zertarako?

Naturan murgiltzearen beharra bi planotan islatu ahal dugu, batetik izateko –eta ez bakarrik “egoteko”– lekua da eta bestetik ikasteko testuinguru aberatsena, adin guztietan. Naturara hurbiltzen garenean, ematen du txikientzako denbora pasa baino ez dela, baina jolas librearen bidez, naturan, geometria, geologia edo fisika ere irakatsi ahal dira, modu sistematizatu batean.

Zein da egungo joera?

Egun, “Kalitatezko Hezkuntza” aipatzen denean, ordenagailuak edota tabletak etortzen zaizkigu burura. Eskolak funtzio konpentsatzaile bat bete behar du, baina gaur egun ikasleen gabezi handiena ez da pantailekin zerikusia daukana. Ume askok denbora gehiegi ematen dute pantailaren aurrean. Baliabide gutxiko familien kasu batzuetan, zailagoa izaten da naturara hurbiltzea, umeei sakeleko telefonoaren ematea baino.

Hau bada planteatzeko moduko hausnarketa bat; eskoletan arbela digital edo tablet gehiago behar ditugu ala naturara gehiago hurbildu?

Teknologia berriak oso garrantzitsuak eta tresna egokiak izan daitezke gauza askotarako, baina errealitatea ez dago pantailatan, kanpoan baizik, eta ikasleek ordu pilo bat ematen dituzte eskoletan konfinaturik.

Eskolaren arabera ere aldea egongo da…

Argi dago eskola bakoitzaren baldintzak ezberdinak direla. Hiriburuan bizi diren umeen errealitatea ez da herri txiki batekoena izango, baina bi kasuetan ikasleek naturan murgiltzeko beharra dute. Kasu batean, bestean baino errazagoa izango da lotura hori sortzea eta horretarako dago eskola, parekotasun hori bermatzeko.

Natura Gabeziaren Sindromea aipatu izan duzue. Zer da?

Jose Antonio Corraliza, Ingurumen-Psikologia Katedradunaren esanetan, komatxo artean erabili behar dugun terminoa da. Zalantzan jartzen du haurren bizimodua eta naturarekin kontakturik ezak ekar ditzakeen ondorioak aztertzeko gonbita egiten du. Ez da “naturalina” pilulekin tratatu behar den gaixotasuna, baina egia da gure osasuna mehatxatuta dagoela, ingurune naturalen ordez, ingurune birtualak eta hiri-inguruneak lehenetsi ditugulako. Gure ustez, egoera hori eskolak konpentsatu behar du.

Nortzuk zaudete egitasmoaren atzean?

Sare publikoan lan egiten dugun irakasleak gara, baina asmoaren aldeko edozein pertsona da ongi etorria. Irakasle asko naturan heztearen aldekoak gara, baina frustazio handiz ikusten dugu gure sistema geldirik dagoela arlo horretan. Ikastaroetan ilusioz aritzen gara, esperientziak partekatzen ditugu baina gero harresi baten kontra talka egiten dugu, Hezkuntza Sailetik ez dagoelako mugimendu handirik. Baina aldaketa goitik ez badator, zergatik ez, behetik gora?

Eta nola antolatzen zarete?

Maiatzean, itxialdia aprobetxatuz, Facebook-eko irakasleen talde baten, auzia planteatu genuen, eta erantzunak eta jendearen jarrera ikusita, “Eskolak Naturan!” taldea sortzera animatu ginen. Bertan, esperientzia eta formazio handiko irakasleak daude eta baita berriagoak direnak ere, baina ilusio eta gogo biziz daudenak… Orain, 180 irakasle inguru gaude taldean. Momentuz sare sozialak erabiliz antolatzen ari gara, baina gure asmoa ikasturte berriaren hasieran batzartzea da. Lehenengo pausuak ematen ari gara.

Zein da egitasmoak Euskal Eskola Publikoarekin duen lotura?

Naturaren garrantzia oso argi izan dute betidanik hezkuntza ez-formalean ––aisialdi taldeetan, esaterako–. Hezkuntza formalari dagokionez, ordea, eskola libreak eta beste ekimen batzuk daude, baina asko pribatuak dira. 

Proiektu hauek abiatzeko ahalegin handia egiten ari dira, baina galdera da: Sistema Publikoko ikasleek ez al dute naturan hezteko eskubiderik?

Egia da eskola publiko gutxi batzuk ari direla mugitzen, baina eskola gehienetan umeak “konfinatuta” jarraitzen dute eta hori da aldatu behar duguna. Baliabide ekonomiko gutxiko ikasleak porlanez inguratuta egotera kondenatuta egon behar al dira? Natura, ordaindu ahal duenarentzako luxua da? Nola liteke Europako hainbat herrialdetan baso-eskolak aspalditik publikoak izatea eta hemen oraindik hasierako urratsak eman gabe egotea?

Nola eragin daiteke aldaketa hori?

Gu irakasleak baino ez gara, eta gure ustez, Hezkuntza Sailetik –era koordinatu eta sistematizatuan– antolatu behar da aldaketa. Baliabideak eta formakuntza beharko dira, bai, baina lehenengo, ezinbestekoa da Eusko Jaurlaritzak honen aldeko apustua egitea. Ondoren, irakasleok laguntzeko, inplikatzeko eta lan egiteko prest egongo gara; irakasleon artean aberastasun eta konpromezu handia dago!

Udalentzako eta Hezkuntza Sailarentzako proposamenak jaso dituzue…

Gure aldarrikapenak oso sinpleak dira. Esan bezala, Hezkuntza Sailari gure asmoa balioztatu eta sistema publikoan txertatu dezan eskatzen diogu.  Udalei berriz, baliabide zehatzak eskatuko dizkiegu, baina herri edo auzo bakoitzaren errealitatea kontuan hartuta.

Uztailean, adibidez, Bilboko Udalarekin bildu gara proposamen zehatza egiteko, eta dirudienez aztertzen ari dira.  Horrez gain, beste harreman batzuk ere izan ditugu Berritzegune eta Ingurugelako kide batzuekin. Sentsazioa oso ona da, eta hemen guztiok beharrezkoak garela azpimarratu behar da –Hezkuntza- Saila, Udalak, ikasleak, familiak… –. Guztion onerako proiektua da.

Zeintzuk dira emango dituzuen hurrengo pausoak?

Orain gure lehentasuna naturaren garrantzia hezkuntzan zabaltzea da. Udazkenean topaketa bat antolatu nahi dugu, irakasleok elkartzeko, hitz egiteko, ilusioa hartzeko eta estrategiak zehazteko.

Irakasleon artean eskarmentu handiko pertsonak daude eta aberastasun hori aprobetxatu behar dugu. Gure ekimena era positiboan planteatzen dugu, ez goaz inoren kontra, gure lana erakundeak konbentzitzean datza. Oso baikorrak gara, eta ikasleek merezi eta behar dutenaren alde egingo dugu borroka.