Sartu institutu batean. Garbi dago. Aseptiko. Sarreran kartel batzuk daude (euskara, martxoak 8…). Sarreratik harago ezer ere ez, paretak hutsik. Guztiak. Pasilloetan eta geletan zero biribila. Hormen koloreak izan daitezke gris argia, berde neutroa, beigea, izokina… Laburbilduta: pasa den mendeko ospitale eta kartzelaren arteko zerbaitetan sartu zara.

Zelako gauzak. Haur eskolan ezer ez zaigu nahikoa iruditzen gure txikientzat. Azken hamarkadetan umeentzako espazioak birformulatu ditugu eta alderdi bakoitza arreta handiz zaindu dugu umeen ongizateari begira. Eta umeen aniztasunari begira, noski, ume bakoitzaren premiak eta ezaugarriak oso garrantzitsuak direlako: gela irekiak, kolore atseginak, zoru bigunak, argi naturala, material naturalak, deskantsatzeko eta bakarrik egoteko guneak, jolas askotarikoak, patio atseginak eta ahal den heinean naturarekin konektatuak, umeen ekoizpenak erakusteko apalak… Kontu bakoitza diseinatzeko adituak ekarri ditugu eta eraikinetan sosak gastatu ditugu. Txiki-parkeek erakarpenik galdu dute gure umeentzat, noski; ezin dute eskolarekin lehiatu.

Lehen hezkuntzara paradigma berri horren oihartzunak heldu dira eta hainbat eskolatan doikuntzak egin dira. Ez da egongo koloreetako bolak dauzkan zirkuitu bat, baina materialetan eta koloreetan hobekuntza ikusi da. Bestalde, eskoletako paretak beteta daude: sarrerako kartel instituzionalez gain (euskara, martxoak 8..), ikasleen lanen erakusketa gune dira gelak eta korridoreak, eta hor pegatuta dauden ekoizpenak periodikoki aldatzen joaten dira.  

Laztan horiek guztiak jaso ondoren, institutura joateko garaia heltzen da. Orduan etxeko gaztetxoari ostikada bat ematen diogu eta ospitale-kartzela gisako ez-leku batera bidaltzen dugu. Gupidarik gabe. Lekuaren itxura eskasak eta adeitasun ezak, bost axola. Etxeko gazteak bere gela erabat tuneatuta dauka, eta bere gorputza eta irudia ere bai, bere izaera errepikaezina islatzeko eta erakusteko asmoz, baina egunero sei ordu ematen ditu hezkuntza erakunde batean non debekatuta daukan arrasto ñimiñoenik uztea, marka pertsonal txikienik ere. Patioak ere eremu handiak izan daitezke, baina askotan bertan ez dago ezer, ezta banku ziztrin bat ere. Igarobide hutsak dira, sartu eta atera ahal izateko besterik ez.

Argazkia: pixabay

Arranopola. Pentsada bat beharko luke horrek…

Ondorioak? Ez-leku bat ez da inoiz zerbait propio moduan ikusten. Ez da inporta zaizun espazio bat. Norbereganatzeko debekuak zera transmititzen du: hau ez da zurea, iragaite leku bat da besterik ez, zuk ez duzu inolako botererik eraikin honetan eragiteko, ezer mugitu edo aldatzeko. Ez zara inor. Hemen boterea beste nonbait dago, botere osoa, eta ez da partekatzen. Ikasleen ekarpena, ekarpen oro, disruptiboa izango da espazio horretan eta ezabatu egingo da, errudunak aurkitu eta diziplinatu ondoren. Instituzionalak diren ekarpenak soilik izango dira zilegi. Badakizu, euskara, martxoak 8… Bide batez, zer atxikimendu sortu dezakete ekimen instituzionalok beste guztiak posible ez direnean? 

Egongo da horren azpian nerabeen inguruko ikuspegi bat, estereotipo bat zeinaren arabera gaztetxoek ez duten merezi trataera abegikorragorik? Hezkuntzaren munduan inork ez du esango (diot nik) estereotipoarekin ados dagoenik eta nerabeak zabarrak direla, eta ardurarik gabeak, ganorabakoak, indibidualistak, gatazkatsuak, alferrak, ohitura zikinekoak… Nire buruari galdetzen diot, baina, ea mezu horiek beste modu batean heltzen zaizkien, jartzen zaizkien debeku eta errestrikzio batzuen bidez. Autobetetzen den profeziaren ahalmena izan ahal du errealitate horrek. Uneoro mesfidantza eta adeitasun eza transmititzen dizun eraikina ez duzu maitatuko, ez zaitu motibatuko kariñoz tratatzeko. Jasotzen duzun trataera zuk zeuk bueltan itzultzeko joera izan dezakezu, eta agian ez soilik eraikinari.

Zergatik ezin dute gazteen gorputzek arrastorik utzi espazio horretan, nagusion arabera horren garrantzitsuan diren espazioak, hain zuzen, edukatiboak direlako? Gelak pintatu, paretak erabili… Badirudi -ez duzu sinistuko- barne araudi batzuek debekatzen dutela. Paper zaharrak aldatzea edo baztertzea posible ez balitz bezala (ze esanekoak garen hezitzaileok batzuetan). Badirudi, bestalde, gatazkak sortu daitezkeela geletan paretetan zer jarri erabakitzeko orduan. Elkarbizitza kudeaketan trebatzea institutuko ataza garrantzitsu bat izango ez balitz bezala.

Norbaitek pentsa lezake gaztetxoei adierazpena eta edertasuna ukatzen diegula institutuan. Adinkeriaren poderioz. Eta ohitu egin gara eta normalizatu egin dugu. Izan ere, irakasle ugarik ordu dezente ematen dituzte hor eta erresistentziarik gabe asumitu dituzte arauak eta konstrikzioak. Horrela bizitza errazagoa delako agian? Norentzat? Egia izango gazteak prestatzen eta diziplinatzen ari garela egokitu zaien gizartean txintxo-txintxo moldatzeko eta burua makurtzeko akaso, baita adierazpenaren arloan ere?

Nire lehengusinak…

… aholkatzen dit horren esajeratua ez izateko eta gogorarazten dit beste ikastetxe batzuk ere badaudela eta ni behin batean haietako batean egon nintzela eta liluratuta atera nintzela. Horretan sofa batzuk ikusi nituen korridoreetan, futbolin eta ping-pong mahai batzuk ere bai. Geletan ikasleen eskua nabaritzen zen. Egon badaudela, beraz. Eraikin berriak, gainera, politagoak dira, argi gehiagorekin…

Eta ez jartzeko zerutiar, ikasleei institutuan ez zaiela aukerarik falta sormenerako: musika, plastika, hizkuntza, dena… Eta liburutegia toki lasai eta atsegina dela, ikaslez gainezka egon ez arren. Eta irakasleekin elkarrizketan sartzeko aukera beti dagoela irekita. Gogorarazten dit, halaber, garrantzitsuena ez dela espazioa, baizik eta irakasleen esfortzua eta inplikazioa, eta jarrera hori, orokorrean, bikaina dela. Gazteak, bestalde, ez daude gero horren interesatuta institutuko paretak erabiltzean, hori jakina dela. Eta biziki gomendatu dit ezki-ur bat -edo bi- urgenteki hartzeko, ikusten duelako behar-beharrezko dudala. Ez naiz ni oso ezki-ur zalea. Rooibos bat hartuko dut, basa-fruituak, ginsenga eta txokolate pipitekin.