Haur-gazteen emozio egoera hobetzeko proposamen batzuk (I)

Aupa lagun maitea! Guraso izan, gurasogai izan, aitaita amama izan, edo, besterik gabe, ume gazteekin ardura duen pertsona izan, ongi etorri zure gune honetara.

Gero eta garbiago dago pertsonok beharrizan emozionalak dituguna eta hauek asetzea berebizikoa dela.

Are gehiago ume eta gazteen kasuan, garabidean baitaude. Ohartzeko, zientzialariek ere gizakiaren definizioaz eman duten bilakaerari begiratu besterik ez dugu; izan ere, gizakiok pasa gara “ animalia arrazionala ” izatetik, “ emozioak dituen animalia arrazionala ” izatera eta, hemendik, azken urteotan, “ pentsatzen ere duen izaki emozionalak ” izatera. Beraz, gure haur gazteak bizitza askatasunez eta erantzukizunez eraikiko duten helduak izan daitezen nahi badugu, beren garatze emozionalari eta emozio hauek ondo kudeatzen ikasteri arretaz begiratu behar diogu.

Bide honetan ere, ohi lez, gurasoon eginkizuna funtsezkoa da noski. Beraz, hona datozkizu gogoeta eta bizipenetan oinarritutako proposamentxo batzuk. Ez dira sofistikatuak, ez inolako deskubrimendu berri, ez makilatxo magikorik ere. Baina egia ere bada, niretzat behintzat, maiz, nahi nukeen baino zailagoa izaten dela haiek gauzatzea. Oraingo honetan bost proposamen datozkizu, eta hurrengo batean beste horrenbeste etorriko zaizkizu. Ea zer deritzezun.

Har ezazu astia umeei arreta emateko.

 Pertsonok entzun gaitzaten behar dugu eta haurrek areago. Seme-alabei entzuteko astia emanez hauek ohartzen dira garrantzitsuak direla guretzat eta haientzat gaudela behar dutenerako. Honek konfiantza eta segurtasuna izaten lagunduko die.

Gurasook gure seme-alabak entzun ditzakegu, aktiboki gainera. Alegia, esaten ari direnari ez ezik beren jardun osoaz (hitzezko, gorputzezko,…) adierazten ari diren egoera osoari erreparatuz entzun ditzakegu. Gainera, entzuketa hau errespetuz, atsegintasunez, lasaitasunez, maitasunez, beren jarduna eten arazi gabe, epaitu gabe, eskatu ez diguten aholkurik eman gabe,… bide emango diegu barruko kezkak, tentsioak, nahigabeak, bozkarioak,… kudeatzen has daitezen, inkontzienteki bada ere. Emozioak erregulatzeko berezko baliabidea da hau, funtsezkoa.

Pertsonok entzun gaitzaten beharra dugu beraz,. Baina helduoi niri behintzat, bai oso zaila egiten zaigu arretan garbia eta behar adina eskaintzea gureei. Ez da harritzekoa, bizi garen antolakuntza sozialak traba handiak jartzen baitizkigu horretarako. Lanpetuegi gaude, nekatuegi, gure kezken zurrunbiloan sartuta askotan…

Are gehiago, geuk ere ez genuen jaso behar adina arreta kontzientea gure hurko helduen partetik (haiek ere ez eta euren aurrekoena,…), eta entrenamendurik ia ez dugu honetan. Gainera, emozioak (batez ere emozio batzuk) agertzea erreprimitzen ikasi/bultzatu gaituzte era aktibo edo pasiboan, batez ere gizonezkooi,… Ulergarria da, beraz, helduoi eta aitoi hain desatsegina eta gogorra izatea haur eta Gazteak entzutea, eta ahal dugunean ihes egitea hortik.

Errespeta itzazu umeak.

 Umeak pertsona osoak dira. Pellokeria galanta, ezta? Jakin dakigu pertsona direna, baina gizarte honetan, kontziente edo inkontzienteki, ez ditugu pertsona oso tzat jotzen, zerbait faltako balute lez baizik.

Heldu-keriak jotako jendartean bizi gara, heldu-zentrista. Heldu-keria zera da, heldutzat ez ditugun pertsonak, gutxiestea, menpeko hartzea, guztiz kontuan ez izatea, erabateko duintasunez ez hartzea, parekidetzat ez ikustea,… helduen subalternoa izatea eta horregatik zapaldua izatea.

Umeen kasuan are nabarmenagoa da berau. Umeak oso beteak ez direla adierazten dugu askotan esaten dugunean ez direla ohartzen , edo isiltzeko agintzen diegunean ez dakitelako , edo zenbait gauzetan parte hartzea eragozten diegunean ez direlako haien kontuak . Halako hamaika kasu jazotzen da egunero.

Bestetik, umeak geureak direlako ustea oso errotuta dago gugan, geuk nahiko genukeena betetzera etortzekoa direla, guk nahi dugun lakoak izan behar dutela (eta gainera, horretarako eskubidea dugula) uste dugula dirudi. Ez al da hala? Ez zara zu inoiz harritzen zure buruan halako ideiaren plasmazio praktikoa ikusita? Neuri behintzat maiz gertatzen zait. Gai honetaz luzeago idatzi nuen Nire Alaba ez da Neurea artikuluan.

Umeak ikaragarri adimentsuak, argi argiak, pare gabeak, errepika ezinak, gai, ulermendunak, etab. dira. Eta, jakina, pertsonari dagokion gizabidez tratatu ditzagun merezi dute. Bai, badakit gurekin ez zutela horrela jokatu gure garaiko helduek, baina merezi du saiatzea. Trataera bidezkoak, gainera, beren garapena lagunduko die, sendotasuna emango die eta munduari buruzko ikuspegi onberagoa emango die.

Honela, errazagoa izango da haiek ere hurkoak errespetuz hartzea, bai eta ez onartzea beste inork bidegabeki trata ditzan geroan.

Besarkatu itzazu umeak (euren baimenarekin)

 Gizakiok ugaztunak gara, eta gure ezaugarririk nabarmenetakoa da lotura fisikoa behar dugula. Taldekoiak gara izatez, beraz, elkar ukitzea, laztantzea, ferekatzea, musukatzea,… behar beharrezkoa dugu orekaz bizi ahal izateko, areago bizirik irauteko ere ezinbestekoa dela dirudi. Harreman sendoak egiteko modua da ukimena. Denok ikusi ditugu dokumentaletan tximino kumeek helduei lotu lotuta ematen dutela beren denbora gehiena jaiotzen direnetik eta, ondoren, apurka-apurka, zenbat eta seguruago sentitzen diren heinean orduan eta autonomoago jokatu eta beren esparruak zabaltzen direla. Giza zibilizazio askotan oraindik ere honelaxe da.

Beraz, honelakoak gara gizakiok ere eta honelako beharrizanak ditugu. Umeek ukimena behar dute.

Arrazoizko beharrizana da. Gure gizartean, ordea, denbora luzean, ukimen fisikoari bizkar emanda bizi izan gara. Esan digute, honela independenteagoak, indartsuagoak, seguruagoak,… izango ginela bakarrik, afektibotasun adierazgarririk gaberik utzita, eta sinetsi egin dugu hein handian. Are zorrotzago jokatu da mutilekin arlo honetan. Mutilek bere kasa konpontzen ikasiko balute afektibotasuna alde batera laga beharra zegoen; maritxu bihurtuko ziren bestela. Alderantziz gertatu zaigu, baina; ahulago, menpekoago, manipulatzeko errazago,… bihurtu gara eta harreman toxikoetan trabatuta errazago geratzen gara honen ondorioz, besteak beste.

Zerbait aldatzen ari da, zorionez, poliki bada ere. Besarkada gehiago ikusten ditut kalean. Aita gehiago hurbiltzen da haurrengana eta laztantzen ditu. Ospitaletan ere erditze eta jaio orduko protokolo batzuk aldatzen ari ei dira. Bide onean gabiltzala dirudi. Jarrai dezagun hortik. Beraz, umeak gehiagotan besarka/fereka ditzagun. Baina, errespetuzko tratuari buruzko puntuan esandakoari jarraiki, eskatu diezaiegun baimena lehenago.

Estima itzazu umeak.

 Balioetsita sentitzen garenean seguru ibiltzen gara munduan, orekatuta, ausart, bizkor,… Hurkoen estimuaz gozatzen denak besteak ere ondo tratatzera jotzen du, eta ez du erraz onartuko bere aurkako tratu txarra.

Tamalez, gehienoi, afektibotasun adierazgarri fisikoen antzera gertatzen zaigu hitzezko

afektibotasunarekin. Hitzezko loreak eskas eta gutxi jaso eta ematen ditugu. Nonbait, afektibitatea larregi adieraztea pertsonen kalterako da, bigunak, mimatuak, ezgauza,… bilakatzen baitira horrela. Are gehiago, gurean askoz zabalduago daude balioespen ezkorrak, hutsegiteak salatzea, ezinak kritikatzea, hanka sartzeak gaitzesteak, okerrak nabarmentzea. Neure buruari begiratu eta askotan ikusten dut alabari esaten zer egin duen txarto, non egin duen poto, zer falta izan duen. Ikaskuntza bera okerrak azpimarratzean dago oinarrituta, ondo eginak nabarmentzean bainoago.

 Bestelako iritzia dugu batzuek, ordea. Jendea, oro har, eta haur/gazteak arrazoi handiagoz, balioestea, estimatzea, loreak ematea… onuragarria eta komenigarria da. Gure haur eta gazteek guk estimatzea merezi dute beti ere, euren interes propioak izateagatik, euren ideia eta asmo propioak eukitzeagatik… Are gehiago esango nuke, gure haur gazteek izate hutsagatik ere merezi dute aintzat har ditzagun eta loriatu ditzagun, izatez badirelako zoragarriak, ederrak, azkarrak, ausartak, maitagarriak, goxoak,… ezer estimagarria egin beharrik gabe ere.

Onar itzazu haiek beldurtzea eta haserretzea.

 Denok beldurtzen gara, denok haserretzen gara. Ezinezko bizimodua da haserrerik edo beldurrik gabea, minik bakoa ezinezkoa den bezalaxe. Beti izango ditugu motiboak haserretzeko, beldurtzeko, tristatzeko,…, bizitzari berari darizkion osagaiak dira, nahitaezkoak. Emoziorik gabeko bizitzarik ezin da, eta eskerrak, kristoren bizimodu hutsa litzateke eta.

Amalurrak, Ama Biziak edo dena delakoak jakingo zuen hori, nonbait, eta emozioak, sentipenak, zirrarak egoki kudeatzeko prestatuta munduratu ginen. Berezko sistema dugu denok, salbuespenik gabe, gure mundu emozionala erregulatzeko, jaiotzetikoa. Euskaraz, ezin egokiroago, barrua hustu esaten dugu edo asaskatu (hatsa askatu?). Umetxoek ondo asko erakusten digute zer egin behar den emozioen eraginpetik askatzeko: negar, dar-dar,

indarka egin, barre, aharrausika, izerdi, garrasika,… Jarduera hauek adierazten dituzte gure barneko prozesu konplexuak ari direla gertatzen, oraindik ondo ulertzen ez ditugunak; baina,

emaitzak begi bistakoak izaten dira. Ume bat beldur denean dardarka egingo du denboraldi batez konfiantzazko heldurik berarekin badago aldarte gertu eta lasaian, eta nahikoa egin duenean bere onera itzuliko da (zein esamolde ederra, ezta?) eta bizipozez jarraituko du.

Heldutan ez dugu honelakorik egiten normalean, ezta? Denbora luzean sinetsita egon gara sentimenduak, emozioak gordetzekoak zirela, norberarentzat. Haiek agertzeak ahuleziaren sintoma zirela esaten ziguten, zaurgarri uzten gintuztela, gainontzekoen meneko. Honela, sentitzen duguna erreprimitzen hezi gintuzten, ez agertzen, gure barne barnean giltzarrapo sendo zurrunaz giltzapetzen. Gizonezkook are bortitzago baldintzatu gaituzte horrela joka dezagun.

Ondorioz, gure mundu emozionala arrotz bihurtu zaigu, zer eta zergatik sentitzen dugun ia ezezagun bilakatu arte. Gero, odolkiak ordainean, emozio egoerak kudeatzeko arazo franko izaten ditugu, ezinean ibiltzen gara, osasun psikiko eta fisikoaren kaltetan. Lehengo adibideko

umeak ez bezala, beldurra barruan utzi dugu hustu gabe, horrela desagertuko delakoan, baina desagertu beharrean gugan errotu da izua, eta gure bizitza baldintzatuko du.

Honetan ere gauzak aldatzen ari dira zorionez, emeki aldatu ere. Gero eta ahots gehiagok aldarrikatzen du sentimenduak erreprimitzeari utzi eta sentitzen duguna kudeatu behar dugula.

Oraingoz, gure alde arrazionaletik egiten dugu gehien bat aldarria, ez baikara ohituta emozioak bizitzen, gehiegi izutzen baikaituzte hainbeste urtetan estalitako sentimenduok.

Honegatik, gure txikitako helduek gurekin jokatu zuten antzera jokatzen dugu geuk gure seme-alabekin, gure haur gazteekin holako sentimenduak erakusten dizkigutenean; are gehiago, beldurra eta haserrea bezalako sentimendu gogor eta desatseginak badira. Berandu gabe, kontsolatzen, haien arreta

sentimendutik aterarazten saiatzen gara sufritzeari utz diezaioten , edo, gehiago ezin dugunean jasan, isilarazi, gaitzetsi, eta urruntzen gara.

Hala ere, aukera ederra ematen digute emozioak kudeatzeko (edo ez kudeatzeko) gure moduaz hausnartzeko eta ikasteko. Proba ezazu hurrengoan zure haur horrek bere beldurra berekin egoten lasai, etenarazi gabe, haren sentimenduak onartuz, maitati,… agian ate berri bat irekiko zaizue, zuri eta zure haurrari.

Beno, gaurko honetan nahikoa mami jarri dugula uste dut. Hurrengoan jarraituko dugu beste proposamen batzuk zerrendatzen, ia zuretzat zentzurik baduten. Edozer iruzkin, iritzi eta ekarpen ondo etorria da, eta komenigarria gainera, denok aberasteko. Bitartean, besarkada handia guraso on on zaren hori, eta ondo bizi! merezi duzu eta.

Irudiaren iturria hemen