Helduentzat egindako haurren marrazkien zentzugabekeriaz

Bizi Tokin margolaritzarako tailerra badugu non Arno Sternek aurkitutako Formulazioa gauzatzen dugun. Helduok margotzen dugu, baina aitzineko idazkietan idatzi dudanaren ildotik, haurrei, jarduera horretan ikusten gaituztelarik, margotzeko gogoa pizten zaie eta usu haiek ere margotzen hasten dira.

Ondoko lerroak, besteak beste eskolari alternatiba den Bizi Toki espazio kolektiboarentzat eta interesatua den ororentzat idatzi dudan idazki batetatik hartu ditut. Lerro aski teknikoak dira, Sternen gogoeta sakonen eta esperientzia luzearen laburpenak baitira. Ezagutzen ez duzuenentzat, ea harek idatzitako liburuetan murgiltzeko gogoa pizten dizuen.

Argazkiaren iturria

Gure oroimenak helmen mugatua du. Zer dakigu gure biziaren lehen urteetaz? Gure sortzeaz? Sortzearen aitzineko hilabeteetaz? Garai guzi hori gure kontzientziatik kanpo gelditzen da. Baina gure organismoaren eraikuntza eta bere funtzioen garapena, bere sentipenak, hau da, umekiak bizitzen duen guzia, aztarnarik utzi gabe desagertzea posible ote da? Eta sortzea eta ondoko urteak haiek ere aztarnarik utzi gabe iragatea? Guzti horren oroitzapenik ez dugu, baina Sternen arabera, gure biziaren hasieraren urrats guziak oroimenean atxikitzen ditugu: Oroimen Organikoan. Oroimen honek ez du bere altxorra adimenari ematen. Pentsaketa ez da altxor honetan sartzen. Baina oroimen honen adierazpen gaitasuna badugu: Formulazioa, unibertsala dena, haurtzaroan goiz hasten dena eta pertsona bizi osoan zehar segitzen duena. Oroimen honek Trazadura diktatzen du.

1- Trazadura, erakusteko eta komunikatzeko eginak diren marrazketarengandik eta artearengandik ezberdintzen da. Marraztea hartzaile batekin elkarrizketan aritzea da. Trazadurak, aurkitu beharreko mezurik ez dauka.

Sorkuntza hitza, artearen hiztegiari lotua da maiz, artelanen lantzeari pentsarazten du. Ez dagokio errepikakorra den, berritzailea ez den eta barneko behar bati men egiten dion ekintza bati, alegia trazadurari.

2- Bere bultzada naturalaren arabera trazatzea da haurraren nahikundea. Nehork ez badu trabatzen, bere berezko bultzadak agintzen diona egiten du haurrak.

Trazatze ekintzarako joera gutariko bakoitzaren baitan da. Bere gauzapenak mugarik gabeko plazera eragiten du. Pertsonaren garapena ahalbidetzen du, norberaren egitea.

3-Erreferentziatzat dituen pertsonek bere jokoa onesten badute, haurra plazer horretan buru-belarri murgiltzen da eta joko horrek bere bizian toki garrantzitsua hartuko du. Horrela, arrazoimenak agintzen ez duen ekintzen esperientzia eginen du. Ekintza hauetatik ez dira artelanak, hau da besteek behatutako, onetsitako – edo gaitzetsitako – objektuak sortuko.

Trazatze ekintza, arrazoinamenduaren hertsapenez arindurik burutzen da. Trazadurak ez darama mezurik.

4- Haur batetatik jalgitzen den trazadura edo marrazkia aurreikusten ahal da, eta ez da beste batetatik, haren bilakaeraren une batean, berez ateratzen denarengandik ezberdina.

Eskolatuak ez diren eta beren bizimoldea ingurumen bereziak azkarki baldintzatzen duen populazioetan, basamortuetan, sabanetan, Amazoniako oihanean eta Ginea-Berriko junglan adibidez, errepertorio bat zeinetik haur guziek hartzen duten badela baieztatu ahal izan da, baita, baldintzapen kultural guzietatik at trazaduraren adierazpen naturalaren unibertsaltasuna badela ere.

5- Ez diegu haurrei eskatzen kontatzen dieguna marraztea edota istorioak kontatzeko marraztea.

Kanpoko pertsona ororen esku hartzeak, haurraren trazadura traba eta muga dezake, bere gauzatze naturaletik desbidera dezake: pausatutako galderak, iradokizunak, akuilatzeak, iruzkinak, interpretazioak, balore iritziak, harridurak, zuzenketak, erakusketak, goresmenak, miresmenak, laudorioak… desbideratzea eragiten dute, eta haurrak marrazten duena, ondorioz, ez da gehiago bere egiazko adierazpena, baizik eta beste pertsonak itxaroten duenari erantzuna: helduek eta helduentzat ezarritako marrazki hura.

6- Helduak, trazatzen ari den haurrari zer adierazi nahi duen azaltzea eskatzen diolarik, haurra, bere bultzadaren arabera egiten duenarentzat justifikazioak asmatzera bortxatua da.

7- Ez dugu nahi haurrak erka dezan, ereduak xerka ditzan, haien adibidearen arabera egin dezan…

8- 5, 10 edo 15 urteko haurrak bere berezkotasuna galtzen badu, seguru aski helduen eraginengatik eta presioengatik da.

Ez dugu nahi epaitzen dutenen hain menpekoa bilakatzea haurra non neurgarri den emaitzarik gabeko ekintzak egiteko aukera baztertzen duen.

9- Besteengandik preziatua izatea bilatu gabe haurrak trazatzea nahi dugu.

10- Haurrei ez diegu behaketa marrazkiak egitea eskatzen.

Behatze marrazketa iradokiz, beren behaketara ekartzen duguna haurrek ahal bezain zehazki kopiatzea nahi dugu gehienetan. Argazkia bezala den marrazki zehatza lorpenaren gailurtzat daukagu usu.

11- Formulazioa gauzatu ez duten pertsonentzat, Oroimen Organikoaren adierazpena, praktika erregularraren emaitza da, zeren arrazoimenaren araberako jokamoldea baztertu eta berezkotasuna berreskuratu behar da, eta, batzuentzat, berreskuratze hori bide luzea da.

12- Haurraren lehen trazadurak Lehen Mailako Irudien familiarenak dira. Ez dira objektu batzuen irudiztatzeko asmotik sortzen, ez dira asmoaren emaitza, Oroimen Organikoan atxikitako grabaketen isla dira.

Adierazpena sustatzen duen beharra iraunkorra da. Funtsezkoa dena ez da ustekabez agertzen, behin eta berriz agertzen da.

Berez datorren oro, kanpoko akuilatzerik gabe, pertsonaren beharraren bidez, nahitaez errepikatua da. Beraz, errepikapena ez da irudimen eskasaren adierazlea.

Artistak, bere sentipenetatik, bere ikuspen eta adipenetatik, bere pentsaketetatik, artelan mezulariak egiten ditu. Artelanak sortzailea bere publikoari lotzen du, komunikazio bitartekoa da.

Formulazioak ez ditu haurrak artetik desbideratzen. Beren trazadurarekin jostatu direnak, adierazpen sortzaile orori irekiak dira.

13- Egun batez, haurra, bere eskuak eratu duenak bere ingurumenean agertu den gauza baten ezaugarriekin antzekotasunak dituela ohartzen da. Une horretatik gora, irudiztatzearen ideiari lotuko da trazadura. Alabaina, haurrak adibidez etxea trazaduraren bidez irudiztatzen duelarik, ez da bere ingurumenekoa, ez da topatutako gauza bere egiazko itxuran agerrarazten duen irudia, haurrak ez baitu ikusten duena kopiatzeko trazatzen. Jakina, existitzen direla dakizkien gauzak irudiztatzen ditu haurrak, baina ez du mundua irudiztatzen, bere mundua sortzen du, bere kezken, esperientzien eta ametsen isla dena, beretzat garrantzia duenarekin. Horrela, bere egiazko pertsonalitatea garatzen ahal da.

Egun batez ere, haurrak, bere inguruan ikusten dituen alfabetoko hizkien eta Lehen Mailako Irudien arteko antzekotasuna atzematen du. Ez dira alfabetoaren hizkiak hurrenkera konbentzional eta arbitrarioan behartu behar; bat bestearen ondotik atzemanak dira, pertsona bakoitzari dagokion hurrenkeran.

Formulazioaren bilakaeraren baitako bigarren garai honek, haurtzaroaren zati handi bat betetzen du. Haurrak, bere jolasarentzat, Objektu-Irudi bilduma eskura du. Lehen Mailako Irudiak Objektu-Irudietan sartzen dira ere. Lehen Mailako Irudien eta lehen Objektu-Irudien arteko muga zehazki markatzea ezinezkoa da. Karratua Lehen mailako Irudia da, baina karratuaren trazadura, arrazoimenak gehitu dituen detaile batzuek soilik ezberdintzen dituzten objektu frankoren baitan dago ere. Irudiztatzearen ideia jokoan sartu den unean, Lehen Mailako Irudia, adierazten duen objektuarekin bat egiten du. Haurren bilakaeran, gauzak irudiztatzea goizago edo berantago hasten da. Irudien errepertorioa oraindik oso mugatua delarik sor daiteke, itxura arkaikoei mugatua delarik. Horrela, Formulazioaren garai luze honetan, honen gauzapena bikoitza da: alde batetik, gauzak irudiztatzeko asmoak diktaturik, bestalde, behar batek diktaturik, asmo ororen gainetik, arrazoimenak kontrolatzen ez duena.

Sekulan marraztu ez duen haur batek naturaltasun osoz trazatzen du. Gaurko helduontzat askoz zailagoa da trazatzea, txiki txikidanik marraztu baitugu. Zaila baina ez ezinezkoa. Hori bai, zerotik hasi behar gara, arrazoimenak kontrolatzen ez duen egoerara. Ariketa ederra!