Transmisio komunitarioaz

Berria egunkarian irakurri genion Paula Kasaresi hizkuntzaren transmisio komunitarioari buruz idazti zuen artikulua. Hausnarketa guraso.eus era ekarri dugu eta berarekin hitz egin dugu hausnarketa hartatik pixka bat tira egiteko.

Euskararen transmisioaz ari garelarik familia bidezko transmisioa datorkigu burura, hau da: gurasoek seme-alabei hizkuntza(k) irakastea. Transmisio hori etxean gauzatzen ohi da, umezaroan, eta haurrek mintzaira ama hizkuntzatzat jasotzea du helburu. Hori hala gerta dadin, gurasoek euskaldunak izan behar dute, baitezpada.

Tradizioa duen hizkuntza transmisioaren kontzeptu horrek ikuskera jakin bat dakar: gurasoengandik seme-alabengana doan eta goitik behera, bertikalki eta noranzko bakarrean heldu den hizkuntza ematea, non transmititzaileek, helduek, jasotzaile hutsak diren haur hartzaileei hizkuntza irakasten baitiete.

Gure artean, halere, hizkuntza transmisioaren ideia hori dagoeneko pitzatzen hasia da, hiztun komunitateak dituen ezaugarriei eta beharrei erantzuteko egokia ez delakoan. Izan ere, euskararen transmisioaren adiera horrek haur euskaldun gehienen familiak bazter uzten ditu, euskara ez dakiten baina haur euskaldunak hazten ari diren gurasoentzako diskurtso egokirik eratu ezinik. Berebat, transmisioaren ideia horrek haurrak hiztun bilakatzeko prozesuari eragiten dioten alderdi funtsezko anitz ikusezin uzten ditu, haurren egintzailetasuna edo agentzia, kasu; haurrak ez baitira hizkuntzaren jasotzaile pasibo hutsak, mintzairaren egoeran subjektu aktiboak baizik.

Izan ere, haurrak euskaldun hazteko bidean familiaz harago gizarte harremanek eta erakundeek ere jokatzen dute (auzo-komunitate hurbileko harreman sareek, eskolak eta hezkuntza arloko bestelako erakundeek, aisialdi antolatuak, gizarte elkarteek, hedabideek…); ama hizkuntza sendo transmititzea ez baita etxeko transmisioa. Beraz, hizkuntza transmisio sozial hori gizarte bizitzak bermatzen du belaunaldien arteko eta haur belaunkideen arteko elkarrekintzetan. Hizkuntza transmisio sozial horren xedea haurrak (mintzaira hori ama hizkuntza izan ala ez) komunikazio gaitasun egokia eskuratzea da; hots, hiztun taldeko kide gaitua bilakatzea. Hori horrela, gurasoen hizkuntza gaitasuna ez da abiapuntuko baldintza, nahiz haurra hiztun bilakatzeko bidean familiari egiteko garrantzitsua aitortu.

Belaunaldi berriak euskaraz jabetu eta euskaldun bilakatzea prozesu orohartzailea edo holistikoa da, familiara mugatzen ez dena eta eskolan soilik nekez gauza daitekeena. Hiztun bilakatzea elkarrekintza kontua da, hizkuntzaz jabetze hutsa baino gehiago. Hala bada, hizkuntza transmisio komunitarioaz mintzatu beharko genuke, orain kontzeptu hori ere pandemiak bahiturik izanen ez balu.