Galtzagorri elkartera jo dugu liburu gomendioak guraso.eus era ekartzeko, Astero astero argitaratzen dute Haur eta gazte literaturako gomendio bat, adin tarte ezberdinetarako gomendioak izaten dira. Gaurkoan Miriam Luki , Asun Agiriano, eta Asun Agirianoren gomendiak ekarri ditugu.

Animaliak

Idazleak: Antonio Rubio. Itzultzailea: Xabier Olaso. Ilustratzailea: Oscar Villán. Pamiela-Kalandraka, 2019.

Haur txiki-txikientzako liburua da. Kartonen editatua, laukia eta lau ertzak borobilduak dituena. Animaliak protagonista diren piktograma da non animalien izenak baino ez diren letretan agertzen. Kantatzeko liburua izan daiteke. Oraindik irakurle ez diren haurrekin, bitartekariaren funtzioa ezinbestekoa da eta bitartekariak zukua ateratzeko moduko obra da.

Animaliak eskuineko norazkoan doaz beti, nonbaitera doaz. Krokodiloa eta barraskiloak, bi ageri dira beti, ezberdinak eta errepikatuak aldi berean, eta kontakizunera errepikapena ekartzen dute, ez bakarrik barraskiloak errepikatzen direlako, krokodiloa eta barraskiloen orrialdea bera errepikatzen delako baizik. Izan ere, haur txikiekin errepikapenak kontakizunari laguntzen dio. Dortoka, elefantea, pinguinoa, jirafa, pantera eta eltxoa, gamelua, zikoina eta kirikinoa… Den-denak nonbaitera doaz. Keinuak aldatzen dizkie ilustratzaileak –jokoa ematen du horrek kontakizuna egiteko–. Amaieran elkartu egingo dira eta animalia berriren bat ere sartuko da, kontakizunari aukera gehiago emanez.

Animaliak ikusi, ezagutu, keinuetan erreparatu, kontatzeko eta kantatzeko aukera, keinuetatik umorea ateratzeko parada… Liburu hau bilduma zabalagoaren parte da, Ilargian Kulukantari. Haur txiki-txikientzat, oraindik irakurle ez direnentzat, ez da liburu asko argitaratzen eta bilduma hau helduleku ona da. 

Miriam Luki 

Begiak zerumugan

Idazlea: Miren Agur Meabe. Ilustratzailea: Ane Pikaza. Elkar, 2020.

Miren Agur Meabek urte luzeko ibilbide poetikoa du. Begiak zerumugan liburuan 68 poema labur aukeratu ditu, liburuaren ilustrazioa eta diseinua uztartzen eta muntatzen dituen edizio zaindu batean; edizio zainduaren isla da mapa gisa zabaltzen den irudia.

Testua lau ataletan banatzen da, eta testua josten duen haria iluntasunetik argira doan ibiltariaren-narratzailearen ahotsa da, sentimenduen geografiaren esploratzailea. Olerkiek kontzeptu abstraktuei buruzko 48 aforismo eder osatzen dituzte (askatasuna, loa, denbora), beste objektu batzuekin batera (itsasargia, pospoloa, giltza).

Zentzu musikal eta ludiko handiko lana da, eta poesia gazteei hurbiltzea ahalbidetzen du.

Asun Agiriano

Ravelen Boleroa

 Idazlea: José Antonio Abad. Ilustratzailea: Federico Delicado. Pamiela-Kalandraka, 2020.

Boleroa da Maurice Ravel konpositore ziburutarraren obrarik ospetsuena, munduan gehien interpretatu den lanetako bat, birtuosismoz betetakoa. 1928an sortu zuen Ida Rubinstein dantzariarentzat eta oso originala da, behin eta berriz errepikatzen den melodia izanik, in crescendo doa amaieran lehertu egiten den arte. Hasieran danbor-hots leun batekin hasten da, gero zeharkako txirula batzen zaio doinuari, eta pixkanaka-pixkanaka orkestrako musika-tresna guztiak sartuz hazi eta bete egiten da obra.

Bada, hori berori irudikatzen du album ilustratu eder honek. Irakurri ahala, ia boleroa bera entzun dezakegu, musika-tresna bakoitza bereizten dugun heinean; Jose Antonio Abad Varela idazle eta psikologoak ere banaka aurkezten baitizkigu musikari eta musika-tresnak. Are ederragoa da irakurketa Ravelen Boleroa zuzenean entzunez egitea. Horretara gonbidatzen gaituzte egileek ere liburuaren amaieran; Interneten eskuragarri dauden interpretazio batzuk gomendatzen dizkigute eta zuzenean haietara sarbidea eskaini QR kodeen bidez.

Liburuak amaieran aipatzen duenez, Abad Varela psikologo eta idazle izateaz gain, Galiziako Orkestra Sinfonikoaren Musika Jendarteratzeko Sailburua izan da hainbat urtez eta, A Coruñako Udalaren “Descubrir la música” hezkuntza programa ere burutu zuen. Gaur egun, haur eta gazteentzako ipuin musikadunak idatziz gozatzen omen du erretiroa. Album honetan, musikari eta obra honi gorazarre egiteaz gain, gizaki eta animalien arteko elkarrizketa ere iradokitzen digute egileek. Izan ere, protagonistak (orkestrako musikariak), animalia humanizatuak dira, mehatxupean dauden espezietakoak, hain justu. Musika tresnen hotsekin batera hasten dira agertzen eta musika in crescendo doan heinean geroz eta ikusle (humano) gehiago erakartzen dute, adin guztietakoak. Guztien artean ospatzen dute obraren lehertzerainoko amaiera eder hori: pozik, zoriontsu, elkarren beharraz ohartuko balira bezala, espezie guztien arteko lotura ospatzen ariko balira moduan, feminismoan ahizpatasuna esaten zaionaren antzerako elkartasun lotura iradokiz.

Federico Delicadoren ilustrazioek aipamen berezia behar dute. Izan ere, album ilustratu hau ez litzateke berdin irakurriko bere ilustrazioen ekarpenagatik ez balitz. Hainbat aldiz saritua izan den artista honek (Nazioarteko Compostela VII. Saria Icaro lanarekin, The Whiate Ravens eta IBBYren ohorezko zerrendetan aipatua, besteak beste), beste behin ere animaliak eta gizakiak nahasian aurkezten dizkigu lan honetan ere. Ur-margoz koloreztatutako irudiak dira, ederrak benetan. Tonu beroak (horiek ere musikarekin batera in crescendo doazenak) aukeratu ditu eta irudietan beste arte adierazpen bati keinu egiteko ere aprobetxatu du, besteak beste, ikusleen artean René Magritten The son of man obraren irudia elastikoan daraman ikuslea baliatuz, esaterako. Musikak, arteak, eta kulturak, oro har, salbatuko gaituztela iradoki nahi ote digute obra honekin egileek?

Lore Agirrezabal

Haratago.

Sortzailea: Liébana Goñi. Bululú, 2020.

Gustatzen zait esploratzaile hitza. Azken aldi honetan hitzarekin bueltaka nabil. Ez al gara sarritan bizitzaren esploratzaileak? Gauza berrien ikerlariak? Liburuekin ere hala gertatzen zait. Liburu berri bat aurkikuntza liluragarria izan daiteke. Irakurketa desberdinek galdera berriak sor ditzakete, norberaren interpretazioa besteekin parteka daiteke eta besteen iritziek norberarena osatu dezakete. Haur literaturan esploratzaile sena zabalik badugu, balio handiko altxorrak aurkitu ditzakegu.

Hauxe da, adibidez, Haratago liburuaren kasua, artean murgiltzeko ezohiko liburua, artearen abentura deskubritzeko geltokia. Liébana Goñi da egilea, lehendik ezaguna genuen 2016ko Etxepare Sariaren irabazlea izan baitzen, Zerua grisa dago ilustrazio lanari esker. Liburu honetan, egile iruindarrak testuarekin, marrazkiekin eta artearekin jolasten du, egungo egoerari ere keinu egiten dio, ezohiko osasun krisia zeharka aipatuz: “[amonak] utzi gintuenetik aitonari ez zaio etxetik ateratzea asko gustatzen. Eta albisteek ez dute laguntzen”, dio haur narratzaileak kontakizunaren hasieran.

Protagonistak ikerketa bat egitea erabakitzen du, motxila hartu eta gauez kalera ateratzen da. Hasieran zeruko argi nimiñoak ikustera, gero lorategietan dauden landare, animalia ikaragarriak eta fruitu harrigarriak ikusiko ditu, eta dastatu. Emakume misteriotsu bat baino gehiago agertuko zaizkio, gaua epela da eta batzuk dantza zoroan ari dira. Labirinto baten aurrean azalduko da, galduta eta nekatuta sentituko da. Eguna argitzera doa, etxera itzultzeko ordua da eta aitonarekin gogoratzean hantxe agertuko zaio aitona bera.

Liburu honetan, museo batean egongo bagina bezala, ikuslea/irakurlea artista-esploratzailea bilakatuko da. Orrialdeetan agertzen diren margolanen eta artisten lanak aurkitzeko eta asmatzeko aukera izango du: Frida Kahlo-ren aurpegia agertuko zaio, Avignon-eko andereak dantzan ikusiko ditu eta Oteizaren Kutsa hutsa eskultura bistaratuko du bat-batean. Ibilaldia jarraituz, protagonista ausartak Henri Mattisse-n Dantza-tik Leonora Carrington-en Labirintoa zeharkatuko du. Andy Warhol-en Banana jango du eta Louise Bourgeois-en Ama armiarma erraldoian lo kuluxka bat egingo du.

Eta, horrela, gau misteriotsuan irakurle-esploratzaileak 17 artisten lanak deskubritzeko eta ezagutzeko parada izango du. Egileak modu bitxi eta sotilean erakutsiko digu artea artelanetatik sortzen dela.

Pena da esploratzaileak, ia bidaiaren amaieran, errata batekin topo egin izana, A Coruñako argitaletxe honek lehen aldiz euskarara ekarritako liburu eder honetan altatzen ageri baita aldatzen agertu ordez. Edozein kasutan, errata hori hartxintxa bat baino ez da bidaia honetan.

Zuk ere Haratago zer dagoen deskubritu nahi duzu? Aurrera, bada!

Asun Agiriano