Eskolako jolaslekuan hurbileko natura islatzeko 5 arrazoi

2021eko martxoan “Tierra en las manos” blogean argitaratutako artikulua ekarri dugu euskarara eta guraso.eus era. Clara Pons Mesman da egilea.

Nire ustez, gero eta argiago daukagu eskolako jolastokia eta patioa   garrantsua dela; ikasteko, sozializatzeko, jolasteko, askatasunez hazteko espazioa den aldetik. Izan ere, jolastokiak zementuzko laukizuzen baten itxura izan baino,  lorategiaren antza handiagoa izan beharko luke, eta bertan zentzumenak zabaldu beharko lirateke. Hala ere, oraindik gutxiegi hitz egiten da horretaz; izan ere, jolastokiak, bere ingurunean, bere ezaugarriak islatu behar ditu.

Pertsonak ez gara ingurunetik isolatuta bizi garen izakiak. Aitzitik, harekin loturak ezarri behar ditugu, beste pertsona batzuekin, tokiko istorioekin edo kulturarekin egiten dugun bezala.

Animaliek eta inguruneak unitate bereizezina osatzen dute. Animalia bat bera ere ezin da bizi giro batean ez bada. Animaliak ingurunetik jasotzen du behar duena eta, aldi berean inguruari eragiten dio.
Horregatik, garrantzitsua da haurrek ordu asko ematen dituzten eskoletan  ere ingurunearekiko lotura horiek bultzatzea.

Baina zer ingururi  lotuta daude gaur egun haurrak? Eta zer da benetan  behar dutena?

Ebidentzia zientifikoak frogatzen  du haurrek konexio handia dutela naturarekin. Eta ez hori bakarrik, frogatuta dago haurrek (eta helduek) egunero denbora behar dutela naturan, estresa murrizten laguntzen baitie eta, gainera, denbora horrek osasun orokorrean eragiten baitu, haurren kontzentrazio- eta arreta-gaitasuna bultzatzeaz gain.
Ez al da interesgarria haurrek jolastoki natural bat izatea eskolan, haurren osasunari mesede egingo diona eta ingurunearekin eta, bereziki, naturarekin  lotura eta denbora izatea erraztuko duena?

Azaldutako guztiaz hausnartuz, jolaslekuak nortasuna zergatik islatu behar duela azaltzeko 5 arrazoi emango ditut.

1-Eskolako lorategia natura eta ingurune hurbilena ezagutzeko modu bikaina delako

Batzuetan hurbilena ezezagunena da.  Zer zentzu du Yosemiteko (Kalifornia) lehorte erraldoiak ezagutzeak, etxe ondoko pinuak ezagutzen ez baditugu?

Umeek ezagutzen al dute gertuko landaretza? Ba al dakite haritz bat eta arte bat bereizten? Eskolako patioa aukera paregabea da gure inguruko oinarrizko landaredia bereizteko. Eta zergatik ez, fauna ere bai (patioko fauna beste artikulu baterako materia izango litzatekeen arren!).
Jolastokian bertan garrantzi berezia duten kontakizunak, istorioak, artelanak eta abar ere islatu ditzake, eta, horrela, galdera ugari inspiratu. Bizi garen ingurunearekin denok dugun konexio-premia hori lantzeko beste modu bat da.
Asko gustatzen zaidan adibide bat Argelaguerreko eskolako patioa da. Herri horretan Josep Pujiulak irudiak, etxolak eta labirintoak zizelkatu zituen material naturalekin, batez ere kanaberak eta akazia adarrak, eta honelako eszenatoki magiko eta fantastikoak sortu zituen:

Bada, duela denbora bat, Troncs i joc, kanpoko espaziorako joko-egiturak sortzen dituen enpresa batek (bide batez, izugarri gustatzen zait, zuen lana jarraitzera animatzen zaituztet) bertsio hau sortu zuen Argelaguerreko eskolako patiorako.

Ez al da zoragarria? komunitate batentzat Ikasteko modurik onena, ez al da jolasaren bidez ikastea? Ziur nago Argelaguerren eskolako haur guztiek ezagutuko dutela Josep Pujiula maisua eta haren obra, eta jolastokiko jolas-etxola hori izan daitekeela horren inguruko galdera askoren sorburua.

2- Koherenteagoa eta errazagoa da tokiko berezko landaredia zaintzea, beste landare exotikoak baino.

Ikastetxe askotan  bai edo bai belar zelaia  landatu nahi izan duten patioak ikusi ditut, eskola lehorte handiko eremu batean egon arren. Horrek zailtasun handiak dakartza inguru naturala  egoera onean mantentzeko, eta, aldi berean, baliabide-gastu handia dakar.

Landare-egitura ederrak sortzen ere tematzen gara, sahats-tunelak, adibidez, sahatsa ondo hazten ez den lekuetan. Beraz, zergatik ez dugu ikertzen toki horretarako egokiagoak diren landare eta zuhaixkekin sor ditzakegun egun beste landare-egitura batzuk? Ez dezagun ziurtzat jo Pinteresten ikusten duguna onena eta ideia dela, eta ikertu, ikertu eta hitz egin dezagun lorezainekin, etab.

Lehen irudi sahats-tunel batena da. Bigarrena, Vallseko Xiquets i Xiquetes Udal Haur Eskolako txoko bat da. Landarediarekin “ezkutaleku-tunel” bat sortu dute, eta horrek ere joko handia ematen du. Leku bakoitzean, klimaren, lurraren eta abarren arabera, “Landare-egitura desberdinak sor eta erabil daitezke.

3-Ingurunearen araberako landaretza eta egiturak dituen patio bat sortzeak haurra hurbilago eta etxe-giroan esertzea eragiten duelako

Ez al da egia ikasgela bat etxea    bezala apainduta ikusten dugunean haurra gusturago eta lasaiago egongo dela iruditzen zaigula? Era berean, eskolaren ingurua islatzen duen jolastokia ere jolastoki atseginagoa eta ezagunagoa da haurrarentzat.

4. Biodibertsitatea mantentzen laguntzea

Laugarren arrazoia, lehenengo hirurekin lotura zuzena duena, biodibertsitatearekiko errespetua da, landare- eta animalia-espezieen aniztasun osoa barne hartzen duena. Habitatak, ekosistemak eta bertako espezieak mantentzen laguntzeak onura ugari ditu.
Eskola batean klima hobeto erregulatzea, udan itzalak sortzea, hondakin jakin batzuk ezabatzea (ez al litzateke interesgarria izango patioko zuhaitzentzako konposta egitea elikagai-hondakinetatik abiatuta?), landare- eta animalia-espezieak zaintzen laguntzea, lurzorua desertizatzea saihestea, etab.

Patio zoragarria Berlin erdian. Ikusten al da patioa birika berde bat ere izan daitekeela hiriarentzat?

5-Eskola bakoitzaren identitatearen garrantzia

Eta, azkenik, oso arrazoi garrantzitsua, eta Carme Cols maiteak esango lukeen bezala, ez dugulako ikearik nahi.

Zer esan nahi du horrek? Kontua ez da orain patio guztiak eraberritzea eta guztiak berdinak izatea. Eskola bakoitzak bere prozesua egin behar du, eta prozesu hori, NANa bezala, pertsonala eta transferiezina izan beharko litzateke, jeje. Horrek ez du esan nahi beste jolastoki eta parke batzuetan inspiratu ezin garenik, baina eskola bakoitzak errealitate sozial desberdina du, adin-talde desberdinak, ezaugarri geografiko desberdinak, etab. Beraz, onena jolastokia eraldatzea da, hezkuntza-komunitate osoak behar duen neurrira eta dagozkion ezaugarriak islatuz, ezta?
Nola deskubritu eskolaren kanpoaldea?
Hori guztia hobeto islatu ahal izateko, garrantzitsua da planteatzea zer gertatzen den eskolaren barruan eta nolakoa den haren Kanpoko  ingurunea.
Horretarako, honako galdera hauek erantzun ditzakegu:

1. Nondik dator eskola? Nolakoa da?
2. Zer gertatzen da inguru horretan? Zer gertatzen da auzoan?
3. Ba al dago kultur tradizio edo kontakizun garrantzitsurik leku horretan?
4. Zein da eskolako hesien iragazkortasuna? Nola egin kanpoan presente eskolan?
5. Zer klima du kokagune horrek? Euri asko egiten du, edo ez, eguzkia, hotza, itzal handia dago, zein den bertako lurra, etab.
6. Zein da bertako landaretza?

Hortik aurrera erabaki ahal izango dugu zein izango den landaredi egokiena, zer egin lurrean, zer landaretza edo lur den hoberena (euri asko egiten badu, ura ondo drainatzen duela pentsatu beharko da, adibidez), eta abar.

Esan dudan bezala, eskola bakoitzak egin beharreko  prozesua da, beraz, artikulu honetan ez dut erantzun magiko eta unibertsalik emango, baina hausnarketa horretara gonbidatu nahi zaituztet, eta zuekin partekatu nahi ditut eskolan ingurunea nola islatu erakusten duten adibide batzuk.
Patio eta paisaia ezberdinen irudiekin utziko zaituztet.

Lehenik eta behin, Alemaniako eskola baten argazki hau partekatzen dizuet, askotan idazten baitidazue esanez zuen eremuan ezin dela berdeegia izan eta ondo, ez dela beti beharrezkoa belarra izatea paisaia menditsu zabal batek jolasteko eta ikasteko aukera asko eskaintzen dituelako. Eta euria egiten badu eta putzuz betetzen bada, beste aukera bat?

Hurrengo argazkian Holandako eskola-jolastoki bat partekatzen dizuet, euriari esker landaretza ugaria eta mantentzen errazagoa baita.

Adibide horiek nahiko muturrekoak dira, baina patioak zein desberdinak izan daitezkeen eta inguruko paisaia nola islatu dezaketen ikusteko da.
Eta hemen gure inguruko eskoletako irudi batzuk, landaretza eta zoladura naturalak ematen dituzten landare eta zuhaixkak, hareazkoak, errezitita eta beste elementu interesgarri batzuk.

Sentitzen dut bitxia dela eskolaz kanpo harantz joatea eta, aldi berean, eskolaren kanpoaldean islatzea. Azkenean, ikastetxearen iragazkortasuna eta barne- eta kanpo-oztopoak birpentsatu behar dira, ulertzen baita kanporako irekitasun hori eta komunitate baten paisaia eskolan islatzea baliabide pedagogiko bikaina dela, eta, aldi berean, ikaskuntza asko ahalbidetuko dituela.