Don’t look up pelikulatik abiatu zuen Nora Salbotxek bere azken kolaborazio artikulua. Haurrei aukerak mugatzean onartzen dugun arriskuaz, guraso eta hezitzaile moduan ditugun beldurrez eta honek gure bizitza antolatzerakoan duen eraginaz hausnartu dugu berarekin.

Zuetako aunitzek berriki ikusi izanen duzue gaurkoan izenburura ekarri dudan filma (Adam McKay, 2021). Ongi jakinen duzuenez, istorioan mundu distopiko bezain erreal batean jendeari gorantza ez begiratzeko agintzen zaio. Arriskuari ez ikusiarena egin diezaiogun bultzatzen duen parafernalia instituzional eta mediatiko oso bat irudikatuko da pelikulan, jendartea ezjakintasun erabatekora bulkatzeko saiakera lizun bezain gaurkotua parodiatuz. Post-egia eta negazionismoari buruzko hausnarketa zinez interesgarria proposatzen da filmean, bistan dena.

Eta banator gaur galdetzera, arriskuari ezikusiarena egitearen gaiaren karietara, zein neurritan ez ote dugun antzeko -distantziak salbu- mekanismo ukatzailerik erabiltzen haurtzaroarekiko gure esku-hartzeetan. Are, galdetzera zeintzuk ote diren arriskutsutzat dauzkagun jarduera horiek ere.

E. Sandseter ikerlariak erran izan du parkeetan dorre altuak, oso altuak, jartzea egokia litzatekeela, izan ere, haurrek, mantso-mantso beraien burua probatzeko aukera izanen lukete eta, gisa horretara, beraien buruei erronkak ezarri zein, egunetik egunera, lorpen berriak nola erdiesten dituzten ikusi. D.Bell, F. Dolton, A. Hoyuelos zein T. Azkonak ere arriskuaren esperimentazioari buruz gogoetatu izan dute, ondorio berdintsuetara ailegatuz kasu orotan. Alta, gure jarrera bertze nolabaitekoa izan ohi da, min-hartuko dutenaren beldur izan ohi garelako maizegi eta, gisa honetan, gureak diren beldur horiek gure haurrengana lekualdatzera eramaten gaituen jarrera azalaraziz. Nolabaiteko “etzazula goiti begiratu” bat aplikatzen dugu, “etzazula arriskua  esperimentatu” ez-hezitzaile  batean bilakatzen dena,  norberaren gorputzaren mugak bilatzeari atea ixteaz haratago, gorputzaz eta gorputzarekin gozatzea mugatuko duena. Eta puntu honetara ailegatuta  komeni  da  gogoraraztea  jolasa  helburuetara  zuzendu  badaiteke  ere,  plazera  ematen  duen jarduera autotelikoa ere badela eta ondorioz, berau bizitzeko helburu bakarraz egiten ahal dela, asebetetze hutsagatik, erlaxatzen gaituelako, estimulagarri zaigulako, erronkak proposatzen dizkigulako edota gorputza eta burua mugitzeko beharra sentitzen dugulako.

Mugatze hau gutxi ez eta kontua da gainera, goiti begiratu dezaten bezain bertzeko beldur garela beheti begiratu  dezatenarena,  putzuetan  zipriztintzeaz,  lohian  zikintzeaz,  sasietan  harramazkatzeaz, hartxintxarretan min-hartzeaz edota zizare eta kakalardoak ukitzeaz. Eta orduantxe arriskuaren galderari aurrez aurre begira jarri beharko genioke, bizitza eta natura bera arriskutsutako irakasten ditugunean biofobiari bidea zabaltzen diogulako, parez pare zabaldu ere.

J. Joffok (1973) bere lan autobiografikoan emandako pasarte esanguratsu bezain eder honek ederki ilustratzen du hemen orain arte errandakoa:

“Harrituta naukate gaur egun arkitektoek hizpide dituzten haurrentzako sorkuntzek. Etxe berrietako plaza berrietan harea, txirristak, zabuak eta bertze hainbat tramankulu bada. Eta hauek denak gainera, haur psikologian hamaika lizentziatura dauzkaten adituek sortutakoak dira. Eta afera ez doa ongi. Haurrak aspertu egiten dira, bai igandetan bai bertze edozein egunetan ere. Neure buruari galdegiten diot ea aditu haiek guztiek ez ote luketen jakin beharko zerengatik ginen gu horren zoriontsu Pariseko auzo hartan. Paris gris hura, bere dendetako argiekin, zerua  mozten zuten teilatu altu  haiekin, eskalatzeko zabor  ontziz beteriko espaloi haietan, eta ezkutatzeko gorapeak, eta etxeetako txirrinak; denetarik bazen (…). Kale labirinto erraldoi batean barreiaturik. Esploratzera joaten ginen.”

Beraz haurrei esploratzen, jolasten, utzi diezaiogun da nire gaurko ondorioa, aunitz, aunitzetan eta orotariko orube  eta  eremuetan.  Jolasa  espazio  kortxilatuetara  mugatu  nahi  izan  duten  hiri-politiken  aitzinean, espazioa jolaserako continuum baten gisara ulertu eta praktikatu dezagun, ulertu eta praktikatu dezaten haurrek. Espazio publikoa performatu, harez birjabetu eta bere balio sinboliko-politikoa erradikalki eraldatu. Finean haurren kultura aldarrikatu, eta jolasa, bistan dena. Jolasaren espontaneotasunaren alde egiteaz gain,  haren  balio  afektibo-emozional,  intelektual,  sozial  zein  kulturalaren  alde  eginen  dugulako  gisa horretan. Utz diezaiegun beraz goiti begiratzen, beheiti, ezker, eskuin eta gure irudimenaz gaindiko dena delako dimentsioetan barrena pausu berriak urratzen ere.