Esperimentazioa eta jolasa ez dira gauza bera. Bien arteko muga ez da argi geratzen une askotan eta bi kontzeptuak nahastu egiten ditugu, sinonimotzat hartuz. Baina umeari ekarpen ezberdina egiten diote, bakoitzak bere onurak ditu eta gaurkoan bien arteko diferentziaz hitz egingo dugu.

Esperimentazioa sarri jolas motatzat hartu izan da, atzerrian objektu-jolasa bezala ere izendatua izan da (“object play”), eta hau da hain zuzen ere animalietan ikusten den jolas mota. Objektu berri bat animaliari eman ezkero, adibidez katuari hari mataza bat, horrekiko jolasa esperimentazioa izaten da. Umeengan ere hau da lehenengo azaltzen den aktibitatea: haurrak hilabeteak dituenean azaltzen da, objektua eskuan hartu, giratu, dastatu, astindu… egiten du, eta hortik informazio asko ateratzen du errealitatea ezaugarritzen joan ahal izateko, mundua ezagutzeko. Esperimentazioak azken batean “nolakoa da objektu hau?” galerari erantzuten dio.

Jolasari dagokionean, jende askorentzat esperimentazioarekin bat egiten duen arren, aditu batzuk diferentzia markatu egiten dute: “nolakoa da?” galderari erantzun ordez, “zertarako erabil dezaket objektu hau?” galderari erantzungo lioke jolasak (Lillard, Lerner, Hopkins, Dore, Smith & Palmquist, 2013). Umeari aktibitate kognitibo ezberdin bat eskatzen dio, eta ekarpen ezberdin bat egiten dio (Pellegrini, 2009). Jolasarekin mundua ezaugarritzeaz gain, sinbolizazioan eta eskema mentaletan pausu bat haratago egiten du umeak. Jolas sinbolikoa animaliengan ez da ikusi, konplexuagoa da. Denboran esperimentazioa baino beranduago azaltzen da. Jolasa azaltzeak ez du esan nahi esperimentazioa desagertzen denik, biak batera ere gerta baitaitezke, eta bietatik behar du umeak mundua ezagutu eta ulertu ahal izateko. 

Esan bezala, biak dira beharrezkoak, eta umea batetik bestera edozein unetan pasatzen da. Eskaintzen zaion materialaren arabera ere, lehengo bata edo bestea sortuko da. Adinean aurrera ere aldatzen joaten da. Materiala berria denean, umeak lehenengo ezaugarritu egiten du, eta behin hori eginda, ea material horrekin berak zer egin dezaken pentsatzen hasten da, aplikazioa irudimenez eginaz, mundu sinbolikoan sartuz jolasaren bidez. Materiala ezaguna bada, ondo ezaugarrituta baldin badago, zuzenean jolasera sartuko da umea. Eskaintzen zaion materialaren erabilera umearen adin eta beharren arabera desberdina izango da.

Eta orain dator galdera interesgarria: helduok orduan zer da eskaini dezakeguna? Nolako materiala? Azkenaldian badirudi orokorrean gure eskaintza fintzen ari garela: plastikozko jostailu oso definituak gutxitzen, material natural, birziklatu edo irekiagoa eskaintzen… zentzu horretan esan daiteke bagoazela gure bidea egiten. Udak ere aukera emango digu natura bera bihurtzen esperimentazio gai, jolas gai, munduak bere eskaintza modu zuzenagoan ematen die umeei udan. Heldu eta bidelagun bezala, egin dezakegun onena berriro ere beren esperimentazio eta jolasa behatzea da, eta ez material jakin baten aldeko hautua egitea. Umeak berak esango digu esperimentatu edo jolastu egin nahi duen. Argi izan behar dugu esperimentazio eta jolasari dagokionean, ez dela bata bestea baino hobea. Umeak ez duela esperimentatzeko behar gehiago jolasteko baino, edo jolasteko behar gehiago esperimentatzeko baino. Biak behar dituela, eta biak aterako zaizkiola, bakoitza dagokion unean, eta datorrena datorrela, onartzea dagokigula. Pena litzateke baten aldeko hautua egitea eta gure eskaintza alde batera bakarrik bideratzea.

Beraz, udarako gonbidapena umea esperimentatzen eta jolasean ikustea izango litzateke, zer ezaugarritzen ari den, zer irudikatzen ari den, mundua nolakoa imaginatzen duen behatzea. Natura eta lagunak eskainita, berez gertatuko da, eta gure umeek udan egiten duten garapen pausu erraldoi horren testigu izatera gonbidatzen zaituztet guraso guztiak. Gozatu beren plazeraz eta aurrera pausuetaz!

Gaiaren inguruan gehiago irakurri nahi duenarentzat:

Lillard, A. S., Lerner, M.D., Hopkins, E. J., Dore, R.A., Smith, E.D. & Palquist, C.M. (2913). The impact of pretend play on children´s development: a review of evidence. Psychological Bulletin, 139(1), 1-34.

Pellegrini, A. D. (2009). The role of play in human development. New York: Oxford University Press.