Leire Arana fisikaria eta ikastolako irakaslea da eta ikaskuntzaren-galerari buruzko artikulua idatzi du Puntua aldizkarian idatzi duen azken kolaborazioan. Edozein unean, baita oporretan ere, etxeko txikiek buruari eragin eta matematikak landu ditzaketela dio.

Azken boladan bide askotatik heldu zaizkit learning loss kontzeptuaren inguruko artikulu eta iritziak. Horixe da nire ekarpenaren gaia. Hasteko, jarri diezaiogun euskarazko izena kontzeptuari; gure hizkuntza ederto moldatzen baita nahi dugun guztia adierazteko! Ikaskuntza-galera espresioa erabiliko dugu.

Kontzeptua pandemia garaian eta osteko hilabeteetan ezagutu nuen. Euskal Herriko ikasle guztiek hilabeteak etxean eman behar izan zituztenean. Ikastetxeetan egun batetik bestera jarri behar izan genituen martxan ikasleak erantzuteko moduak. Bertatik bertara sortu behar izan genituen sekula ere irudikatu ez genituen baliabideak eta ikasleekin lan egiteko moduak. Bideo-dei eta bideo-kamera irakaskuntzaren hilabeteak izan ziren kasurik onenetan. Beste askok idatzizko txostenak hartu zituzten hainbat astetan egiteko eta ez ziren gutxi izan etxeko telefonoetatik ikasleei deituta jardun behar izan zuten irakasleak.

Konfinamenduko asteak izan ziren zentzu horretan gogorrenak, baina segidan etorri zen uda eta hurrengo ikasturtea (2020-2021) musuko, PCR, antigeno-proba eta konfinamendu laburretan murgilduta. Ikastetxeetan nolabait moldatu ginen egoerari aurre egiten. Irakaskuntzako profesionalen erreakzio gaitasuna “probatu” zela esan zen eta orokorrean ederto erantzun genuela ere irakurri ahal izan genuen.

Eragin akademikoa

Horregatik guztiagatik gerora, arrastoak sumatu ditugu. Horietaz ere asko entzun eta irakurri dugu: psikologikoki oso kaltetuta atera zirela haur eta gazteak, sozialki atzerakada jasan zutela… Eragin akademikoez ari naiz, ikaskuntza-galeraz ari naizenean; hizkuntzen irakurketa eta ulermen gaitasunean edo pentsamendu matematikoan eman ziren galerei buruz.
Mundu mailan hainbat ikerketa egin dira azken horiei begira. Gurean ere, 2021ean DBH2an Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak egindako
kanpo-probak aprobetxatu ziren 2019koen emaitzekin alderatzeko –EAEko datuak ditugu bakarrik–.

Ikerketa horren laburpenean jasotzen dira honako datuak: ikaskuntza-galera %13koa izan zela, matematikan are handiagoa: %25ekoa eta euskaran %14koa; sare publikoan galera %15ekoa izan zela eta itunpekoetan eutsi egin zitzaiola (%0), baina aurreko ikaskuntza-maila baxua zuten itunpeko ikastetxeek ere galdu zutela %9a. Ez dira datu makalak! Txosten osoa are luzeagoa da eta sarean aurkituko duzue ikaskuntza-galera espresioa bilatzailean idazten baduzue. Datu interesgarriak daude bertan.

Udako etena

Egunotako ikasketa-galeraren inguruko berriak, baina, udako hilabeteetan gertatzen omen denaren ingurukoak izan dira. AEBn egindako hainbat analisik erakusten dute udaldiko etena eta gero, ikasturtearekiko hilabete oso bateko ikasketa- galera ematen dela gure haureta gazteengan. Eta, berriz ere, matematikaren esparruan ematen omen da jaitsierarik nabarmenena. Badaude, hala ere, gai hori testuinguru zabalagoan kokatzen dutenak ere, eta udako geldialdiak baino beste faktore batzuk gehiago eragiten dutela diotenak: egoera sozioekonomikoa, hezkuntzaren kalitatea…

Beste batzuk azpimarratzen dute ikasketa-galerak izan ditzakeen ondorioak baino askoz inportanteagoak eta onuragarriagoak direla udan ikasleek geletatik kanpora egonda jasotzen dituzten bestelako inputak: kanpoko
eremuetan egotean, jarduera fisikoari eta jolasari leku gehiago egitean, lagunekin sozializazioan…

Pentsamendu matematikoa

Postura eta ikuspegi diferenteak mahai gainean jarrita ikusten dut bizitzan beste askotan bezala, batak ez duela bestea kentzen. Bilatu dezakegula udako etenak ematen dituen aukerak probestea naturarekin kontaktuan egoteko eta lagunarteko harremanen ikasketak bizitzeko, baina baita ere bila dezakegula kontzienteki matematikarekin kontaktua mantentzea. Nire proposamena ez da umeei eragiketa sortak aurrean jartzea errepikatu ditzaten, inolako helbururik gabe. Matematikaren izaera osoa kontuan hartuta jarduteaz ari naiz; pentsamendu matematikoa aktibatzeaz.

Horrek eramango gaitu mahai jokoetan, karta-jokoetan jardutera. Logika matematikoa puri-purian jartzen den esparru ludikoa baita horiena. Egunerokoan gertatzen diren momentutxoetan parada egitea eta betaurreko matematikoekin begiratzea ere ariketa polita izango da. Zein matematika ikusten duzu? Zein kopuru, zenbaki, forma, patroi ikusten dituzu?

Haurrak planifikazioak egiten jarri eta urratsen arrazoiak galdetu ahal izango dizkiegu: zer sartu beharko dugu motxilan? Zer erosi beharko dugu merienda egin ahal izateko? Nola iritsiko gara trenera garaiz? Neurketak egitea ere erraz lortuko dugu: zein bide da luzeagoa? Zenbat denbora behar izan dugu hara iristeko? Zein poltsa da astunagoa? Ontzi hauetatik non sartzen da ur gehiago?

Batzuk aukeratuko dute mahaian eserita udarako proposamenekin egin ditzaketen liburuxkekin jardutea. Hor ere badaude altxorrak eta ez dira gutxi izango horrelakoekin gustura jarduten duten ikasleak. Hala den kasuetan aurrera! Baina gure bidea edozein dela ere, beti-beti bilatuko duguna da beraien pentsamenduan sakondu dezatela: behaketak gero eta sakonagoak egin ditzatela bilatuz; argudio eta argudio eta hipotesiak eskatuz; zehaztasunez adierazi ditzatela eskatuz, egiaztapenak egin ditzatela bilatuz. Zergatik? Nola dakizu? Nola egin duzu? Non ikusten duzu zuk diozun hori? Nola egingo zenuke hau edo bestea? Galdera mota hori izango da pentsamendu matematikoa bizirik mantentzen lagunduko diguna. Urte guztian bai, baina udan, ere bai.