Txusma Azkona Lizarrako Plisti-plasta egitasmoko zuzendari-hezitzailea da eta guraso.eus egitasmoko kolaboratzailea. Bere azken artikulua oinarri hartu dugu berarekin hitz egiteko.

Azken hilabete hauetan hainbat ikerketek aipatu eta agerian utzi dute haurtzaroan “pantailek” izan eta dituzten ondorio kaxkarrak, kasu batzuetan latzak.

Ikerketa hauetako batek bereziki aipatzen ditu komunikazio trebetasun eta motrizitate finean haurrek izan ditzaketen atzerapenak.

EEBBetako Osasun zuzendari orokorra den Vivek Murthy berak, agerian utzi du kezka, eta Haur eta nerabeen buruko Osasuna babesteko neurriak har daitezela eskatu du.

Munduko Osasun Erakundeak (MOE),  haurren lehen urtean pantailen aurrean babesteko eskatu du, eta aldi berean telebista mugatzeko. Bi eta lau urte artean berriz, gehienez ordu beteko erabilpena aholkatzen du. Agian, beste kasu batzuetan lez, “teknologia enpresen” diru laguntzaren bat edo beste jaso izan dute halako zerbait esateko, errealitateak erakusten baitigu adin horretan ere pantailengatik babestu behar ditugula haurrak.

Guraso.eus euskarritik ere behin baino gehiagotan aipatu da esparru desberdinetan  dugun kezka: hezkuntza, osasunean, giza zerbitzuetan, familietan, …

Kontua da, ikerketa horietan oinarritzen diren  beste ikerketa batzuk zera ondorioztatzen dutela: lehen aldiz, datorren belaunaldia oraingoa baino maila intelektual baxuagoa izanen duela.

Ideia edo hipotesi hauetaz ibili naiz pentsatzen eta ondoren
kontatuko ditudan hainbat gertaera direla eta, hipotesi berriak sortu zaizkit

Baga:

Herriko jaietan ospetsua den “Gorgorito” ikustera joan ginen bilobekin. Bidean gindoazela bi aita ikusi nituen trastez kargaturik. Antzerkia izen behar zen lekura heltzean, trasteak ateratzen hasi eta ulertu nuen: beraiekin zihoazen lau haurrentzat eserleku erosoak zeramatzaten. Haurrek izanen zituzten 7-8 urte, baina beraiek ez zuten deus eraman. Bi aita hauen artean dena montatu ondoren, haurrentzat ur botilatxoak esku-hozkailu batetik atera eta eman zizkieten. Ondoren, hurbileko taberna batetik, haur bakoitzarentzat kroketa txiki kutxatxoak. Eta horrela, eroso baino erosoago, “Gorgorito” ikusi zuten.

Biga:

9 urteko mutikoa igerilekuan  sartu aterean jolasten. Aita, ondoan. Sartu-atera hauetako batean txankletak belartxo batzuez “zikindu” zituen. Ateratzeko ordua iritsi eta mutikoak aitari eskatu zion txankletak garbitzeko. Aitak, berak garbitu ahal zituela. Mutikoa, garraxi batean, aitak garbitzeko. Aitak orduan kubo txikia piszinako urez bete, eta txankletak garbitu zituen.

Higa:

Plazako taberna bateko terrazan familia haurrekin eserita. 10 urte inguruko neskatxak txikle batzuk nahi zituela. Plazan bertan, tabernako terrazatik 15 metrotara (pausuak kontatu nituen) litxarkeri denda. Aita ama, ea nork lagunduko ote zion hitz egiten. Azkenean, aitak lagunduko zuela. Aita-alaba, 15 metroak egin eta txikleekin segituan etorri ziren.

Hau da, pantailak izan ezean, helduak izanen bagina lehen aipaturiko maila intelektual eskasagoaren arduradunak?

Kasu guzti hauen aipamenaren atzetik (eta udan gehiago ikusi ditut) elementu komuna  aurkitzen dugu: GEHIEGIZKO BABESA.

Gehiegizko babesa zera litzateke, beraien (haurren) gaitasunak kontutan ez hartzea, eta haiek bere kabuz egin ahalko luketen hori  guk beraien ordez egitea.

Hemen ohar garrantzitsu bat:

Egin ahal duten ekintza hori  beraien ordez egitea bezain txarra da egin ezin duten hori beraien kabuz  egiteko eskatzea

 “Nik zure ordez eginen dut” horren atzetik bada beste mezua: zuk ezin duzu, zu ez zara gai. Eta mezu horrek badu eragin zuzena auto-estimuan, harremana mesfidantzan sostengatzen baita, ez uste onean. Ez dugu haurra ahaltasunez ikusten, mugaz beterik baizik, eta horrek ekarri ahal du haurrak berak bere burua honela ikusteak.

Zergatik halako usteak? Badirudi oraingo jendartea etsai  moduan bizi dugula, eta guraso lez, etsai horretatik babestu nahi ditugula gure haurrak. Izan daiteke hau herrialde “garatuetan” sortutako joera izatea.

Bada zabaldutako beste uste bat ere,  haurrek bizi duten esperientzia  orok “trauma” sor diezaiekela. Ondorioz, haurren arteko gatazketan helduak sartzen garenean, haurrei gatazka beraien artean konpontzeko aukera ukatu egiten diegu, momentuan “babestu” ditugula sentituz, baina luzarora begira, konponketa baliabideak garatzeko aukera mugatuz.

“Trauma” beldur horrekin jarraituz, batzuetan haiekin (haurrekin) haserretzeko  beldur gara. Lehenik eta behin esan beharra dago ez garela makinak, sentimenduak ditugula, eta ondorioz, haserretzeko eskubidea dugula:

Arrazoia izanda, edo izan gabe ere. (Kasu hauetan, azalpena eman ez zenutela horrela jarri nahi, edo barkamena eskatuz, edo…).

Beraz, haurrekin, gure jarrera ez da bizitzatik “babestea” izan behar , bizitzaren aurrean baliabide propioak  garatzen laguntzea baizik, behar gaituzten momentuetan hor gaudela erakutsiz. Horretarako haurren  autonomia sustatu beharko genuke eta ez hau kamustu.

Egoera berriak sortzen direnean, adibidez, eskolatik etxera bakarrik joatea, aldez aurretik simulazioa egitea egokia da: berarekin joan, arrisku posibleak aurreikusi, laguntza non eskatu, etab. Honek ziurtasuna eman, eta ondoren, beraien ahalmenean sinesten dugula sentituko baitute.

Beraz, datorren belaunaldiaren ergeltze maila, agian ez da horrenbeste pantailen erruz, eta bai helduon eraginez.

Espero dezagun garaiz aldatu eta haurtzaroaren gaitasunetan gehiago sinestea, ondorioz baliabideak garatuko baitituzte bizitzari aurre egiteko, eta aldi berean, haurren autoestimua indartuko dugu.