Emakumeon sexualitateak, oro har, tabuz inguratuta jarraitzen du. Amatasunaren lehen etapetan, isiltasuna biderkatu egiten da. Erotismoa presente dago amen esperientzietan, baina talka egiten du eredu heteropatriarkal koitozentrikoarekin.

Gaur dakargun erreportajea, June Fernandez kazetariak idatzi zuen Pikara Magazine egitasmoak argitaratutako SEXO monografikoan . Monografiko honetan, psikologo, kazetari eta sexologo ezberdinek idatzi zuten: BDSM, sexualitatea amatasunean eta gaztaroan, lesbianismoa eta penetrazioa, desioa lotura gisa, sexualitateko prestakuntza indarkeria matxisten aurkako borroka gisa eta LGTBIQ+ sigletatik at gelditzen diren sexu-identitateak bezalako gaiak landuz.

Erreportajea Guraso.eus era ekarri dugu, gurasotasunarekin lotura zuzena izan eta hausnarketarako baliagarria delakoan.

“Inor ama bada, ezin sexuarekin nahastuta egon. Sexuarekin nahastuta egonez gero, puta da seguru. Puta bada, ez du bizitzarik ematen, aitzitik, arriskutsua da (…).
Edo simpleago jarrita.
Denak putak, nire ama izan ezik.”


Katixa Agirre

“Nire titiak plazan egon dira etengabe, baina nire gorputza erabat deserotizatu da, ama gisa irakurria naizelako. Desirak ihes egiten dit ezpainetatik idatzi nuen haurdunaldi batean; sentitzen nintzen dena haragi, dena sexu”, esan zuen Ines Osinagak Urdin Elektrikoa saioko solasaldian. Berretsi egin zuen Brigitte Vasallok Amatasuna desokupatu artikuluan adierazitakoa: “Umeak dituen emakumea kolpean bilakatzen omen baita beste gauza abstraktu, despolitizatu, des-sexualizatu eta des-sozializatu hori; hots, Ama”.

Ama Birjinaren arketipoa dago joera horren iturburuan, baina ez dago soilik gure kultura judeo-kristauan errotua, Katixa Agirrek Amek ez dute eleberrian zehaztu duenez: Atena jainkosa greziarra, Maia budaren ama, edota Coatlicue jainkosa azteka, sexu-harremanik gabe geratu ziren haurdun. “Nondik nora haurdunaldi birjinalekiko obsesio errepikakor hura? Disoziazio histerikoa, anti-biologikoa, anti-enpirikoa da. Eta batez ere misoginoa”, idatzi du.

Haurdunaldia, erditzea eta erdiondoa, berez, bizipen sexualak direla ulertzeko, ama asexualaren mitoa deseraikitzeaz gain, beharrezkoa da sexualitatearen definizioa zabaltzea

Feminismo vibrante saiakeraren abiapuntua da diskurtso hori iraultzea. Ana Requena Aguilar kazetaria Parisera joan zen, hiru urteko semea etxean utzita. “Ama naiz bai, bakarrik nago bidaian, eta ez dut faltan botatzen, asko masturbatzen naiz eta sexua izan nahi dut (…). Bekatuaren epitomea naiz”.

Pikara Magazinerekin solasean, Requenak nabarmendu du amatasunaren desexualizazio horrek “elkarrizketa ugari ukatzera garamala: gure buruekin, bikotekideekin, medikuekin…” Aldiz, liburuaren ondorioz, bere ingurukoak ausartu dira kazetariari sekretuak kontatzera, bereziki, haurdunaldian edo erdiondoan bikoteez kanpoko sexu harremanak izan dituztenek: “Batzuek kulpa sentitu dute, beste batzuek liberazioa, baina denek dakite isildu behar dutela, amatasunaren arauen kontra egin dutelako”, gaineratu du.

“Haurdunaldia, erditzea eta erdiondoa, berez, bizipen sexualak dira”, azpimarratu du Estitxu Fernandez Maritxalar psikologo perinatalak. Baieztapen hori ulertzeko, ama asexualaren mitoa deseraikitzeaz gain, beharrezkoa da sexualitatearen definizioa zabaltzea: “Gizakiok gozatzeko dugun gaitasuna da. Jaiotzen garenetik izaki sexudunak gara”, azaldu du. Aldagai kultural, familiar eta biografikoek eraikiko dute helduen sexualitatea; hortaz, psikologoak nabarmendu du ez dela komeni orokortzea. Erreportaje honetan bildu ditugun kontakizunek amen sexualitatearen esperientzien aniztasunaren lagin txiki bat besterik ez dute osatzen. Aldi berean, argi uzten dute gure desirek zein bizipenek talka egiten dutela eredu patriarkalarekin, eta baita eredu zurrun horrek gure sexu askatasunari kalte egiten diola ere.

Hormonak dantzan, garunean aldaketak

Gurasotasunean akonpainamendua eskaintzen du Nahia Alkortak Sabeletik mundura proiektuaren bidez. Aholkulari horren esanetan, gutxi hitz egiten da prozesu erreproduktiboetan sexualitateak duen rolari buruz: “Emakumeoi asko kostatzen zaigu esatea haurdunaldian izan dugula gure sexurik hoberena, orgasmorik indartsuenak ’”. Bat dator Requena: “Haurdunei zuzendutako jardueretan joera handiagoa dago desira desager daitekeela ohartarazteko, libido igoerez mintzatzeko baino”.

“Haurdunei zuzendutako jardueretan joera handiagoa dago desira desager daitekeela ohartarazteko, libido igoerez mintzatzeko baino”

Beste muturrean, pornografia heterosexualean agertzen den haurdunaren fetitxea aipatu du kazetariak. Dikotomia patriarkal horren aurrean (desexualizazioa vs. objektifikazioa), pornografia feministan aurki ditzakegu bestelako erreferenteak. Madison Youngen Pregnant with desire gomendatu zigun Maria Llopisek “¿Nos imaginamos a una embarazada en una orgía?” (Imajinatzen al dugu haurdun bat orgia batean?) artikuluan. Haurdunaldiko energia sexuala omentzen du filmak; haurdunak larrutan ikusteaz gain, haien eta bikotekideen edo maitaleen (bollerak barne) arteko elkarrizketak agertuko zaizkigu.

Haurdunaldiko hormonen dantzan, progesteronaren eta estrogenoen jarioa asko igotzen da. “Gerta liteke gune erogenoak sentiberagoak egotea, orgasmora iristeko gaitasun handiagoa izatea”, baieztatu du Fernandez Maritxalarrek. Horrela deskubritu zuen Llopisek: “Genitalak puztu egiten dira, odol guztia hor behean biltzen da eta oso erraza da korritzea. Zoragarria da umedun batekin larrua jotzea”. Baina zibersexuaren bidez soilik asetu zuen bikotekide harremanetik kanpo harremantzeko irrika: “Tripa handiarekin ez da erraza ligatzea”.

Edonola ere, hormonen dantza ezagunagoa da garuneko aldaketa baino: “Psikologikoki askoz sentiberago, enpatikoago eta zaurgarriago egon gaitezke. Ohikoa da haurtzaroko esperientzia traumatikoak presente izatea. Erabateko babesa behar dugu, gure erabakiak errespetatuko diren sentsazioa”, azaldu du psikologo perinatalak. Aniaren senarrak ez zuen ulertu bigarren haurdunaldian izan zuen logurea: “Alferra nintzela esaten zidan. Gainera, umeari bere abizena jartzearekin tematu zen. Bikote krisia izan genuen, eta hortaz, sexu-harremanik ez”. Negarrez kontatu du, mina eragiten dio oraindik.

Irrika sexuala borborka izan du Joanak bi haurdunaldietan: “Oso azkar berotzen naiz, oso azkar heltzen naiz orgasmora”. Bere ustez, hormonek eragina dute, baina aldagai nagusia da eguneroko estresa eta antsietatea alde batera utzi, eta autozaintzan zentratzea. Bestalde, haurdunaldiko sexua oso barregarria dela azpimarratu du: “Oso dibertigarria izan daiteke tripa handiarekinekin posturak bilatzea!”

Ania bigarren haurdunaldian ohartu zen uzki bidezko sarketarekin inoiz baino gehiago eta errazago goza zezakeela: “Aurkikuntza zoragarria izan zen!”

Agerikoa denez, gorputza ere aldatzen da: “Orgasmora heltzeko estimulatu behar ditudan guneak aldatzen dira giharren, lotailuen zein hezurren eraldaketaren ondorioz. Pixka bat frustratuta sentitu nintzen ohartu nintzen arte”, azaldu du Joanak. Gainera, haurdunaldiko ondoezetara (bizkarreko mina eta bulbako kongestio baskularra, besteak beste) moldatu behar izan ditu bere praktikak. Ania bigarren haurdunaldian ohartu zen uzki bidezko sarketarekin inoiz baino gehiago eta errazago goza zezakeela: “Aurkikuntza zoragarria izan zen!”

Azkenik, abortuaren itzalak baldintza dezake haurdunen sexualitatea. Hori izan da Aleren esperientzia: bigarren in vitro saiakerak aurrera egin zuen, baina haurdunaldiaren hasieran odola isuri zuen. “Penetrazioa saihesteko gomendatu zidan ginekologoak, zailtasunak izanez gero, sexu-harremanen erruz izan zela pentsa ez genezan. Odolak isurtzeari utzi zion, baina beldurra geratu zitzaidan gorputzean”.

Horregatik, sexuaz baino, sentsualitateaz gozatzeko nahia izan zuen. Ale eta bikotekidea ez-binario BDSM zaleak dira, eta horrek baliabideak eman dizkie genitalez haragoko plazer guneak arakatzeko. Bondagea ez da segurua, baina bai zentzumenen estimulazioa, spankinga edota jolas psikologikoak.

Bikote horren identitate eta praktika ez-normatiboek hainbat korapilo mahaigaineratu dute. Alde batetik, polimaitasunezko harremana zeukaten: haurra bilatzen ari zirenean neskalagun bat zuten, baina haurrak urtebete egin arte harremana ixtea erabaki zuten pertsona horren jarrera arduragabearen ondorioz: “Gure fantasia zen gure beste harremanek parte hartzea haurdunaldian zein haurraren heziketan. Dolua egin behar izan dugu”, azaldu du Alek.

Bestetik, haurdunaldiak bollera kuir horren feminitatea nabarmendu duela dio, eta horrek bere desiran eragina izan duela, orain arte maskulinitatean oinarritu duelako bere erakargarritasuna: “Zaila egin zait gorputz borobil honekin sexy sentitzea, baina aldi berean, sentsualitatearen beste dimentsio bat erakutsi dit”.

Oxitozina, erditzearen eta orgasmoen hormona

Orgasmoak izateko behar dugun hormona berdina eragiten du erditzeak: oxitozinak ahalbidetzen du dilatazioa. Hortaz, Nahia Alkortak nabarmendu du “erditzean masturbatzeak edo sexu praktikak izateak izugarrizko onurak” dituela: “Noizbait normalizatzea espero dugu”. Oraingoz, ospitaleko eremu medikalizatuak ez du intimitaterik eskaintzen. Llopisek elkarrizketa batean gogoratu zuen minez erditzea Bibliako madarikazio bat dela, hau da, deseraiki daitekeen aginte patriarkala: “Batzuetan minez erditzen gara eta beste batzuetan ez. Garrantzitsuena errealitate guztiak ikusaraztea da; tristea iruditzen zait erditzean estasia sentitu duten ezagunek hori inorekin ez partekatzeak, zenbaitek ezta bikotekideekin ere”.

Erditze orgasmikoa mitifikatzea baino interesgarriagoa izan daiteke nabarmentzea kontaktu fisiko intimoak eta zona erogenoen estimulazioak uzkurduren mina baretu dezakeela.

Llopisek honi buruz hitz egin zuen Marta Busquetsen podcastean Ascension Gomez emaginarekin batera. Gomezek orgasmoetako eta erditzeetako intziriak alderatu zituen, eta horrek zalaparta handia eragin zuen sare sozialetan. Erditze orgasmikoa mitifikatzea baino interesgarriagoa izan daiteke nabarmentzea kontaktu fisiko intimoak eta zona erogenoen estimulazioak (klitoriarenak bereziki, noski) uzkurduren mina baretu dezakeela. Erreportaje honetarako elkarrizketatu ditugun lagunek ez dute bide hori arakatzeko aukerarik izan.

Berrogeialdia eta koitozentrismoa

Erditzean, karena ateratzen denean, estrogenoek zein progesteronak behera egiten dute, eta prolaktinak gora. Horren ondorioz, Estitxu Fernandez Maritxalarrek argitu du “amaren energia psikiko, hormonala eta emozionala umearen gain egongo dela lehenengo hilabeteetan”.

Helen Torresek honakoa adierazi zuen Relatos marranos liburuan Maria Llopisekin amatasunari eta sexuari buruz izan zuen solasaldian: “Ez nuen larrua jo nahi haurraren lehenengo urtean Ezin nuen. Hasieran frustratu egin nintzen, ez nuen ulertzen. Beste amekin hitz egin, eta esaten zidaten: ‘Ongi etorri klubera’. Orduan konturatu nintzen ez nuela larrutan egin nahi, larrua jotzen ari nintzelako…… umearekin!”.

Erditze instrumental traumatikoek “nolabaiteko bortxa sentsazioa” eragin dezakete, eta harreman sexualek trauma hori piztu dezakete

Fernandez Maritxalarrek aipatutako ikerketa baten arabera, lehenengo sei hilabeteetan titia ematen duten amek ematen ez dutenek baino desio sexual txikiagoa dute, baina gero parekatu egiten da da. Nahia Alkortaren ustez, arriskutsua da haurraren eta amaren arteko lotura sexualitatearekin lotzea, edoskitzea estigmatizatzen duten diskurtsoak indartu ditzakeelako: “Titia emateak emakumea asetu dezake, baita kitzikapena eragin ere, baina helduen arteko plazera desberdina da”.

Psikologo perinatalak zehaztu du emakumearen egoera psikologikoari erreparatu behar zaiola, bereziki “zesarea, episotomia, urradura edo indarkeria jasan baditu”. Aholkulariak gaineratu du erditze instrumental traumatikoek “nolabaiteko bortxa sentsazioa” eragin dezaketela, eta harreman sexualek trauma hori piztu dezaketela.

Aniaren lehenengo erditzea ez zen errespetatua izan. Gainera, episotomiaren ondorioz, haragi zati bat geratu zaio aluan zintzilik. Lotsak beraren eta bikotearen arteko sexu harremanak baldintzatu zituen puerperioan eta, oraindik ere bere buruari ukatu egin dio maitaleekin aurrez-aurreko sexu harremanak izateko aukera; internet bidezko harremanak soilik izaten ditu.

“Erditu ondoren, sentsualitatea borborka nuen, baina senarrak koitoarekin tematuta jarraitu zuen. Horrek libidoa blokeatzera eraman ninduen”

Bigarren oztopoa bikotekidearen jarrera izan daiteke. Emakume heterosexual askok lehenengo hilabeteetan irrika sexuala dute, baina ez dute bikotekidea musukatu edo laztandu nahi, penetrazioaren beldur direlako. Halaxe bizi izan zuen Laiak: “Erditu ondoren, nire gorputzarekin konektatuagoa nengoen, sentsualitatea borborka nuen, baina senarrak koitoarekin tematuta jarraitu zuen. Horrek libidoa blokeatzera eraman ninduen”. Gutxira, dibortziatu egin ziren.

Ana Requenak kontraesan bat azaleratu du Feminismo vibrante artikuluan: iruditeria matxistan, amen gorputza higatua agertzen da, eta plazererako gaitasuna galdu duela pentsatzen da; kontrara, koitorako prest egon behar du lehenbailehen. Batzuetan gizonen eskakizunek eragiten dute presio hori, baina beste batzuetan emakumeek errotua duten sinesmena da astean behin senarrak asetu behar dituztela. Kazetariari mito matxista bat iruditzen zaio aita sexualki frustratuta irudikatzea: “Askok ez dute penetraziorik nahi, bikoteari mina egitearen beldur direlako”.

Joanaren senarraren libidoa apaldu zen puerperioan: “Bikotekidea inplikatzen bada, sexua bigarren planoan geratuko da psikologikoki zein emozionalki. Aldiz, hazkuntza lehenetsi ez duten gizonek behar hori adierazten jarraituko dute”. Bere intuizioa berretsi du psikologo perinatalak: “Haurrarekiko atxikimenduak beste gurasoaren oxitozina maila igo dezake eta, gizonen kasuan, testosterona jaitsi”.

Bereziki galduta sentitzen dira ama ez haurdunak, eta identitate krisi horrek eragina izan dezake sexualitatean.

Zer gertatzen da, ordea, heterosexualak ez diren bikoteetan? Sua Fenoll psikologoak LGTBIAQ+ pertsonen ugaltze-prozesuetan laguntzen du. Nabarmendu du bere kontsultan gutxitan atera dela sexualitatearen gaia, eta adierazgarria dela dio. Erditze-ondoko taldeetan, emakume heteroek askotan ateratzen dute koitoaren auzia; aitzitik, Fenollek amatasun bolloen talde batean parte hartzen du, eta nabarmendu du isiltasuna nagusitu dela sexualitateaz hitz egitea proposatu denean. Paula Alcaide psikologoaren esanetan, bikote lesbikoen arteko (guraso izan ala ez) gehiegizko sinbiosiak kalte egiten dio pasioari. Gainera, Alkortak sumatu du guraso lesbianen artean bereziki galduta sentitzen direla ama ez haurdunak, haien gurasotasuna ez dagoelako nahikoa aitortuta jendarte heteropatriarkalean. Identitate krisi horrek eragina izan dezake sexualitatean.

Dena den, guraso kuirrek erraztasun handiagoa izan dezakete sexualitatearen inguruan askatasunez komunikatzeko. Alek behintzat eskertu du BDSMak eman dion eskarmentua: “Erditu ondoren, gure jostailu sexualak ohe gainean jarri genituen, eta zintzotasun osoz adierazi genuen zeinekin sentitzen ginen eroso etapa berri honetan”.

Azkenik, zer gertatzen da bikotekiderik ez duten amekin? Alkortari adierazi diote oso zaila dela ligatzea: “Denbora eta baliabide faltaz gain, aurreiritziekin egiten dute topo: pertsona askok zama gisa ikusten dituzte”. Arrazoibide hori gogor kritikatu du Requenak Feminismo vibrante artikuluan: “Amengandik espero da gizon bat desiatzea, ez berarekin gozatzeko eta elkar-ezagutzeko, aitaren rola betetzeko baizik”.

Artikulua laguntzen duen argazkia: Want Some Oranges’ porno kuir laburmetraiaren fotograma, Goodyn Greenek zuzendutakoa (https://www.goodyngreen.com/)