Amatasunaz bi iritzi artikulu Berrian

Amatasuna ederra da, zalantzarik gabe! Baina zelan bateratuko ditugu orain arte egiten genituen gauza guztiak? Lehentasunak aldatzen dira ama-aita garen momentutik.

Eta amatasunagatiko baimena amaitu eta lanera bueltatzeko momentua heltzean, erabaki gogorrak hartu behar ditugu: umeak norbaiten zaintzapean etxean utzi edo «eskolaratu», lanordu murrizpenak edo eszedentzia eskatu edo ez, bikoteko nork hartu… Baina, egia esan, inoiz ez zitzaidan burutik pasatu nire seme bikiak nirekin lanera eramatea nirekin.

Erraztasun gehiago egon beharko lirateke gure seme-alabekin denbora gehiago pasatu ahal izateko, adibidez, ordutegiak malguagoak. Baina hori guztia aldarrikatzeko nire semeak lanera eramateko prest nago? Ni neu ez! Kontziliazio neurrien aldeko lan guztia ongi etorria izan bedi, baina inolaz ere ez genuke ahalegin hori guztia zirku bihurtu beharko.

Guztioi datozkigu burura Kongresuan besorik beso ibili zen ume txikiaren irudiak, nahi izanez gero Kongresuak umeen zaintza zerbitzua duela jakinda. Zer irudituko litzaieke talde horretako ordezkariei mediku batek (andre zein gizonezko) ebakuntza bat egiten dien bitartean bere seme edo alaba lanera eraman izana? Edota andereño edo maisu baten umea ikasgelan jolasean aritzea? Zer gertatuko litzateke kalean oinez dabilen polizia batek lanorduetan bere guraso ezindua berarekin paseoan eramango balu?

Kontziliazioak ez du esan nahi gauza biak batera egin behar ditugunik, baizik eta biak ondo eta neurriz egiteko aukera osoa eta erraztasunak izatea eta, horien arabera, norberak erabakitzea zein den egokiena bere egoera pertsonal eta familiarrarentzat, bai ordutegi aldetik (malgutasuna, ordutegi arrazoizkoagoak…), bai zerbitzuen aldetik (haur eskolak, eguneko zentroak…).

Politikarioi arrazoizkoagoak diren ordutegiei buruz hitz egiten entzutea kontraesana dela pentsa dezakegu. Malgutasun osoa dugu, onerako eta txarrerako: agian umeek eskolako inauterietan egiten duten goizeko dantzaldia ikus dezakegu baina, gero, larunbatean edota igandean ekitaldi politikoren bat daukagu, eta ezin gara beraiekin nahi beste egon; era berean, eskolara eraman ditzakegu edo handik bueltan beraiekin egoteko tarte bat izan dezakegu, baina gero berandu amaituko den batzarren bat izango dugu. Eguneroko bizitza.

Amatasuna handia da, bizitzako gauzarik handienetarikoa. Ama izateak ondorio garrantzitsuak eta ezezagunak dakartza gure eguneroko bizitzara, ama izatea erabaki dugunok pozez hartzen ditugun ondorioak. Norberak bere bidea topatu eta egin behar du guraso izateak bere bizitzan esan nahi duena ondo enkajatzeko. Erabaki pertsonala da. Norberaren esparrua, familia eta lana kontziliatu behar dira, baina bakoitzak gune, arlo eta une desberdinak ditu, eta horiek errespetatu beharrekoak dira.

 

Ama izatearen bizipena, izatez, ederra eta zoragarria dela aitortzen zaigu emakumeoi, eta horrexek betetzen gaituela gu geu eta gure nortasuna. Alegia, ama izan ezean, emakumea ez da erabat emakume. Nonbait, ama-sena izan behar dugu, esentzian, andre izate hutsagatik. Amatasunaren ikusmoldea arras mitifikatu eta idealizatu da jendartean azkenaldi luze honetan, baita esentzializatu edo naturalizatu ere. Baina, mesedez, izan jakitun, dagoeneko, zapaltzailea ez ezik, erabat aspergarria dela gurasotasuna soilik gertaera biologikoa, amei baino ez dagokiena eta emakumeen lehen zorion-iturria delako ideia.

Amatasunak alde ezkorra ere badu, gatazkatsua behinik behin, gizarteak, oro har, azaldu ez diguna. Besteak beste, zenbait ikerketaren arabera, amatasunera iritsitakoan ikusten da argien emakumeen eta gizonen arteko desberdintasuna, bereziki bikotearen egunerokotasunean eta alderdirik barru-barrukoenetan; maiz, orduantxe jartzen da kolokan bikoteak aurretiaz adostutako berdintasun-ituna. Bestalde, ama ona delako irudiaren presioa dago, eta, horrekin batera, berorren portaera-kodeetatik aldentzen den ororen gaineko erruduntasun-sentimendua: bularra ematea erabaki dela edo biberoiaren alde jo dela; lanera joateari utzi zaiola edo lanari segituan ekin zaiola; bata ez bada, bestea da. Amak beti epaituak, eta, horrenbestez, amak beti marmarka. Badirudi denek dutela zer esana hazkuntzaren gainean, are sekula erdituko ez direnek ere.

Baina has gaitezen hasieratik. Ba al dakigu amatasuna zer den azaltzen? Galdetzea dago, lehenik eta behin, amatasuna bera zer den, berorren gainean eraiki diren baieztapen irmoak auzitan jartzea xede. Ba ote du esangura bakarra? Munduan zehar, denboran zehar, berdin bizi izan al dute emakumeek amatasuna? Nondik datorkigu egungo amatasun-eredua? Ama izaten ikasi egiten bada, zelan ikasten dugu ama izaten? Beraz, hortik tiraka, desikas edo deseraiki daiteke? Hartara, zelan berridatzi amatasuna? Eta gurasotasuna? Gogoan har ditzagun Simone de Beauvoir pentsalari feministak bere garaian esandakoa, alegia, «emakumea ez da jaiotzen, egin egiten da». Bada, amatasunaren harira, honelaxe moldatu genitzake haren hitzok: ama ez da jaiotzen, egin egiten da.

Gogoan har ditzagun Simone de Beauvoir pentsalari feministak bere garaian esandakoa, alegia, «emakumea ez da jaiotzen, egin egiten da». Bada, amatasunaren harira, honelaxe moldatu genitzake haren hitzok: ama ez da jaiotzen, egin egiten da.

Beraz, deseraikitze eta berridazketa prozesu honetan, amatasun-eredu baten edo bestearen aldeko eztabaidatik haratago, honako hauxe da garrantzitsua: praktika edo ohitura horiek amarentzako zapaltzaileak diren edo ez jakitea. Edo, beste era batean esanda, amatasun-esperientziak zera behar du izan: askatzailea (ahal den heinean, behintzat). Horixe berori da gakoa.

Burutu dudan ikerketan aztertu bezala, kontzientzia eta jabekuntza feministak dira amatasuna modu honetan garatzen ahalbidetzen duten osagaiak, botere- eta genero-harremanen aurrean amatasun askatzaileago eta ez-behartzaileago baten aldeko giltza direlakoan. Azken finean, amatasun feminista dei diezaiokegun bizipen honek berdintasunean oinarritutako gurasotasun- eta hazkuntza-proiektu berri eta berritzaileetarako gakoa eskaintzen du, gurasotasuna beste ikuspegi batetik ulertzeko eta bizitzeko bidea erakusten. Are gehiago, esan dezakegu feminismoak ezinbesteko ekarpena aitortzen diola amatasunaren bizipenari: erabat aberasten du; lagundu egiten dio era askatzailean sortzen. Eta, honelaxe, feminismoa nahitaezko bihurtzen da amatasunean, gurasotasunean eta, oro har, hazkuntzan.