Xavier Besalú: “Ezinbesteko ikusten dut hezkuntza ez arrazista eskoletan”

Kulturarteko hezkuntza eta didaktika irakaslea da Xavier Besalú Gironako unibertsitatean. Uste du gizarte arrazista batean bizi garela, eta denok gaudela nolabait kutsatuta. Elkarbizitzaren izenean eskubide urraketa nabariak egiten ditugula dio, eta beharrezko ikusten du eskoletan hezkuntza ez arrazista bultzatzea. Udalak antolatuta bi hitzaldi egingo ditu irailaren 7an eta 8an Errenterian.

Maiatzean Alboan gobernuz kanpoko erakundeak Bilbon antolatutako hitzaldi ziklo batean izan zen Besalú —bideoa hemen (gazteleraz)—. “Mendebaldean ustea dugu gure kultura eredua dela gizatasunaren irudikapen gorena. Gure kultura dela onena. Ondorioa argia da: dena daukagu eta gainerakoek ez dute ezer. Egin behar dutena da gure mailara iristeko bizkortu”, azaltzen du Besalúk. “Krisi ekonomikoaren eraginez, gainera, gailendu egin da uste hori. Iritzi publikoan mezu arrazisten normalizazioa eman da. Gehiengo soziala ‘tolerante’ edo ‘konplize’ bihurtu da mezu, jarrera eta iritzi arrazistekin, eta erreparo gutxiagorekin plazaratzen ditugu”.

Kultura ‘ofizialak’ eta ‘ez ofizialak’

Besalúk uste du gizarteotan gehiengoa den kultura ‘ofiziala’ bat dagoela, eta gutxiengoa diren kultura ‘ez ofizialak’. Lehenengoak ‘onak’ dira, eta ondorioz bigarrenak ez. “Agerikoa da eskoletan beharrezkoak direla hezkuntza ez arrazista bultzatzeko politikak”, dio. “Lehenengo urratsak beharko luke onartzea gizartea arrazista dela. Ulertu behar dugu baita ere gutxiengo batek bere eskubideak berdintasunean gauzatzea aldarrikapena egiten duenean ez dela pribilegioak eskatzen ari. Eskubideak berdintasunean gauzatzeko aukera eskatzen du, malgutasuna”.

Besalúren esanetan kulturartekotasunarekin lotuta eskoletan diskurtsoak eta ekintza puntualak egiten dira, baina ez dira harreman pertsonalak lantzen. Ez da neurri eraginkorrik hartzen ikasle askoren bazterkeria edo bakardade egoerari aurre egiteko, eta lotura iraunkorrak sendotzeko. “Zer dakigu Afrikako filosofoen inguruan, edo Asiako artisten gainean, edo Hego Ameriketako zientzialarien inguruan… Hezkuntza sistemak ez du horrelako edukirik aurreikusten. Indartu egiten du aipatu dudan ideia hori: kultura gorena eta ia bakarra gurea da. Bestalde, gutxiengoan dauden kulturei bidaltzen diegun mezua da: “Ez erakutsi kalean zaren modukoa. Gatazka saihesteko. Nahi baduzu etxean bai, baina ez publikoki”. Hala, lehenesten dugu elkarbizitza aitorpenaren gainetik”.

Hainbat ikerketa

Hainbat ikerketa egin dira gaiaren inguruan. Bi ondorio nagusi nabarmentzen ditu Besalúk.

Lehenengo eta behin kokapen fisikoak ez duela jatorrizko kultura identitatean hasieran pentsatzen zen eragina. Etorkin belaunaldi ezberdinak aztertu dituzten, eta ondorioztatu dute okerrekoa dela asimilazioaren teoria. Alegia, luzaroan bere kultura esparru fisikotik kanpo dagoen pertsona batek harrera lekuko kultura bereganatzen duela apurka. Gaur egungo komunikazio aukerak handiak dira eta eragina dute kontu horretan.

Bigarrenik eta fundamentalismo erlijiosoekin lotuta ikerketek ondorioztatzen dute jihadismora gerturatzen diren gazteak ez direla iraupen luzeko lotura erlijiosoa duten gazteak. Perfila beste bat da: itxaropen-gabezia sakonak eramaten ditu gazteak fundamentalismora, eta ez bizipen erlijioso bereziki sakon batek.

“Batzuek diote kulturartekotasun politika errealak arriskutsuak direla elkarbizitza, kohesio soziala eta identitate kulturala kaltetu dezaketelako, baina interesgarria litzateke gazte horiei etorkizuneko kultura proiektu kolektibo bat eskaintzea. Hezkuntza proiektu egokiak bultzatzea identitate helduak, sendoak eta aldi berean malguak eraikitzeko”.