“Oso gaiztoa zara”

Gertaera

Plistiplasta, Familia eta Jolasgune bezala, badugu gure zerbitzuen artean Jolas librerako eskaintza egitea herriko jaietan edo haurrak dauden lekuetan jolasak eraman eta 0-6 urte tartekoek jolasteko aukera bikaina izan dezaten (handixeagoek ere izugarri disfrutatzen dute aukera honekin). Bertan txoko edota espazio desberdinen proposamena luzatzen diegu haurrei: sukaldetxoa, harea, eraikuntzak…

Kontua da herri batean geundela gure eskaintzarekin, eta alfonbra baten gainean, hainbat objektuen artean, baziren plastikozko “erraldoi txikiak”, herrietako erraldoien antza dutenak.
Alfonbra horretan bertan, bazen aita eserita, eta hurbil zuen 9 hilabete inguruko semea, eta hurrunxeago –metro batera edo-, bi urte inguruko alaba. Halako batean, neskak plastikozko “erraldoia” eskuetan zuela, eta jolasten, bere neba buruan jo zuen. Mutikoa negarrez hasi zen mina hartuta.

Aita, txikiena besoetan hartu eta handienari errieta egin zion. Ama gutxira hurbildu zen, eta zer gertatu zen galdetuz, aitaren begiradarekin segituan ulertu zuen eta berriz errieta egin zion: “beti jotzen zaude” edota “oso gaiztoa zara” esaldiak aipatuz.
Aurrerago, beste gertaera bat izan zen:

Seme txikiena jolasten zegoen lekuan, bere adineko beste haur bat zegoen, eta bigarren honek egurrezko blokea eskuetan zuelarik, lehenari berriro ere buruan eman zion.
Mutikoa negarrez hasi, baina oraingo honetan aitaren hitzak desberdinak izan ziren, ez zuen beste haurra errieta egin, baizik eta, “lasai, ez da ezer izan” hasi zitzaion.

Hausnarketak

Lehenik, jo duten haurrarengan ipiniko dugu begirada.
Hasiera batean, arrebak jotzen duenean, ez du mezu garbirik jaso gertatutakoaz: ez diote esan zer gertatu den, non izan dezakeen mina, kontsuelo hitzik ez du izan… Entzuten duen gauza bakarra, bere arrebari errieta egiten diotela. Hau da, lehenesten da arrebari errieta egitea mutikoa kontsolatzea baino. Modu honetan, gertatutakoaz enteratu ez eta tristura horri buelta ematea zailagoa egiten zaio.

Bigarrenez jotzen dutenean (gogoratu, bere adineko beste haur batek jotzen du egurrezko bloke batekin), jasotzen duen mezua “deus gertatu ez dela” da. Hau da, bere mina, tristura, pena… sentimenduak ukatu egiten zaizkio. Honek nahasmen handia sortzen du haurrarengan, ez dakielako zein arrazoi eramaten duten bere gurasoak era batera edo bestera baloratzera jasotako “erasoak”. Aldi berean, bere gurasoek bere mina eta sentimenduei uko egitea, gehiago mindu dezake, bere izaerari uko egiten baizaio azken finean, eta honek badu eragina norbere auto estimuan.

Aztertu dezagun orain arrebak sentitu ahal izan duena.
Bere asmoa ez zen bere anaiari mina egitea, jolasean zebilen plastikozko erraldoiarekin, eta bere jolas horretan frogatu du bere anaiaren buruan jotzeaz. Izan zitekeen nahita jotzea, eta ez genuke esanen “atentzioa deitzeko” denik. Baina hau beste kontu bat litzateke. Hau da, jolasaren barruan izandako gertaera izan da, erraldoiarekin buruan eman dio konpartitu nahi duelako gustoko duen hori. Azaltzeko modu bat da. Gehienez, esan ahal zaio beste modu batez esan edo erakutsi ahal diola jostailu hori bere anaiari.
Gauza da, jasotzen duen mezua nahikoa bortitza dela:
“Oso gaiztoa zara”, “beti jotzen duzu”… “Oso” eta “beti” hitzek ziur ez dutela eguneroko errealitatea erakusten. Gainera, “gaiztoa zara” sortu ahal duena zera da: nitaz pentsatzen duzuena, eta bereziki espero duzuena, gaiztoa izatea bada, azkenean, gaiztoa izanen naiz (pigmalion efektua).
Bestalde, zaila da ulertzea bi urteko haur batentzat plastikozko objetu batekin anaia jotzearekin halako erasoa jasotzea. Aldi berean, egurrezko bloke batekin jotzen dutenean ez dela deus gertatzen ikustean.
Haurrak ez dira gaiztoak. Gehienez, gu molestatzen gaituen zerbait eginen dute eta, noski, muga ipini eta esanen diegu gertaera hori egokia ez dela, eta mingarria izan daitekeela besteentzat –anaiarentzat kasu honetan-, eta kontuz ibiltzeko.
Mugak beharrezkoak izaten dituzte haurrek bere ingurua hobeto ulertu ahal izateko, baina mugarekin batera, zer egin eta nola egin ahal duen azaltzea egokiagoa da. Adibidez: “erraldoiarekin joz gero mina egin ahal duzu, trapuzko baloi honekin jolastu ahal duzu minik eman gabe”.

Aurreko hitzak irakurrita, norbaitek pentsa dezake gurasoen erreakzioa kritikatu eta epaitu egiten dugula. Errealitatetik oso urrun dagoela esanen dugu.
Ziur gaude guraso hauek beren seme alabak izugarri maite dituztela, eta ahal duten hoberena egiten saiatzen direla haurren heziketa dela eta. Esan beharra dago, guk jasotako heziketaren preso garela hein handi batean, eta horren ondorioz, honelako egoerei aurre egiteko estrategien falta somatzen dugula.

Kontua da zaila egiten zaigula “eraso” baten aurrean modu lasai batez jokatzea. Bereziki, kanpoan gertatzen direnean, hau da, beste batzuen begiradapena gertatzen denean.
Guraso askok bizi duten presioa haur parke edo antzekoetan oso handia da. Orokorrean, gure seme alabek egiten duten horrengatik sentitzen gara gu epaituak. Hau da, gure seme-alabak jo egiten badu, sentitzen dugu gure errua dela, gaizki erakutsi dugula… Eta ondorioz, segituan erreakzio zakarrak izaten ditugu. Aldi berean, gure seme-alaba erasotua bada, “garrantzia” kentzen saiatzen gara, beste gurasoarekin gatazkarik ez izateko.

Honekin ez dugu esan nahi erasotzailea izan den haurrari edo gurasoari zerbait esan behar diogunik, baina bai, erasotua izan den gure seme-alaba jasoa izan behar dela eraso horretan. Adibidez: “bai laztana, egurrezko blokearekin jo zaitu eta mina eman dizu. Lasai, zurekin nago eta pasatu arte zurekin egonen naiz. Nahigabe jo zaitu, zurekin jolastu nahi zuela uste dut. Eta ez bazaizu gustatu, esan ahal diozu”. Honek, poliki-poliki, haurra ahaldunduko du besteen aurrean eta, aldi berean, bere auto estimua handitzen eta osatzen joanen gara, konfiantza handituz, bai haurraren gaitasunetan sinistuko dugulako, eta haurra bera, gai ikusten delako gatazkei aurre egiteko.

Amaitzeko, aipatu beharra dugu helduok eta haurrek gatazkari buruz dugun ideia desbedina dela. Gerta ohi da, helduok interbentzio azkarregiak edota bortitzegiak eginez, gatazkatxoa izan behar zuen gertaera batekin, arazo izugarri handia sortzen dugula. Helduon jarrera itxoitearena izan beharko luke: behatu, hitza eta begiradarekin eutsi, modu honetan menpekotasunik sortu edo areagotu ez dadin.

Helduok barneratu beharko genukeen esaldiarekin itxiko dugu artikulu hau:
Badakizu zergatik haurrak haserretu eta ondoren elkarrekin jolastera joaten diren? Beren zoriontasuna harrotasunak baino gehiago balio duelako. Ea ikasten dugun.

Elkarrzketa Txusm Azkonarekin