Adimen anitzak
Azken urteetan asko entzun dugu adimen anitzen kontzeptua, adimen ezberdinak lantzearen garrantzia. Hezkuntza sisteman bertan edo ikastetxe batzuetan aldaketa suposatu zuen. Baina nondik dator adimen bakarraren ideia apurtu zuen teoria hau?
Howard Gardnerrek sortutako izendapena izan arren, adimen anitzen kontzeptua aspaldidanik erabilia izan da. Adibidez, Pestalozzin esperientzietan oinarritutako integrazio intelektualeko curriculum baten aldeko apustua egiten da. Freobelek objektuak manipulatzeko esperientzien, jolasen, abestien, lanen eta abarren bidez ikastea proposatzen du. Deweyk ikasgela gizarteko mikrokosmos gisa ikusten du, non ikaskuntza partaideen harremanen eta esperientzien bidez ematen den. María Montessorik hainbat material proposatzen ditu ikaslea bere erritmoaren arabera egokitu dadin.
Howard Gardnerrek kontzeptua aztertu eta sortzea lortu zuen eta horregatik da aitzindari honetan, Gardnerrek hainbat egia unibertsal hautsi zituen: lehenik eta behin, adimen bakarraren kontzeptua, distira akademikoari lotua zegoena, honen ordez hainbat eremutan adimen ezberdinak proposatu zituen. Eta bigarrenik, adimena gaitasun gisa definitu zuen, eta, beraz, jaiotzetik berez dugun zerbait eta finkoa izateari utzi zion.
Gardnerrek zazpi adimenetan gaitasun ugari bildu zituen:
• Adimen linguistikoa: hitzak eraginkortasunez erabiltzeko gaitasuna, ahoz edo idatziz. Adimen horren barruan sartzen da hizkuntzaren sintaxia edo esanahiak edo hizkuntzaren erabilera praktikoak manipulatzeko trebetasuna. Erabilera batzuk erretorika (hizkuntza erabiltzea beste batzuk ekintza-bide jakin bat hartzera bultzatzeko), mnemonikoa (hizkuntza erabiltzea informazioa gogoratzeko), azalpena (hizkuntza erabiltzea informatzeko) eta metalengoaia (hizkuntza erabiltzea hizkuntzaz hitz egiteko) dira.
• Adimen logiko matematikoa: zenbakiak eraginkortasunez erabiltzeko eta behar bezala arrazoitzeko gaitasuna. Adimen horrek barne hartzen ditu eskema eta erlazio logikoekiko sentsibilitatea, baieztapenak eta proposizioak (kausa-efektu), funtzioak eta abstrakzioak. Adimen horren zerbitzura erabiltzen diren prozesu motek honako hauek barne hartzen dituzte: kategorizazioa, sailkapena, inferentzia, orokortzea, kalkulua eta hipotesiaren frogatzea.
• Gorputz dimen – zinestesikoa: gorputz osoa ideiak eta sentimenduak adierazteko erabiltzeko gaitasuna (adibidez, aktore bat, mimo bat, atleta bat, dantzari bat) eta norberaren eskuak gauzak sortzeko edo eraldatzeko erabiltzeko erraztasuna (adibidez, artisau bat, eskultore bat, mekanikari bat, zirujau bat). Adimen horrek barne hartzen ditu koordinazioa, oreka, trebetasuna, indarra, malgutasuna eta abiadura bezalako trebetasun fisikoak, baita gaitasun autopertzeptiboak, ukimenezkoak eta neurrien eta bolumenen pertzepzioa ere.
• Adimen espaziala: mundu bisual-espaziala zehazki hautemateko trebetasuna (adibidez, ehiztari bat, esploratzaile bat, gidari bat) eta pertzepzio horien gainean eraldaketak egiteko trebetasuna (adibidez, barne-dekoratzaile bat, arkitekto bat, artista bat, asmatzaile bat). Adimen horren barruan sartzen dira kolorearekiko sentsibilitatea, lerroa, forma, espazioa eta elementu horien artean dauden erlazioak. Ikusizko ideiak edo ideia espazialak grafikoki irudikatzeko gaitasuna barne hartzen du.
• Adimen musikala: musika-formak hautemateko (musikazale bat, adibidez), diskriminatzeko (musika-kritikari bat bezala), eraldatzeko (konpositore bat) eta adierazteko (instrumentu bat jotzen duen pertsona bat) gaitasuna. Adimen horren barruan sartzen dira musika-pieza baten erritmoarekiko sentsibilitatea, tonua, melodia, tinbrea edo tonu-kolorea.
• Pertsonen arteko adimena (interpertsonala): beste pertsona batzuen aldarteak, asmoak, motibazioak eta sentimenduak hautemateko eta horietan bereizketak ezartzeko gaitasuna. Horren barruan sar daitezke aurpegi-adierazpenekiko sentsibilitatea, ahotsa eta keinuak, pertsonen arteko seinale-motak bereizteko gaitasuna eta seinale horiei praktikan eraginkortasunez erantzuteko trebetasuna.
• Pertsona barruko adimena (intrapertsonala): nork bere burua ezagutzea eta norberaren jarduteko moduak ezagutza horretatik abiatuta egokitzeko trebetasuna. Adimen horren barruan sartzen da norberaren irudi zehatza izatea (norberaren botereak eta mugak), barneko gogo-aldarteez, asmoez, motibazioez, izaerez eta desioez jabetzea, eta autodiziplinarako, autoulermenerako eta autoestimurako gaitasuna izatea.
Gainera, 1995ean, Gardnerrek berak adimen naturalista gehitu zuen zerrendan, objektu eta pertsonen espezie edo taldeen artean dauden erlazioak hautemateko gaitasun gisa deskribatu zuen, bai eta haien artean bereizketarik eta antzekotasunik badagoen ezagutzeko eta ezartzeko ere. Talde edo espezie bateko kideak behatzeko, identifikatzeko eta sailkatzeko trebetasunak dira, baita berriak aurkitzeko ere. Bere behaketa-eremurik antzekoena mundu naturala da: flora eta fauna.
Proposamen horrek eskolaren eta ikasleen ikuspegi berri bat eragiten digu, eta ikuspegi hori zabaldu egin da ñabardura berriak ematen dituzten adimen batzuk gehitu dituzten beste ikertzaile batzuen lanaren ondorioz.
Espainiar telebista kateko Redes saioan Gardner bera elkarrizketatu zuten 2011. urtean.
Iruzkinik ez "Adimen anitzak"