Hainbat guraso eta adimen gaitasun handiko haur eta gazte ikusten dut astero-astero kontsultan. Bakoitza bere bizipen eta zailtasunekin inguratu ohi da, baina, bada esaldi bat, sarritan entzuten dudana: “nire gurasoek ez naute ulertzen”.

Uste dut denok izango genuela egunen batetan horrelako sentsazioren bat; nik bai behintzat. Baina, gogoratzen dudana, momentu hori baino, behin ulermena eta onarpena jasotakoan, nola sentitzen nintzen da: babesean, itsasoaren zakarralditik kai segurura sartu den txalupa txikia bezala. Lasaitasuna, alaitasuna eta harrotasuna, denak batera bizi nituen. Pozik nintzen ni neu izatearekin, eta, itsasoa baretu orduko, berriz nabigatzen irtetzeko gogoa pizten zitzaidan. Banekien, behar izanez gero, kaira bueltatu ahal izango nintzela.

Abraham Maslow-ren (1943) motibazioaren teoriaren piramidean azaltzen den eran, gizakion lehen motibazioa gure behar fisiologikoak (arnastea, jatea, edatea, atsedena, …) asetzea da. Ondoren, babesa eta segurtasuna bilatzen ditugu; eta, behin hau beteta, atxikimendua (adiskidetasuna, gizartean parte-hartzea, …), gizartearen onespena eta autoerrealizazioa. Beharrok aldi berean ere eman daitezke, baina ase artean, aurrenengoek garrantzi handiagoa izango dute azkenengoek baino.

Beraz, gure neska-mutilen ongizaterako, segurtasun eta babesak izugarrizko garrantzia du. Ikus dezatela ulertzen ditugula, maite ditugula eta behar dutenerako alboan izango garela. Horretarako, aurreko artikuluetan aipatu ditugun hainbat ezaugarri aintzat hartu beharko ditugu. Besteak beste,  beren adinkideek baino adin mental handiagoa izan ohi dutela, sentiberatasun, intentsitate emozional, justizia-sentimendu eta enpatia handikoak izan ohi direla, eta, asko, baita perfekzionistak ere. Horiek horrela, batzuetan heldu batekin hizketan gabiltzala emango du, nahiz eta beste une batzuetan oso haur agertu; beren adinkideekin harreman sendoak eraikitzeko zailtasunak izan ditzakete; guretzat txikikeriak diren kontuak berentzat oso garrantzitsuak izan daitezke; injustiziengatik asko sufri dezakete; txikitan normalean baino kezka eta beldur handiagoak izan ditzakete; beren helburuak espero ez bezala irtetzean asko sufritu ohi dute eta, gehienetan, zer gertatzen den jakin gabe, ezberdin sentitu ohi dira. Era orokor batetan esanda, tankera horretako errealitate batetan uler ditzakegu, nahiz eta bakoitzak bere berezitasunak izango dituen.

Hala ere, nahiz eta ezaugarriok ezagutu eta kontutan hartu, gure seme-alabekin elkarrizketa eta hartu-eman korapilatsuak sortzen dira maiz. Holakoetan, lagungarri gertatu ohi da egoera horietan gu geu nola kokatzen garen aztertzea. Izan ere, adimen gaitasun handia edo beste behar bereziren bat duten neska-mutilekin sarri gertatzen da fokua beren gainean jartzea eta edozein “gatazka” edo “arazo” beren ezaugarri espezifikoen kausa edo ondorio dela pentsatzea. Fokua guregana ere biratzen badugu ordea, elkar eragiten dugula ohartuko gara.

Eric Berne-k garatutako analisi transakzionalaren teoriak azaltzen duen eran, pertsona bakoitzaren nortasunak hiru estadio ditu bere barnean:

  1. Ni Aita (edo Ni Ama): maileguz jasotako jarrera bat da; haurtzaroko heldu bat imitatzen duena.
  2. Ni Haurra: iraganeko emozio bat errepikatzen duenari esaten zaio; antzinako jarrera bat bizi du.
  3. Ni Heldua: bere jarrera, sentitzen duena eta pentsatzen duena bat datoz orainarekin, kanpo eta barru errealitatearekin.

Eta, egoera bakoitzaren aurrean, jarrera hauetako bat gailendu ohi zaigu. Zenbat aldiz hitz egiten diegu gure seme-alabei gure guraso edo inguruko helduek guri egiten ziguten bezala, nahiz eta modurik egokiena ez dela ohartzen garen? Zenbat aldiz irteten dugu geure onetik, txikitan egiten genuen antzera, eztanda eginda?

Irakasleei formakuntzetan azaldu ohi diedan bezala, “gatazketan” fokua haurrarengan jarri beharrean guregan jarriko bagenu, azkar konturatuko ginateke Ni-rik egokienean dihardugun edo ez. Horrela, Aitziber Ayestak (2023), honako galdera hauek proposatzen dizkigu zein estadiotatik jardun ohi dugun aztertzeko:

  1. Autoritarioa naiz oso? Aginduak ematen ditut etengabe? Besteek zer egin behar duten agintzen dut?
  2. Emozioek gailentzen naute? Emozioek ez didate errealitatera egokitzen uzten?
  3. Seguru sentitzen naiz? Konfiantza dut? Nire beharrak lasai adierazten ditut? Besteena jasotzera irekitzen naiz?

“Besteena jasotzera irekitzen naiz”; zein esaldi handia.

Carl Rogers-en hitzetan bestea ulertzeak aberastu egiten gaitu, bestearen erreferentzia-esparruan sartzeko eta bizitzari buruz duen ikuspegia ezagutzeko aukera ematen digulako, baina, era berean, bestea ulertzea arriskutsua izan daiteke, aldatu egin baikaitzake, eta aldaketen aurrean, denok sentitzen dugu beldurra.

Zenbat aldiz “ulertu ditugu” gure seme-alabak geure begietatik? Geure aurreiritzi eta usteetatik?

Lehenengo gu geu Ni Helduan kokatzen bagara, orduan eta irekitasun handiagoa izango dugu gure seme-alabak benetan ulertzeko. Gainera, Rogers-ek zioen bezala, zenbat eta irekitasun handiagoa izan gure eta besteen errealitatearekiko, orduan eta behar gutxiago sentitzen da “gauzak konpontzeko”.

Ohartzerako, sintonian gaudela konturatuko gara, eta txalupa txikiek kai segurua dutela gugan, non geroz eta urrutiago nabigatzeko atseden hartu ahal izango duten.

Bibliografia:

Ayesta, A. (2023). Habiatik hegan. Bizi maitasuna hezkuntzan. Elkarrekintzan norbera ezagutzeko eta bestearekin bizitzeko.

Chandezon, G. eta Lancestre, A. (2022). El análisis transaccional. Morata.

Pezzano de Vengoetxea, G. (1999). Rogers. Su pensamiento profesional y su filosofía personal. https://www.redalyc.org/pdf/213/21300705.pdf