Eusko Jaurlaritzak Osasun Sailak antolatuta, irailaren 26an Jolastokia egin! online jardunaldia egin zen Odon de Apraiz ikastolako Guraso Elkartearekin elkarlanean. Bertan, patioen eraldaketetan izandandako esperientziak patekatu zituzten Arabako eskoletako kideek. Aitziber Benito Eusko Jaurlaritzako Osasun Sustapeneko teknikariak eman ditu zehaztasunak

Nola joan da Jolastokia egin! Jardunaldia?

Esperientzia berria izan da online formatuan egitea. Hasieran buruan geneukana erabat aldatu behar izan dugu, eta formatu horretara moldatu. Dena den, positiboak izan nahi dugu eta pertsona gehiago gerturatzeko aukera izan da; askoz ere lurralde zabalagora heldu baikara. Horrela, hasiera batean, Arabako Jardunaldia izatetik, EAEtik haragokoek ere parte hartzeko aukera izan dute. Beraz, harrera ezin hobea izan du. Hala, gure asmoa jardunaldia errepikatzea da, Bizkaian eta Gipuzkoan ere aukera bera izateko. Ahal bada, aurrez aurrekoa egingo dugu, eta ezinezkoa bada, online formatuan errepikatu beharko dugu.

Zer dela-eta antolatu zenuten?

Jardunaldi hau egiteko aukera Eusko Jaurlaritzako Osasun Zuzendaritzako teknikarien, Odon de Apraiz ikastolako Guraso Elkartearen eta bertako irakasleen arteko bilera txiki batean sortu zen. Bilera horretan, jolastokien eraldaketa-proiektuan aurkitu zituzten aukerei eta zailtasunei buruz jardutean, hausnarketarako gune ireki bat sortzeko beharra ikusi genuen, ikastetxeek beren esperientziak partekatzeko, horietatik ikasteko eta elkarrekin  pausoak emateko aukera izan zezaten. 

Nola landu zenuten hori jardunaldietan?

Edukiei dagokienean, jolastokiaren egituraketa eta erabileraren eraldaketa jomugan, berau birpentsatzeko eta berrantolatzeko prozesuak izan genituen aztergai. Jolastokia ingurune hezitzaile, inklusibo eta anitza izateko prozesu asko abiatu dira azken bost urteetan, eta gakoa izan da ikaskuntza kolektibo eta baliagarria egin dadin. Modu horretan, dagoneko eraldatze prozesuak abiatu dituzten Arabako ikastetxeetako arazoak, zailtasunak, ikasketak eta lorpenak partekatu nahi izan ziren, eta adituek emandako hitzaldiez gain, Arabako zenbait eskoletako gurasoek ere beraien ikuspuntua eta egindako bidea partekatu zuten.  

Zeintzuk izan ziren ateratako ondorio nagusiak?

Azpimarratu zen jolastokia topagunea dela hezkuntza komunitatearentzat, eta haren egituraketak eta erabilerak eragin zuzena izango dutela bertan biltzen diren pertsonen ongizate fisiko, emozional eta afektiboan. Beraz, ondorioztatu zen ezinbestekoa dela horrenbeste errepikatzen diren jolastokietako egitura tradizionalak haustea eta eszenatoki berriak irudikatzea, jolastokia hezkuntza, berdintasun eta inklusio esparrua izan dadin.

Bestetik, patioa birpentsatzeko parte-hartze prozesuen garrantzia ere nabarmendu zen. Garrantzitsua da hezkuntza komunitateko kide guztien lankidetza, askotariko ikuspegiak bateratzeko. Horrez gain, auzoan abian jarritako partaidetza-prozesuetan oinarritzeak dakartzan onurei ere balioa eman zitzaien. Jolastokia birpentsatzeko eta eraldatzeko prozesuek familiak eskolara hurbiltzea lortzen dute, hezkuntza komunitatea indartuz.

Eta, azkenik, foroak sortzeko beharra ikusi zen, eskoletan abian jarritako esperientziak partekatzeko eta hezkuntza komunitatearen, administrazioaren (osasuna, hezkuntza, hirigintza, etab.) eta hainbat arlotan adituak diren profesionalen arteko diziplinarteko espazioak partekatzeko.

Orain arte egindako patioak nolakoak dira? 

Umeei ikaskuntza-prozesuan laguntzeko moduak eguneratuz joan dira, baina, kasu askotan, gaur egun eskoletako jolastokiek duten egitura eta diseinua ez da bilakaera pedagogiko horren eskutik joan; gune asfaltatu bat eskaintzera mugatzen da, kirol jakin batzuetan aritzeko prestatua (batez ere pilota eta baloiekin jarduteko lehia-jokoak). Egoera horrek dakarrena da erabilera ekitatiboa ez izatea: erreproduzitu egiten dira genero-kulturen definizioa eta nesken eta mutilen arteko desparekotasunak indartzen dituzten rolak, botere-harremanak eta jarrerak, eta, horrekin batera, bazter batean geratzen dira ikaslerik ez aktiboenak.

Horren inguruko kontzientzia badago eskoletan eta Udaletan? 

Ikastetxeen agendetan pil-pilean dagoen gaia da. Horregatik egin dira jardunaldiak eta horregatik izan zuen arrakasta iaz Osasun Sailetik eskola-patioak eraldatzeko argitaratutako dirulaguntza-deialdiak. Kasu askotan, batez ere udal txikienetan, koordinazio oso emankorra ikusi da ikastetxearen, guraso-elkarteen eta udalaren artean, eskola-ingurunea eraldatzeko. Izan ere, ingurune hori ez da patioaren perimetro itxira mugatzen, auzoaren edo herriaren inguruko espazioetara ere zabaltzen da; bertan, umeek jolas egiten dute, joan etorriak egiten dituzte eta, azken batean, euren artean erlazionatzen dira eta espazioarekin elkar eragiten dute.

Mugak ere egongo dira… Zeintzuk dira eskaintzen dituzuen laguntzak?

Gurasoen iritzia jaso genuenean, eskola-patioen eraldaketari buruzko atal berria sortu zen. Halaber, lurralde bakoitzean osasun-sustapeneko teknikariak daude, guraso-elkarteen esanetara, laguntza horiek eskatzeko eta gidatzeko. Urriaren 1ean,  parte hartzeko proiektuak garatzeko dirulaguntza atera berri dugu, elkarte eta kooperatibei zuzenduta, ikasleen mugikortasun aktiboa sustatzeko.

Zein dira une honetan dauden erronka nagusiak?

Erronkarik handiena hezkuntza komunitate osoa inplikatzea da, eskolaren eraldaketa guztiona eta guztiontzat izan dadin; ikasleak proiektuaren parte garrantzitsu sentitzea, eta bai beraiek bai familiek, jolastokia berezkotzat hartzea.

Garrantzitsua da, halaber, komunitatea kontuan izatea, jolastokiaren diseinuan parte hartzeko garaian, ikuspegi desberdinak kontuan hartzeko (ikuspegi pedagogikoa, urbanistikoa, arkitektonikoa, soziala, osasun ikuspegia).

Eta, bukatzeko, funtsezkoa da administrazioen eta ikastetxearen arteko koordinazioa lortzea, proiektu horiek guztion artean sustatu ahal izateko.