“Aita edo ama izatea, nork bere historia psikoafektiboa berriz editatzeko aukera paregabea da, haurrarekin batera nork bere historiarekin berriz aurkitzeko parada eskaintzen duena.”

Ane Ablanedo

Hausnarketa honekin amaitu zuen Ane Ablanedok guraso.eus erako idatzitako kolaborazioa. Jendarte neurotiko batean haurrak hezi eta haztearen erronkaz hitz egin dugu berarekin, Aholkuak baino pentsatzeko aitzakiak eskaini nahi izan ditu.

Neurosiaren prebentziorako hamar aholku, eta bat gehiago

1.  Ez hartu gomendio hauek dogmatikoki. Gehiago esango dut: ez hartu inoiz, ezer, inon dogmatikoki. Ez sinetsi egia borobilak edo errezetak saldu nahi izango dizkizunari. Bizitzan, orohar. Baina heziketan, bereziki. Ez da hori nire asmoa, gizakioi buruzko ohar hutsak egitea baizik, umilki, baina dakidan horretatik, balio didan neurrian zuekin konpartitzeko asmo xumearekin. Denak dira aholku orokorrak, ñabardura mordoa falta dutenak, testuinguratu gabeak, edonola ere pertsona bakoitzaren errealitate eta nolakotasunari egokitu beharrekoak. Irakur itzazu, beraz, eta pentsatu, zeure galbahetik pasarazi, gorde baliogarriak izango zaizkizunak, zeure erara moldatu nahi dituzunak, eta errefusatu noski, zuretzat ez direnak, edo kalte ere eragin liezazuketenak. Denaren  gainetik,  gogoeta  egin.  Honetaz  eta  hartaz,  beti,  baina  heziketaz bereziki. Gutaz hausnarketa egiteko modurik onena da, baina egitekotan egin ezazu beti zintzoki, egiazki, ispiluari begiratuta, ixilean edo besteekin, nahiago duzun bezala, baina gezurrik esan gabe, barnera begiratuta, aitortza giroan.

2.  Hastekotz eta behin, lasai hartu. Kendu zeure burutik haur sano-sanoak haztearen pretentsio eta ardura gehiegizkoa, ez duzulako eragat lortuko, ez bederen irudikatzen duzun neurriraino, seguru. Berdin da zenbat saiatzen zaren, edo zenbateraino burutzen duzun egin “beharreko” guztia: oso zaila da zure umea ezaugarri neurotikorik batere gabe garatzea, eta oso arrazoi xumeagatik gainera:  neurotikoa  da  egungo  gizartea,  eta  hau  hala  izanik,  ez  da  erraza jendarte honetan sozializatzea, horretara egokitzeko moduko neurosi gradu minimo bat ez baldin baduzu. Ez, zaude lasai, ez naiz hemen neurosiaz hitzaren adiera klinikoan ari,   izaki   oso   bezala   garatzea   eragozten   digun disfuntzionaltasunaren zentzuan baizik, ahalko genukeena bezain sano eta libre bizitzea eragozten digunaz, alegia. Eta hori, ez didazue ukatuko, denongan dago. Nola  azaldu  bestela,  geu  izateko  eta  geure  buruaren  jabe  eta  lagun  on bilakatzeko dugun zailtasuna, besteekin ongi erlazionatzeko dauzkagun oztopoak, ongi bizitzeko, orohar, dugun ezintasuna. Horrela funtzionatzeko modua hain dago sozialki zabaldua non ia ezinezkoa den osasun-printzipioen araberako koordenadetan bizitzea. Kontua da ez garela ohartzen, denoi gertatzen zaigulako; eta normal-normala iruditzen zaigula horregatik, hor deus arrarorik ez ikusteraino, azpian dagoen patologia latentea ez antzemateraino, osasuna normaltasun horrekin identifikatzeraino.

3.  Dena den, ulertuidazue. Lehen gomendio honekin ez dut adierazi nahi horretara kondenatuta gaudela uste dudanik, etsipenean erori naizenik, edo belaunaldi berrien osasun emozionalaren maila hobetzen saiatzeari utzita, amore emateko eskatzen dizuedanik. Ez. Zertarako ariko nintzen, bestela, prebentziorako aholku zerrenda hau idazten, gauzak alda daitezkeela benetan sinetsiko ez banu, haurtzaroa zaintzeko beste paradigma baten itxaropena edukiko ez banu, zoritxarra gure patu bilakatu dela pentsatuko banu? Bai, jakina zoriontsuagoak eta emozionalki sendoagoak izan gaitezkeela. Hori horrela izan daitekeela ongi dakidalako egiten dut, hain zuzen ere, prebentzioaren aldarria. Baita horregatik egin ere haurrei eskaintzen diegun heziketa bizitza-ereduaren analisia, gabeziak eta arazoen jatorria non dauden antzeman ahal izateko.  Kontua da ez dugula ez gauetik goizera egingo, ez geuk bakarrik, ezta erabat ere. Osasunera eramango gaituen bidea luzea da, urrats txiki asko emanez eta jauzi kualitatibo zenbait eginez urratu beharrekoa, eta bistan denez, belaunaldi bakarrean igaroko ez duguna.  Oztopoak asko direlako; alde batetik, gizarte  konfigurazioa  eta  antolamendua. Bestetik, kultura pedagogikoaren inertzia indartsuak. Azkenik, eta beharbada nagusiki, barnean daramatzagun joera karakterialak eta hutsune psikoafektiboak. Hori guztiagatik, horra, beraz, bigarren aholkutxo bat:  ez  zapuztu,  eta  ez  anbizio  gehiegirik ezarri zure haurraren heziketarako diseinatu duzun proiektuari. Freirek gomendatu zigun bezala, izan adoretsua aldatu dezakezuna aldatzeko, eta aski umila aldatu ezin duzun horretan ez tematzeko.

4. Ez eduki beldurrik haurrei maitasuna adierazteko, emateko, erakusteko. Nahi beste, nahi bestetan, nahi nola. Ez pentsatu horregatik gaizki heziko duzunik, edo “kolgatu” egingo zaizunik. Maitasunak kaltea eragin dezakeela pentsatzea bezalakoa litzateke, eta egizu mesedez hausnarketa horrek adierazten duenaren larritasunaz. Jakin, gainera, haurrari zure maitasuna irits dakion ez dela nahikoa berme zuk haurra maitatze hutsa, zuk hori jakiteak ez duela esan nahi haurrak ere badakienik. Erakutsi egin behar diozu, eta orduan eta txikiago, orduan eta modu esperimentableagoan, errealagoan. Haur niniak denbora luzea beharko du zu lanera joatea bera maitatzeko modu bat dela ulertzeko moduan egoteraino. Horregatik, prozesuak iraun bitartean, zu sentitu egin beharko zaitu, literalki, hurbil sentituz zure azala, gorputza, usaina, zure izate osoaren presentziaz hornitu eta asetu ahal izateraino. Ahal duzun guztia, ahal duzun guztietan. Eta otoi, garrantzitsua: behar zaituen guztietan. Berebiziko garrantzia du eskuragarritasun afektiboak haurtzaroan, zuganago konfidantza barneratu eta zuganako atxikimendua eraiki ahal izan dezan. Bizitzari gure (gorputzaren) bitartez zaizkio haurrak lotzen, errotzen. Gurasoak afektiboki eskura sentitzea beti da gauza ona, baina haur txiki garenean, helduaren erantzun egokia berehala sentitu ahal izateak ere berebiziko garrantzia du. Gogoratu haurrak gorputzean bizi direla, eta bizitzari eta bizipozari zurearen bitartez lotuko zaizkiola.  Haur txikiekin ez da gure denboraren kalitatearekin aski, hori ere inportantea izanagatik. Kantitatea ere oso oso oso garrantzitsua da, erabat beharrezkoa. Ala hemen zaude, nirekin eta orain. Ala ez zaude, eta ez zara existitzen. kitto.

5. Haurtzaro osoa da garrantzitsua, baina gure oinarri afektiboaren sendotasunari begira, 0-3 urteen tartea da bereziki kontuan hartu beharrekoa. Mendekotasun betearen garaia da, amarekin itsatsita egotetik indibiduo diferente gisa separatzeko igaro beharreko prozesuari dagokiona. Hiru urterekin hito maduratibo bat gertatzen da, pertsona afektiboki inportanteen irudia barnean eraman ahal izateko gaitasuna erdiestearena, eta horrekin batera sozializatzen hasteko garaiaren hasierarena. Gurasoengandik ordurarte jasotako maitasun esperimentable horretaz guztiaz aseta eta beteta, mundura ateratzeko unea: seguru, lasai, alai eta jakin-gosez. Garai honetan oso zaurgarriak gara, mundua ulertzeko eta arrazoitzeko daukagun gaitasuna oso urria delako oraindik. Gorputzean eta emozioan baino ez gara ia ia bizi, eta ez hainbeste adimen kognitiboan eta kortikalean. Horregatik, eta ahal duzun neurrian noski, hirugarren kontseilua: saia zaitez ahal bezainbeste presente egoten zure haurraren lehen haurtzaro horretan, egin diezaiokezun oparirik handiena baita, bere osasunean egin dezakezun inbertsiorik handiena, zalantza izpirik gabe. Eta ezinezkoa baldin bada, saiatu parametro horien arabera jokatuko duen haurtzaina bilatzen, dela haur-eskolan, dela etxean. Maternage funtzioa burutuko duen eta burutzeko baldintzak izango dituen erreferente bat eta bakarra.

6.  Indarrean  den  paradigma  pedagogikoak  kontrakoa  egitera  bultzatzen zaituen arren, ez ditzazula haurren behar emozionalak frustratu, ez bederen modu deliberatuan, tresna pedagogiko gisa, ez baita frustrazioa garapena ahalbidetzen duena, etapa bakoitzean ume batek dituen beharrak behar beste asetzea baizik. Frustrazioa bizitzaren parte da, eta beti dago. Baina ez naiz berezkoa den frustrazio natural horri buruz mintzo, heziketan modu instruktiboan erabiltzen den horri buruz baizik. Azal dezadan adibide batekin. Pentsatu ohi da–uste duguna baino maizago, bide batez–, ez dela haur nini bat besotan gehiegi hartu behar, ez bederen berak nahiko lukeen guztietan, ohitu egingo zaigulako bestela, arazoren bat sortu behar bagenio bezala bere kasa lokartzen eta lasaitzen ikastearen prozesuan. Bada, kontrakoa da. Mendekotasun betearen garaian ume bati uzten badiogu mendekotasunaren beharra bete-betean bizitzen, asetu egingo da, eta haur koskorrago bati dagokion garapen-fasera igarotzeko gogoa piztu egingo zaio, bizitzaren bulkada hutsez, hazi eta garatu nahi izatea, pertsonok berez dakargun behar naturala delako, senezkoa .Bestela, eta hala ere, pasa egingo da hurrengo fasera, bai, ez baita horregatik garapena errotik etengo. Bistan dena. Kontua da, baldintzatuta geratuko dela, asegabeko behar hori non, nola, eta norekin bete, horrela igaro beharrez hurrengo etapak eta harremanak.

7.  Kasu, hori bai, fase batetik besterako une kritiko horiekin, eta horietan. Aseta baldin badago, edo hala iruditzen baldin bazaigu bederen, guk eman beharko diogu beste etapara igaro dadin azken bultzadatxoa. Haztea ez da beti erraza, munduan egoteko modu batetik modu helduago batera igarotzeak beti dakarrelako krisi (existentzial) moduko bat, erresistentzia eragiten diguna. Jauzi existentzialki kualitatiboa emateko gogoa, nahia eta beharra egoteak ez du esan nahi beldurra ez dagoenik, ezezagunaren aurrean piztu ohi zaiguna. Edo nostalgia, atzean uzten dugun kokalekuarena. Gure heldu-errealitatean argi ikusten dugu, baina kosta egiten zaigu ume baten bizitzan krisi existentziala egon daitekeela ulertzea gurasoen ohetik ateratzean, titia uztean, etxeko giro intimoa utzita eskolaratzean, eta abar. Bada bai. Horregatik, garapenean urratsa egoteko moduan sentitzen badugu gure haurra, aseta jadanik lehenago zegoen fasean bizitu beharrekoaz, jakin behar dugu ez dela izango umeari berez aterako zaion eskakizun bat bakarrik lo egitearena, adibidez. Eta gure eginbeharra dela horretarako gonbitea egitea, edo unea iritsia dela iritzita, muga jartzea.  Horrela jokatzea umearen erritmoa behartzea dela irudituko zaio baten bati, baina ez. Garapenean aurrera egiteko beharrezkoa den bultzadatxoa da, baina egia da ez dela beti erraza bien artean dagoen marra fina zein den antzematea. Horretarako, gure behaketa zorrotza, sena eta zentzu ona izan dakizkiguke bidelagun finenak.

8.  Heziketa harreman bat (baino ez) da, haurrak eta helduen artean gertatzen dena, eta harreman horren kalitatea da heldu bezala gehien zaindu beharko genukeena. Ez dadila izan sobera direktiboa, boterekerian oinarrituegia, baina ezta sobera permisiboa ere, ustezko askatasunaren izenean utzikeria duena ardatz. Harreman hori, badakigu, adultozentrimoak gidatu eta gobernatu izan ohi du, modu agerikoagoan edo kamuflatuagoan, gaur egun arte. Egia da, hala ere eta zorionez, heziketa osasungarriago eta errespetuzkoago baten printzipioen arabera jokatu nahi duten gero eta heldu gehiago dagoela, baina hauen kokalekua ez da beti egokiena. Izan ere, batzuetan, haurren beharrak erdigunean jartzearen borondate onenarekin, geure burua eta geure beharrak ahantzi egiten ditugu, eta hori ez da inoiz, inolako harremanetan, sanoa. Hau da: egia da ume bat mundura ekartzeak ardura dakarrela, noski. Bere beharrak edozeren gainetik egon behar direlako, behar fisikoak noski, baina baita emozionalak ere, eta horretarako, geureen aurrean lehenetsi behar ditugu. Haurrak oso zaurgarriak dira garai horretan, eta hori horrela ez egiteak kalte eta min handiak ekar diezazkiolako. Winicottek zioen bezala, umearen erritmoari geureari baino adi eta erneago egotea da umeen zaindari on batek eduki beharko lukeen ezaugarri garrantzitsuena. Batzuetan, baina, ahaztu egiten ditugu geure erritmoa, geure beharrak, geure mugak, geure ongizatea, geure burua, azken batean. Eta hortik dator ekidin beharreko disfuntzioa. Modu sutilean, hauxe ematen diogu haurrari jakitera: maitasunaren izenean, zilegi dela harreman batean geure burua ahaztea, geure burua ukatzea, geure burua ez zaintzea. Eta hori nahi al dugu? Zure haurrarekiko harremanean ez galdu zeure buruarekiko lotura ona.

9. izan zaiteztela zuek, gurasook, zuen haurraren autonomiaren konkistan historikoak izango diren une horien bidelagunak. Garapen psikoafektiboan zubi-une hauek duten garrantzia eta balio ebolutiboagatik, eta une kritiko horietan umeak ongi inguratua eta lagundua sentitzeak dakarkion duintasun hutsagatik, ongi legoke, berarentzat afektiboki inportanteak diren pertsonen eskutik igaro ahal izatea destete moduko hauetako bakoitza, hala nola gurasoen besoetatik lurrera joatekoa, lehen urratsak ematearena, titia uztearena, txupetea edo fardela kentzearena, gurasoen ohetik berera joatearena, eskolaratzekoa, eta abar.

10. Ongi  harremantzeko,  norekin  erlazionatzen  ari  garen  jakitea  oso garrantzitsua da. Hortaz, gogoan eta present eduki itzazu beti, haurrek dituzten ezaugarrien multzoa, haur izate hutsagatik. Ez dezagun beren izaeraren kontra hain goiz jo, hain gogor, halako temarekin. Erabakiak hartuko ditugunean, izan dezagun kontuan beren haur-izaera ederra eta ordezkaezina. Egon gaitezen adi, ez diezaiogun hain modu itsuan segitu, haurrak ukatzeko eta otzantzeko borondate inkontzientearekin barnean piztu ohi zaigun pilotu automatikoari. Eta denaren gainetik, ikas dezagun berengandik, asko dira-eta helduarorako bidean galdu, ahaztu, estali, eta zapaldu ditugun haur-gauza ederrak. Haurrek jolastuegin behar dute. Are gehiago esango dut, jolastu besterik ez dute kasik egin behar. Plazerean bizi dira, hori delarik beren bizitzaren ardatza, erabakiak hartzeko kontuan duten printzipio bakarra. iritsiko zaie, egin nahi duten horrez gain egin behar dutena ere existitzen dela ohartzeko unea, lasai. Eta ikasiko dute, noski, mugak topatzen, onartzen, eta arauen arabera jokatzen, dudarik ez izan. Baina bitartean, otoi, izan gaitezen malguak, eta izan dezagun pazientzia. Eduki dezagun gogoan, eta aitor diezaiegun, gure mundu mugatuegi honetara egokitzeko bakarrik egin behar izaten duten ahalegina. 

11. Aita edo ama izatea, nork bere historia psikoafektiboa berriz editatzeko aukera paregabea da, haurrarekin batera nork bere historiarekin berriz aurkitzeko parada eskaintzen duena. Zorionak beraz! probestu eta GOZATU BIDEAN, HORI BETIIIII!