Hik Hasi aldizkariaren 286. zenbakitik ekarri dugu gaurko irakurgaia proposamena. Apirilaren 8a izanik aproposa iruditu baitzaigu.

Apirilaren 8a Ijito Herriaren Nazioarteko Eguna da. Ijito herriaren harrotasuna sustatzeko eguna da komunitatearentzat, eta baita ijito ez direnei haien kulturaren aberastasuna ezagutaraztekoa ere. Kale Dor Kayiko elkarteak haur eta nerabe ijitoen eskolatzea bultzatzen du Euskal Herrian, 1989tik.

Kale Dor Kayiko elkartea 1989an sortu zen Bilbon, Tio Manuelen ametsa egia bilakatzeko eta haur eta nerabe ijitoen eskolatzea bultzatzeko asmoz. Gerora, urterik urte, zabalduz joan dira elkartearen lan ildoak eta lan esparrua, eta, gaur egun, hezkuntzaz gain, familia, komunitatea, emakumeak, osasuna, komunikazioa eta enplegua lantzen ditu. Baina, oraindik ere, haur eta nerabe ijitoen arrakasta akademikoa eta ikasle ijitoek eskoletan bizi izan dezaketen gizarte bazterketa gainditzea dira Ijito Herriaren Nazioarteko Egunaren aldarrikapen nagusiak. 

Ijito Herriaren Nazioarteko Egunak komunitate horri ikusgarritasuna, aitortza eta harrotasuna emateko balio behar luke: batetik, Kale Dor Kayiko elkarteak salatzen duen moduan, gizarte bazterketa pairatzen dutelako oraindik ere haur eta nerabe ijitoek hala ikastetxeetan nola gizartean “errotuak dauden aurreiritziengatik eta susmoengatik”, Jennifer Perex Etxeberriaren arabera; eta, bestetik, oro har, ijito komunitatearen autoestimu eta autoirudi eskasari buelta emateko: “Ijito hitzak aurreiritzi eta estereotipo asko dauzka oraindik, baita ijitoontzat ere, eta ez dizkiogu geure buruari besteen aukera berberak aitortzen, eta horren adibide da eskola uzteen tasa handia”. Horren aurrean, eskoletan ijitoei buruzko iruditeria zabaltzen saiatzen da Kale Dor Kayiko elkartea, haur eta nerabe ijitoengan eta ijitoak ez direnengan eragiteko, hala nola haiek goi mailako ikasketak dituzten ijitoen esperientziara gerturatuz, azken hauek “belaunaldi berrien erreferentzia izan daitezen”.

Izan ere, gaur-gaurkoz oraindik, datuak esanguratsuak dira: gure ikastetxeetan, ikasle ijitoen % 15 inguru soilik iristen da Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaitzera, eta, bereziki neska ijitoen kasuan, handia da eskola uzte goiztiarraren kopurua. Andrea Khalfaoui Larrañaga Deustuko unibertsitateko irakasle eta ikertzaileak ikasle ijitoen hezkuntza arrakastaren hainbat kasu ezagutzeko egindako doktore tesiaren harira, Hik Hasiri esan zion “diskriminazio hirukoitza” pairatzen dutela emakume ijitoek: 

“Emakume izateagatik, gutxiengo etniko baten parte izateagatik eta ikasketa maila baxua izateagatik. Lehenengo biak ezin direnez aldatu eta, gainera, ez ditugunez aldatu nahi, hirugarren ardatzari heldu behar diogu: neska ijitoen ikasketa maila sustatu eta sendotu behar dugu; horretara bideratu behar ditugu indarrak, eta alde batera utzi behar ditugu energia kontsumitzen duten bestelako debateak”. Khalfaouik tesian argitzen duenez, eskola uzte goiztiarra ez dago berez ijito kulturari lotuta, eta diskriminazioari atxikitzen dio erantzukizun hori: “Ijito kulturaren kodean, ez dago ez ikasteari buruzko ezer. Gizarte bazterketa ere ez dago gure kulturaren balioen artean, eta, beraz, oso garrantzitsua da ideia horien arteko bereizketa egitea. Ikasle ijitoak ghettizatu egin dira urteetan eta urteetan, aparteko eskoletan pilatu izan dira ikasle ijitoak, eta eskola horiek euren ikasleei maila eta exijentzia akademiko baxuagoak ezartzen dizkieten heinean, normala da gero emaitza onak ez izatea. Hori historikoki arrazoi garrantzitsu bat izan da ikasle ijitoek ibilbide akademiko eskasa izateko”.

Khalfaouiren arabera, “funtzionatzen duen horretan” jarri behar du begirada eskolak. Oso garrantzitsua da elkar ezagutzea, eta ijito kulturari ere leku egitea ikastetxean eta erreferentzia positiboak ekartzea eskolara.

Eskolan erabiltzeko baliabideak

Kale Dor Kayiko elkartea Bizipozako kide da, eta Bizipoza eskolak baliabide ugari eskaintzen ditu ijitoen kultura ezagutarazteko, hala nola Kale Dor Kayiko elkartearen aurkezpen bideoa eta dokuweba, bi ipuin eta ipuin animatu bat, Maite zaitut kantaren erromani bertsioa eta Kale Dor Kayiko elkarteak prestatutako hainbat jarduera. Elkarteak, gainera, irakasleak eta komunitatea sentsibilizatzeko ikastaroak ematen ditu. 

Ijito herria ezagutarazteko

Apirilaren 8an ospatzen da Ijito Herriaren Nazioarteko Eguna. Egun horrek lehendabiziko erromani edo ijito kongresua oroitzen du, 1971ko apirilaren 8an egin baitzen Londresen. Kongresu hartan erabaki zituzten ijitoen bandera eta ereserkia. Bandera berdea eta urdina da (belarra eta zerua irudikatzen dute kolore horiek), eta eta gurdi baten gurpila dauka erdian, Indiatik askatasunerantz egindako bidea sinbolizatzen duena. Ereserkia, Gelem gelem (Ibili nintzen, ibili nintzen), Jarko Janovic-ek sortu zuen, eta nazismoaren biktima izan ziren ijitoak oroitzen ditu. Apirilaren 8a, batetik, ijito herriaren harrotasuna sustatzeko baliatzen du komunitateak, eta, bestetik, ijito ez direnei haien kulturaren aberastasuna ezagutarazteko.