Leire Arana fisikari eta ikastolako irakasleak, Puntua aldizkarian behaketa pausatuaren indarrari buruz egin duen gogoeta ekarriko dugu ondorengo lerroetara.

Badira urte mordoxka irakasle lanetan ari naizela ikastolan. Fisikaria izaki, zientziaren eta matematikaren inguruko gaiekin jarduten dut.

Niri, gainera, oso maiz egokitzen zait batxilergoko ikasturteetan aritzea. Ibilbide baten bukaera markatzen duten urteetan, alegia. Esan daiteke ikasleak guregana jada helduta iristen zaizkigula. Derrigorrezko Hezkuntzan ibilbide luzea egin eta mugarri garrantzitsu asko pasatu eta gero. Tartean, baita pentsamendu matematikoaren bidean ere: sentsorialetik abstrakturako saltoak daude bide horretan, eta ia are abstraktuagoa den absolututik erlatiborako eta ondoren aljebraikorako urratsa egin behar izan dute.

16-18 urte arteko gazteen esparrura bueltatuta, zera behatu daiteke urtero gure eskuetara iristen diren ikasleen artean: badaude ikasturtean martxan hasi eta berehala egokitzen direnak aurrean daukaten erronkari aurre egiteko. Eta ari naiz eduki abstraktu eta sakonak bereganatu eta erabiltzeaz eta dagokiona modu egoki eta aberatsean adierazteaz, baina baita ere ari naiz helduon mundukoak omen diren erantzukizunez eta erabakimenarekin jarduteaz.

Eta badaude ezinean aritzen direnak. Izan goian aipatutako aspekturen batekin edo guztiekin.

Bada, irakasle lanetan aritu naizen urte hauetan guztietan patroia bilatzen saiatu izan naiz. Zer dira batzuen errendimendua zein besteena definitzen edo markatzen duten ezaugarriak? Gaur egun, banaiz sikiera deskripziorako balio duen ezaugarrien zerrenda bat egiteko.

Lanerako ohiturak

Lehenengo lekuan, lanerako ohiturak aipatuko nituzke; esku artean daukazuna kontrolatuta edukitzeko sena. Eta kontrol hori ez galtzeko egin behar diren urratsak antolatu, planifikatu eta aurrera eramateko joera izatea; izan laguntza eskatuta, izan ahulguneen inguruko hausnarketa eginez. Irakasleok honi autoerregulazioa esaten diogu eta honek eskatzen du txakalaldietan egoerari buelta emateko besteko adorea biltzen jakitea. Erresilientzia hitza ere asko entzuten da azken boladan, gai honi lotuta, baina funtsean bizitzako egoeren ebazpenerako sekuentzia modu kontzientean eraikitzen jakiteaz ari gara.

Arrazoiketa eta loturak

Bigarren lekuan, informazioaren kudeaketarako ezinbestekoak diren bi prozesu mental garatzeko gaitasuna eta joera jarriko nituzke: alde batetik, arrazoiketarakoa –arrazoiketa kausa eta ondorioen sekuentzia logikoa dela ulertuta–; bestetik, loturak eginez bizitzekoa: loturak lehen ikasitakoen eta orain ikasitakoen artean; loturak diziplina arteko elementu ezberdinen artean; loturak diziplina baten barruko eduki edo prozeduren artean.

Ideiak adieraztea

Hirugarrenean, hizkuntzarekin lotutako kontuak leudeke. Ideiak, momentuan dagozkion hizkuntzan, nahi besteko zehaztasunaz eta egokitasunaz adieraztea behar izaten baita momentu baten. Izan idatzizko adierazpena, izan ahozkoa, edo izan, nire kasuan gertatzen den bezala, matematikak propioa daukan hizkuntzan.

Eta orain, bateren batek esango du… kontxo! Matematikaz ari al ginen? Aspektu hauek guztiak matematika diziplinatik haragokoak baitira, ezta? Are gehiago, ikastetxeko eremutik kanpo ere ez al ditugu egunero behar halako ezaugarriak aktibatzea?

Noski, ba! Matematikak, ikastetxeko bizitzak eta kaleko bizitzak bat egiten baitute sarri; uste baino gehiagotan. Baterako behar dena besterako ere behar izaten baita. Eskerrak! Bestela, bizitzatik isolatutako irlak izango baikinateke ikastetxeak!

Aurreko guztien batura

Badago, hala ere, laugarren aspektu bat aurreko guztiak batzen dituena eta, era berean, guztien integraziorako lekua ekar diezagukeena. Eta azken hau bai ikusi dudala azken urteotan galtzen: tamaina, lekua eta, ustez, garrantzia; gu guztion bizitzetan. Izan ume, gazte edo heldu. Minutu eta erdiko eta testurik gabeko bideo ikusgarri eta bizkorren garaian bizi garen honetan.

Zertaz ari naizen? Bada, behaketarako senaz. Gauza bati, izan objektua, izan biziduna, izan herriko eszena bat, izan ideia politiko bat, koadro bat, paisaia bat, zerua, gaua, eguna, norberaren barrua, ideia existentzialista bat, edozeri, izan handi edo izan xume, begiratu sakona eta pausatua emateko ohitura eta moduaz.

Zertarako? Bada, aurrean daukaguna ondo aztertu eta askotariko ezaugarriak bereizteko, eta patroiak identifikatzeko, eta erlazioak topatzeko; iraganeko, inguruko edo ezagututako antzerakoekin loturak egin ahal izateko; akats, konpondu beharreko, alde ezkutu, berriz begiratu beharreko, konprobatu beharreko modelo edo patroiren bat badago, lanari ekin aurretik prozesua diseinatzeko; erlazio sinple edo konplexuen kausa eta ondorioen sekuentzia logikoa arrazoituz eraikitzeko; behatutakoaren sekuentzian adierazpide zehatzak edo orokorragoak bilatu eta praktikatu ahal izateko. Laburbilduz, pentsamendu zientifiko eta kritikoa garatzeko: gizakia sua egiteko moduak ikusi, esperimentatu eta mekanizatzetik hasi eta tera bateko informazioa, sekula ezein liburutegitan egon den beste informazio, eskuaren ahurrean sartzen den gailuan gordetzeko besteko teknologia garatzera eraman duen pentsamendu mota, hain zuzen ere. Zer garen, nor garen eta nondik gatozen galderari erantzuteko ikuskera, azalpen eta pentsaera zein baino zein bitxiagoak garatzera eraman duen pentsaera bera. Animalien erreinutik abiatuta, ideia, iritzi eta sentimenduen adierazpide artistikoei lekua egiteko gai izatera eraman gaituen pentsaera bera.