Debagoieneko Euskal Eskola Publikoen Elkarteak (Goieskola) antolatutako Jardunaldi Pedagogikoen baitan, Hezteko entzun izeneko hitzaldia egin zuen Cesar Bona irakasle eta idazleak Arrasateko Amaia Udal Antzokian. Bona munduko irakaslerik onenetakoen zerrendan sartu zuen Global Teacher Prize sariketak. Puntua aldizkarian egin diote elkarrizketa.

Zaragozako eskola txiki bateko irakaslea den arren, azken urteetan ikasgeletatik kanpo ibili da Cesar Bona, eta bidaiatzeari ekin dio. Ezagutu, entzun eta ikertu ostean, hezkuntza-sistema hobetzeko hainbat gako eta erronka identifikatu ditu. Bere hausnarketengatik sari ugari eman dizkiote, eta hainbat liburu argitaratu ditu.

Zergatik utzi diozu eskolak emateari, irakasle izanda?

Irakasle izaten jarraitzen dut, baina orain, bidaiatzen ari naiz. Toki asko bisitatu ditut lau urte hauetan: eskolak, institutuak… Ikasten edota lanean baino gehiago ikasi dut bidaietan beste irakasleengandik eta, batez ere, haurrengandik. Administrazioak kontuan hartu beharko luke hori eta noizean behin irakasleei bidaiatzen utzi beharko lieke.

Munduko irakaslerik onenetakoa zarela aitortu dizu Global Teacher Prizek…

Ez nuen espero. Zoriak ekarri nau hona, egia esan. Baina oso eskertuta nago gertatzen ari zaidan guztiarekin. Zorionekoa sentitzen naiz, bisitatzen ditudan toki guztietan ezagutu dut gauza berriak kontatu dizkidan jendea; denek izan dute nirekin partekatzeko esperientziaren bat, eta hori izugarri aberasgarria da. Ziur nago entzuteko prestasuna izanez gero, aurkitzen duzun pertsona bakoitzarengandik zerbait ikas dezakezula, eta hori oso ederra da.

Arrasateko Amaia Udal Antzokia bete egin zen zure berbaldirako hilaren 11n.

Egia esanda, jakinak diren gauzak esatera etorri nintzen Zaragozatik, eta horrek harritu ere egiten nau! Begi-bistakoa da, adibidez, taldean lan egin behar dugula edo geure burua emozioetan hezi behar dugula… Baina izenburua Hezteko entzutea dela kontuan hartuta, esan dezaket entzun aditza izan zela nire jardunaren ardatza. Hezkuntzan, entzuteaz jarduten dugunean, ez gara ari gainerakoek zu entzuteaz bakarrik; zuk ere besteak entzutea da gakoetako bat. Haurrak dira entzun behar ditugunak, batez ere, horrek ikasteko aukera ematen baitigu, eta, horrekin lotuta, parte hartzen ari direla sentituko dute haurrek.

Zein da gure hezkuntzaren egoera?

Modu positiboan ikusten dut. Argi izan behar dugu zer egiten ari garen, nola egiten dugun lan eta gure helburuak zeintzuk diren. Gauza asko egiten ari gara hezkuntza arloan, eta daukagun erronketako bat, hain zuzen ere, egiten ari garen guztia argitara ateratzea eta elkarbanatzea da: besteen lana ezagutzea. Elkarrekin lan eginez gero, helburu garrantzitsuagoei helduko diegu, zalantzarik gabe.

Zeintzuk dira aurki ditzakegun erreferenteak?

Ez dugu urrutira joan behar erreferenteak bilatzeko. Goieskola bera erreferente zoragarria da. Jakintzak eta esperientziak elkarbanatzeko aukera ematen du ikastetxeen artean sarea osatzeak, eta hori izan beharko litzateke gauzak egiteko modu naturala. Hemen dagoen giroa paregabea da, asko gustatzen zait gauzak elkarrekin eraiki daitezkeela ikustea. Tamalez, ikastetxeen artean sareak osatzea ez da ohikoegia.

Saretzeaz eta entzuteaz gain, zeintzuk dira hezkuntzaren gakoak?

Konexioa da gako garrantzitsuenetako bat. Esan dezakegu hezkuntzaren funtsa dela konexioa. Irakasle moduan asko jakin arren, konektatuta ez bagaude jai dugu! Ezinezkoa da norbait heztea, konexiorik lortzen ez badugu. Eskola, bizitza, familia, institutua, gizartea… banaezinak dira, eta, beraz, irakasleen, gurasoen eta ikasleen arteko elkarlana baliatu behar dugu.

Denon parte-hartzea behar du hezkuntzak?

Bai, inolako zalantzarik gabe. Parte-hartzea da, hain zuzen ere, beste giltza garrantzitsu bat; batez ere, haurrentzat. Denoi gustatzen zaigu maitatuak sentitzea, entzuten gaituztela sentitzea, erabilgarri sentitzea… Haurrei gauza berbera gertatzen zaie. Hori ere bada lehen azaltzen nuen konexioarekin zerikusia duen zerbait. Parte hartzera animatu behar ditugu haurrak, zerbait eman dezaketela pentsa dezaten.

Garrantzitsua da haurrak hezkuntzan inplikatzea orduan…

Noski. Inplikatuak daudela sentitu behar dute, eta hori geure lana da. Ezinbestekoa iruditzen zait, esaterako, gizarteko gaiak lantzea, eta, batez ere, naturari tokia egitea. Eta, esan bezala, beste behin, irakasleon lanaz gaindi, familiaren eta etxekoen ahalegina ere ezinbestekoa da kasu horietan. Klimaren aldeko goi-bilera sozialaren asteetan gaude, aurten 30 urte dira Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena sinatu zenetik… Hainbat dira landu ditzakegun gai sozialak, eta egun bakar batean ospatzeko baino garrantzitsuagoak dira.

Nola landu dezakegu konpromiso soziala egunerokotasunean?

Sarritan esaten da aldaketak kanpotik datozela: erakundeetatik, administraziotik… Baina gutako bakoitzak egiten dituen hautuetatik datoz aldaketak. Guk egiten baditugu, eta benetan sinesten baditugu, errazagoa izango da haurrei gogoa kutsatzea. Gauza txikiak izan daitezke: hortzak garbitzen ditugunean txorrota ixtea, zuhaitz bat landatzea, berriz erabiltzeko poltsak eramatea dendara, etxean birziklatzeko txokoa jartzea, zisternan botila bat sartzea ura aurrezteko, tresna elektrikoak itzaltzea erabiltzen ez ditugunean…

Nolakoa izan behar du irakasleak? Ze ezaugarri izan behar ditu?

Irakasleek jarrera positiboa izan behar dute ikasgelara sartzen diren bakoitzean; euren bizitzako haserreak eta frustrazioak kanpoan utzi behar dituzte. Horrez gain, jakin-min handikoak izan behar dute, eta begirada zabaltzeko prest egon behar dute beti. Hausnartzea, entzutea, hitz egitea, taldean lan egiten jakitea… Asko dira irakasleek izan behar dituzten gaitasunak, baina berebiziko garrantzia du irakasle batek haurren begirada izateak: haurrek ezin dituzte gauzak ulertu helduen ikuspegitik ari bagara; beraz, irakasleoi tokatuko zaigu euren begiradatik aztertzea. Bukatzeko, konpromiso sozialetara bueltatuz, ezinbestekotzat jotzen dut hezkuntzako profesionalek ingurumena errespetatzea eta gizarte-erantzukizuna izatea.

Hori horrela izanik, irakasleen lana irakasteaz harago doa, beraz?

Irakasle izatea ez da ezagutzak transmititzea – edo jasotzea– soilik. Irakasleok leihotik kanpora begiratzera gonbidatu behar ditugu gure ikasleak, mundua eta gizartea alda dezaten. Hori egin ahal izateak pribilegiatu sentiarazten nau. Bestetik, etika, konpromisoa eta inplikazioa erakutsi behar diegu, eta, horretarako, irakasleok eredu izan behar dugu. Irakatsi dezakegun baliorik politena eta garrantzitsuena errespetua da, zentzu positiboan. Zertarako balio dute ikasketek gainerakoak errespetatzen ez badakigu? Gure buruaren bertsiorik onena erakutsi behar diegu egunero, euren bertsiorik onena ateratzeko. Eta, horretarako, gura lanaz gozatzea da giltza. Gizarteari egin diezaiokegun ekarpena ikaragarria da, eta horren jakitun izan behar dugu.

Eta, ondorioz, haurren lana ere ez da ikastea bakarrik izango, ezta?

Normalean, jendeak bere buruari galdetu ohi dio ea zertara joaten diren haurrak eskolara. Galdera horrela planteatuz gero, gehienen erantzuna “ikastera” izaten da. Baina galdera beste modu batera antolatu behar dugu: zertarako nahi dugu gure haurrak eskolara joatea?

Arrasateko Amaia antzokiko hitzaldian galdera hori egin zenien bertaratutakoei. Zer erantzun zuten han batu zirenek?

“Bizikidetasunean hezteko, euren artean harremanetan jartzeko, sortzen ikasteko, adimena lantzeko, zoriontsuak izateko…”. Neuk ere gauza horiek nahiko nituzke nire seme-alabentzako. Barnera bidaiatzea besterik ez dago horretaz jabetzeko. Funtsean, haurrek erremintak izatea da nahi duguna, elkarrekin bizi izaten ikas dezaten.

Zein izaten da haurrak hezterakoan egiten den akatsik ohikoena?

Ongi hezitako haurrak nahi ditugu: adeitsuak, begirunetsuak, taldean lan egiten dakitenak, euren bertsio onena ateratzen dutenak, asko ikasten dutenak, garrasirik egiten ez dutenak, emozioak kudeatzen dakitenak, eskolara pozik doazenak… Baina guk geuk eman diezaiekeguna baino ezin diegu eskatu; horregatik esaten dut eredu izan behar dugula. Ezin dugu pilota besteen teilatuetara bota. Gure lana ondo egiten dugun jakiteko, ezinbestekoa da noizean behin distantzia hartzea eta gure jarduna kanpotik aztertzea.

Ate irekien metafora erabiltzen duzu zure hitzaldiak borobiltzeko. Azalduko diguzu zertan den metafora hori?

Bai. Gure ikastetxeetako ateek irekita egon behar dutela esaten dut: haurrak sartzeko eta, batez ere, dituzten ideiak eskolatik kalera irteteko eta mundua eraldatzeko. Askotan entzuten dugu etorkizunerako erremintak eman behar dizkiegula ikasleei, eta hori ez da zuzena; momentuan bertan erabiltzeko erremintak eman behar dizkiegu. Erreminta horiek, beteak beste, jakintza eta errespetua dira: euren burua nahiz gainerako pertsonak errespetuz tratatzen irakatsi behar diegu. Esandako horiez gain, beste hainbat baliotan hezi behar dugula ere nabarmendu nahiko nuke: erresilientzian, errakuntzan, galdetzean, entzutean, hausnartzean, jendaurrean hitz egitean, frustrazioan, esker onean eta erantzukizun sozialean, besteak beste.

Egin zaitez bazkide

Puntua etxean jaso nahi duzula? Egin bazkide! Orain, 30 euro bakarrik!!