Nahasmenduak ager daitezke umea izan berri duen emakumearengan eta horren inguruko artikulua idatzi zuen Garbiñe Agiriano psikologoak joan den asteko Puntua aldizkarian. Hauxe da idatzitakoa.

Haurdunaldian eta erditzearen ondorengo etapan emakumeak izandako aldaketa fisiko, psikologiko eta sozialek zaurgarritasun handiagoa eragiten diote, eta, aldaketen ondorioz, nahasmenduak ager daitezke umea izan berri duen emakumearengan.

Antsietatea, tristura, nekea eta suminkortasuna dira amaren eta umearen arteko lotura hautsi edo eten dezaketen sintomak, umeak antzeman ditzakeenak. Horregatik, hainbat doikuntza egin beharra dauka ama erdiberriak bere bizimoduan, gorputzean gertatuko zaizkion aldaketetara egokitzeko; bai norberarekiko, bai bikotekide, familia eta adiskideekiko ere.
Etapa berria inpaktu psikologiko oso handia da eta prest egotea komeni da, baina, ondo prestatuta egon arren, depresio horrek zakar jo dezake emakumea.

Depresio arina eta nagusia

Adituek bi koadro kliniko bereizten dituzte: erdiberri aroko depresio arina –maternity blues deitua–, eta erditze osteko depresio nagusia. Alde batetik, depresio arina amen % 80 inguruk jasaten dute. Erditzearen hurrengo bi edo hiru egunera hasi ohi da, eta ez du bi aste baino gehiago irauten, hori baita emakumeak amatasunera eta horrek dakarren guztira egokitzeko behar duen denbora.

Egoera horretan dauden emakumeen sintomatologia askotarikoa izan daiteke. Sarritan, insomnioa izaten dute: urduri daude, suminkor eta gogogabe, erraz egiten dute negar, buruko mina izaten dute eta euren burua ez dute gai ikusten egoera berria aurrera eramateko. Sentsazio eta sentimenduen arrazoiak dira hormonen iraultza, norbere gorputzarekin gustura ez sentitzea, bularra emateak dakartzan arazoak, umearen negarrak eragindako estresa eta lo falta.

Egoera psikikoa zailtasun eta ondorio barik konpondu ohi da, koadroa hasi eta handik bi aste eta hiru hilabete bitartean. Ez du tratamendu medikorik eskatzen, eta aski izaten da ingurukoek amari laguntza ematea. Hala ere, egoera beti behatu behar da, sintomek ez irauteko edo intentsitate handiagokoak ez izateko, eta koadro klinikoa larriagoa izan ez dadin.

Ezintasuna eta ukapena

Erditze osteko depresio nagusia ama erdiberrien %10-15ean soilik gertatzen da. Erditze osteko bigarren-laugarren astean agertzen da eta sentimendu oso gogorrak ekartzen ditu, errudun izateko sentimenduarekin, haurtxoaz arduratzeko erabateko ezintasun-sentsazioarekin eta umearekiko sentimenduetan zalantza handiak izateko sentsazio bitxiarekin. Amaren egoera emozionalaren desoreka gertatzen da, eta berdin-berdin izango ditu izualdiak edo negar-krisiak, agresibitate edo oldarkortasun nahiz erruduntasun-sentimenduak. Haurrarekiko sentsazio bitxiak nabarituko ditu, “ume honek nire bizitza hondatu du”, “nahiago nuke inoiz jaio izan ez balitz” eta halakoen bidez adieraziko lituzkeenak. Horregatik, litekeena da haurtxoari eta hura zaintzeari dagozkion puntu guztiak ukatu eta ardura guztiak saihestea.

Emakumea oso suminkor egoten da, autoestimuak behera egingo du eta segurtasunik ezarekin batera beldurrak agertuko dira, zalantzak eta umearen zainketei-osasunari buruzko kezka eta urduritasunak. Arazo fisikoak ere agertzen dira, normala baita ama nekatua egotea, gosea galtzea edo gehiegi jatea eta loezina edo loak hartzeko zailtasunak edukitzea. Antsietateak eta hersturak palpitazioak eragin ditzakete, urdail-hesteetako arazoak, gehiegizko izerditzea eta zailtasunak arnasketan.

Aisia aspergarri bihurtzen da, lanarekiko motibazioa desagertzen da eta sexu-harremanekiko interesa ere ez da lehen bezalakoa. Gainera, umea jaio aurretik, emakumeak denbora aurrez ezarritako errutinaren arabera antolatzen zuen; orain, haren eguneroko jardunei ama izatearen lanak erantsi behar dizkio eta gainezka sentitzen da. Arazoak dauzka kontzentratzeko eta erabakiak hartzeko.

Saihesteko gomendioak

Edozein emakumek jasan dezake erditze osteko depresioa –itxuraz, ageriko arrazoirik gabe–. Depresioa saihesteko, ezinbestekoa da medikuaren lana, baita haurdunaldi bitartean emakumea jasaten ari den aldaketen berri eman eta erditze ostean aurre egin beharreko arazoei buruzko informazio zabala eskaintzea. Badira nahasmendua izateko joera areagotzen duten faktoreak: depresio eta herstura-aurrekariak, baita familiartekoenak ere –batez ere, historial psikiatrikoa hiru belaunalditan agertzen bada–; nortasun heldugabeak, haurdunaldiak eta umearen jaiotzak dakartzan gainkarga fisiko nahiz psikikoa jasateko gai ez direnak; bikotekidearekin harreman ezegonkorra edo harremanik eza; eta drogen nahiz alkoholaren kontsumoa.

Haurdun dagoen emakumeak hainbat ekintza egin ditzake erditze osteko depresioa prebenitzeko: haurdunen taldeetan integratu eta erditzea zer den eta ondoren zer gertatuko den jakiteko prestakuntza- ikastaroetara joan, estresa erlaxazio-teknikekin tratatu eta arriskuko egoerei aurre
egiten saiatu, arazoei ihes egin gabe. Bikotekideak ere, noski, prestatua egon behar du, umeak amari ekarriko dion lan gehigarri horretan laguntzeko. Eta ez litzateke gauza txarra senideen edo lagunen laguntza ere edukitzea jaiotza osterako; bereziki, aurretik seme-alaba gehiago baldin badauzkate.

Argi geratu behar da ama izatea ziurrenik bizitzako gauzarik politena dela, baina zailena ere bai. Emakumearen gorputzean eta emozioetan gertatuko diren aldaketen inguruko informazioa izatea lagungarria izan daiteke. Ezinbestekoa da inguruan dauden pertsonak eta profesionalak –familia, bikotekidea, ospitaleko kideak…) gain-gainean egotea ama berriaren beldurrak eta kezkak arintzeko eta laguntza emateko; babesteko.