Ikasturtea hasi da eta haurrak segituan hasiko dira eskolaz kanpoko ekintzetan. Gero eta ohikoagoa da haurrek arratsaldeak beteak izatea hainbat ekintzekin. Zenbateraino da garrantzitsua eskolaz kanpoko ekintzetan parte hartzea? Ez ote ditugu gauza gehiegitara apuntatzen? Nola bilatu daiteke ekintza osagarrien eta jolaserako denboraren arteko oreka? Nola eragiten du haurrek eskolaz kanpo egiten dituzten ekintzek beren garapenean?

Azpiko testua, gai honekiko Txatxilipurdi elkarteak egindako hausnarketa da. Testu laburragoa Berrian argitaratu zen 2019ko urrian.

Utz diezaiegun haurrei haur izaten.


Gure elkartean oso presente dugun gaia da eskolaz kanpoko ekintza eta jarduerena. Guk geuk, Udal ezberdinek haur eta nerabeentzako dituzten eskolaz kanpoko zerbitzuak, espazioak edo egitasmoak ere kudeatzen ditugu.


Gaia ez da erraza, nahiz eta oso erraz esan genezakeen eskolaz kanpoko jarduera gehiegitan izena emanda daudela haurrak edo beraiek kudeatuko duten denbora faltan dutela.
Hausnarketarako abiapuntu bat finkatu nahi dugu lehenik eta behin. Zerbait argi badaukagu, zera da: gurasoak onena nahi du bere haurrarentzat eta haurra zoriontsu izatea da bilatzen duena. Oinarri berdin honekin, oso erabaki ezberdinak har ditzakegu gaur egun.
Hau argi izanda, eskolaz kanpoko jarduerak, eta egungo egoeraren argazkia egiterakoan kontutan izan beharreko aldagai batzuk nabarmendu nahi genituzke.


Familia bakoitza, eta familia bakoitzak egunerokoan dituen beharrak oso ezberdinak dira, honek eskolaz kanpoko ekintzak aukeratzerakoan izan beharreko irizpideak asko baldintzatzen dituelarik. Esaterako, lan jardunen ordutegian jar dezakegu fokua. Ordaindutako lan jarduna arratsaldeko 19:00etan amaitzen duen guraso bat oso baldintzatuta egon daiteke bere haurraren eskolaz kanpoko ekintzen gaineko erabakia hartzerako orduan.

Familiaren egoera sozioekonomikoak ere asko baldintza dezake erabakia. Gaur egun eskolaz kanpoko jardueren eskaintza izugarria da eta denok dakigu aniztasun horretan prezioaren arabera ere egin genezakeela sailkapena. Tamalez, eskolaz kanpoko jardueren argazkia egiterakoan ere, egoera sozioekonomikoaren araberako segregazioa ikus daiteke. Segregazio honi aurre egiteko, eragile batzuk egiten duten lana aitortu eta goraipatu nahi dugu hemen.

Eskolaz kanpoko ekintza batzuk ez dira irisgarriak familia guztientzat, hauen kostu ekonomikoa muga da herritar askorentzat. Aldi berean, zorionez eragile eta udal ezberdinek aisialdirako edo eskolaz kanpoko jarduera eta espazio herritar, ireki edota publikoak antolatzen eta finantzatzen dituzte. Jarduera hauek familia guztientzat dira irisgarriak, baina azken urteetan gure esperientziaren arabera ohikoa da astean zehar eskaintzen diren zerbitzu hauetan maila sozioekonomiko baxuko erabiltzaileak nabarmentzea eta atzerriko jatorria duten familien seme alabak pilatzea.

Baina, helduen ordutegi eta egoera sozioekonomikoak ezarritako baldintzez gain, ze presio jasan dezake guraso batek eskolaz kanpoko jarduerak erabakitzerako orduan? Kultura bakoitzak aisialdia bizitzeko eta ulertzeko modu propioa du eta merkatura begira dagoen jendarte kapitalista heteropatriarkalean bi nabarmendu nahi genituzke.


Batetik, jendartean dagoen presio soziala eskolaz kanpoko denbora ere haurren heziketa produktibora bideratzeko. Denbora etengabe jardueraz betetzeko beharra sentitzen dugu. Haurra gaur egun dena baino heldutan izan behar den horri begira hartutako erabakiak dira presio honi erantzuten diotenak, eta sarri, arrazoi horregatik joaten da bi urteko haurra ingeleseko akademiara. Helduaren nahi edo amets pertsonalak haurrengan egikarituta ikusteko aukerak ere eragin dezake presio honetan.
Bestetik, generoa ere baldintzatzailea izan daiteke. Heziak izan garen generoaren arabera aisialdia modu desberdinean biziko dugu eta jendarteak presioa egingo du gurasoarengan zein haurrarengan erabakia hartzerako orduan.


Helduoi eragiten dizkiguten presioez gain, haurrek eurek ere eskolaz kanpoko jardueretan parte hartzeko presioak sentitu ditzakete. Sarri hau bistaratu eta ulertzea asko kostatzen zaigu helduoi, baina normala da haurraren lagun gehienek igeriketan izena eman badute, berak ere igeriketan izena eman nahi izatea. Bestalde, gaur egun ohikoa da aste barruan kaleak edo jolaserako espazio libreak erdi hutsik aurkitzea. Horrek ere, haurrak eskolaz kanpoko jardueretan izena eman nahi izatea sustatu dezake.


Hasieran aipatutako abiapuntua eta jendarteko presio eta aldagaiak kontutan izanik, Txatxilipurdi elkartean eskolaz kanpoko jarduerak aukeratzerako orduan badugu irizpideen proposamen bat.
Haurra momentuan denari eta bere momentuko garapen beharrei erantzuten dien jarduerak aukeratzeari eman nahi diogu garrantzia. Haurra orainaldiko pertsona da, etorkizunean izango denari baino gaur egun den pertsonari begiratu eta modu horretan aintzat hartzea aldarrikatzen dugu.

Haurrak badu bere modu propioa mundu honetan egon eta bizitzeko, existitzen da haurtzaroaren kultura bat. Beraz, hezkuntza ez formaleko jarduerak aukeratzerakoan ere haurtzaroaren kultura hori errespetatu beharko genukeela uste dugu.

Haurra entzutea, berak nahi duena, gustuko duena, amesten duena zer den jakitea eta berarekin batera erabakiak hartzea proposatzen dugu. Horretarako, garrantzitsua da haurrak erabakiak hartzeko aukera izatea eta horretan trebatzea, bere denbora kudeatzen ikastea eta helduon gidaritza gabe barruko bulkadei erantzuteko aukera ere izatea.

Haurraren behar eta nahiak erdigunean jarrita edukietan eta egiteko moduetan hezitzaileak izango diren espazio, egitasmo edo zerbitzuak lehenetsi nahi genituzke. Eredu guztiak ez dira berdinak, guztiak ez dira hezitzaileak eta gure ustez haur eta nerabeen hezkuntzak balio hezitzaileak ekarri behar ditu berekin: aniztasunaren errespetua, parekidetasuna, aukera berdintasuna eta inklusibotasuna oinarrizko balio gisa hartzen ditugu.

Hizkuntza irizpideari ere erreparatu nahi genioke. Euskara biziko bada eremu guztietan praktikatu behar dugu, baita ingurune ez formaletan ere. Beraz, euskarazko aisialdi eskaintza babestu eta aukeratzera animatu nahi genituzke herritarrak.

Azken urteetan, haur, nerabe eta helduon aisialdian teknologiek eta pantailek duten presentziak gora egin du. Aisialdi birtualaren (bideojokoak), sare sozialen, edo bien arteko nahasketaren formarekin, errealitate birtual oso bat existitzen da. Guraso eta hezitzaile moduan, haurrak pantailen forman jasotzen dituen estimulu ez hezitzaileen botere hipnotiko eta narkotikoa kudeatzeko, honen inguruan hausnartu eta egunerokoan erabakiak hartu beharko ditugu. Zentzu honetan, eskolaz kanpoko ekintzak haurra pantailaren aurrean dagoen denbora gutxitzeko tresna izan daizteke.

Jarduera hauek garatzen diren eremuak ere badu eraginik haurrengan. Bata bestearen atzean programatutako eskolaz kanpoko ekintzak dituen haurrak, egun osoa lau pareten artean pasa dezake. Naturarekin harremana izatea, egunean momenturen batean eremu itxietatik at egotea, eguzkia, euria, hotza… norbere azalean sentitzea, beharrezkoa, lagungarria eta osasuntsua da. Beraz, ikasturtea antolatzerako orduan, haurrak naturarekin eta aire librearekin harremantzeko daukan denbora zenbatekoa den aztertu eta honi ere agendan lekua egitera gonbidatzen dugu.

Amaitzeko, gogorarazi nahi genuke, haur askok gaur egun helduok baino programatuago eta beteago izaten dituztela egunak. Eskolaz kanpoko ekintzak haurraren garapen osoan eta heziketan ekarpena egin dezaketen tresna gisa ikusten ditugu, baina hauek ere neurrian aukeratu behar dira.

Eta ez dezagun ahaztu, haurrak berezkoa du jolasa, ikasketa, askatasun eta gozamen iturri nekaezina. Utz diezaiegun haurrei haur izaten.