Esneak sortzen dizkigun buruhausteez idatzi du Garazi Abasolo nutrizionistak Puntua-n argitaratutako bere azken artikuluan.

Gaur egun eztabaida handia sortzen duen gaia da esne kontsumoarena. Merkatuan geroz eta produktu gehiago daude: bai esne-motak, bai esnekiak, baita edari begetalak ere. Horien artean, arroz, olo, almendra eta koko edariak daude. Aukera sorta horrek hainbat abantaila ditu, momentuaren arabera bata edo bestea erosi ahal izango dugulako. Baina hainbat buruhauste ere sortzen ditu: betidanik edan dudan esnea txarra da? Zein da aukera egokiena? Ordezkatu dezaket?

Esnea ugaztun emeengandik datorren elikagai likido zuria da. Esnea behi-esneari esaten zaio; beste animaliaren batena denean, zer animalia- espezierena den zehaztu behar da: ardi-esnea, ahuntz-esnea, bufalo-esnea…

Likido moduan edateaz gain, hainbat produktu ekoiztu daitezke harekin, hala nola jogurta, gazta, gurina, izozkiak eta abar. Horrez gain, sukaldeko errezeta askotan ere osagai moduan erabiltzen da.

Tratamendu termikoak

Merkaturatzeko, tratamendu termiko bat jasotzen du, elikagaiaren bizi-iraupena luzatzeko eta gizakiaren kontsumorako segurua izan dadin. Tratamendu desberdinak izan dituzten esneak dauzkagu eskuragai.

Alde batetik, esne freskoa dago, pasteurizazio prozesua jasan duena 65 gradu inguruan. Hiruzpalau egun iraun dezake hozkailuan eta kristalezko ontzietan egon ohi da.

Beste alde batetik, esne esterilizatua edo UHT dago, 100 gradutik gorako tratamendua jaso duena denbora luzeagoan. Tetrabrik-ontzietan egoten dira, normalean, eta asteak edota hilabeteak iraun dezake giro-tenperaturan, kontsumitu aurretik.

Osoa, erdigaingabetua eta gaingabetua

Koipe-edukiaren arabera, hiru motatako esneak daude: esne osoa, erdigaingabetua eta gaingabetua. Aukera ematen digu horrek gustuen eta beharrizanen arabera hautua egin ahal izateko.

Behi-esne osoaren osagai nagusia ura da –%90 inguru–; makronutrienteei dagokienez, berriz, %3,5 proteina, %4 lipidoak eta %5 karbohidratoak. Horrez gain, kaltzio eta A eta D bitamina-iturri ere bada. Beraz, nutrizionalki propietate interesgarriak dituen elikagaia da, egunero edan daitekeena.

Orokorrean, helduetan, egunean bizpahiru esne edo esneki errazio kontsumitzea gomendatzen da, eta hiruzpalau errazio umeetan. Hala ere, gomendioak desberdinak izango dira pertsonaren beharrizanen eta gustuen arabera.

Mitoak

Azken urteetan hainbat zalantza sortu dira esnearen kontsumoaren inguruan, eta askok eta askok esnea edateari utzi diote. Ba al dago horretarako arrazoi garbirik?

  • Gizakia da helduaroan esnea edaten duen ugaztun bakarra. Zenbat gauza desberdin egiten ote ditu gizakiak beste ugaztunekin alderatuta? Hitz egitea eta sozializatzeko gaitasuna, adibidez. Baina elikadurari dagokionez ere oso normalizatuta dago goizean kafearekin galletak jatea, eta hori ere ez dute beste ugaztunek egiten. Gizakia esnea eta esnekiak digeritzeko gai da bizitzako etapa desberdinetan, duela milaka urteko eboluzio- egokitzapen bati esker, non laktosa digeritzeko gaitasuna eskuratu zuen. Gainera, esne kontsumoa garrantzitsua izan daiteke helduaroan; izan ere, nutriente interesgarriak dituen elikagaia da. Adibidez, adineko pertsonengan masa muskularra mantentzen lagundu dezakeen proteina-iturria izan daiteke, baita osteoporosia ekiditeko kaltzio-iturria ere.
  • Kolesterol-maila igotzen du. Kolesterolaren balioak elikadura-ohituren araberakoak izango dira, ez da elikagai konkretu baten ondorioa izango. Gainera, esnearen eta esnekien kontsumoak hipotentsio-efektua dauka, osasun kardiobaskularrerako efektu positiboa duena eta bihotzeko gaixotasunen prebentzioan laguntzen duena.
  • Mukiak sortzen ditu. Ez dago hori ondorioztatzen duen ikerketa zientifikorik. Katarroa daukaten pertsonekin egindako ikerketa itsuetan, esnearen kontsumoak ez du sintomarik areagotu. Alergiarik egon ezean, ez da horrelako efekturik sumatu.
  • Esne eta esneki gaingabetuak osasungarriagoak dira. Egia da esne osoak gantz gehiago duela; beraz, kaloria-ekarpen handiagoa egiten du. Hala ere, kaloria kopurua baino garrantzitsuagoa da ematen digun nutrienteen kalitatea. Esne osoa hainbat mineral eta bitamina-iturri da; horien artean, D bitamina eta kaltzio-iturria. D bitamina gantzetan disolbatuta egoten den mikronutrientea da. Beraz, esne zein esnekiei gantza kendutakoan nutriente hori ere kentzen zaio eta hainbat propietate galdu ditzake; esaterako, kaltzioa xurgatzeko gaitasuna. Horrez gain, esnearen gantzak zaporea eta asetasuna ere ematen ditu.

Laktosarekiko intolerantzia

Badaude esneak kalte egin diezaieketen pertsonak; adibidez, laktosarekiko intolerantzia daukatenak: laktasa entzimaren gabezia daukate eta ez dute azukre hori ondo digeritzen. Intolerantzia-maila desberdina izan daiteke: batzuek ez dute esnekirik toleratzen; beste batzuek, aldiz, asko kontsumitu beharra daukate sintomak antzemateko.

Kasu horietan, laktosarik gabeko esnea aukeretako bat izan daiteke. Esne mota horri laktosa-azukrea kentzen zaio, eta gainontzeko propietateak mantentzen ditu.

Bestalde, edari begetalak –arroz, almendra, soja, olo eta koko edariak– geroz eta gehiago kontsumitzen dira. Horiek gure eguneroko elikaduran gehitu daitezkeen produktu osasungarriak dira. Hala ere, ez dute esnea ordezkatzen, ez dituztelako haren nutrizio- ezaugarriak eskaintzen: orokorrean, proteina kopuru baxuagoa izaten dute eta, zereal edo fruitu lehorretik datozen arabera, grasa zein azukre kopuru altuagoak. Gainera, ez daukate esnearen mikronutrienterik; lehen aipatutako kaltzio edo D bitamina, adibidez. Kasu horretan, garrantzitsua izango da nutriente horietan aberastuak diren markak aukeratzea.

Beraz, aukera zabala da, bakoitza bere propietatearekin. Behin hori jakinik, momentuan duzun beharraren edo gustuaren arabera egin dezakezu aukeraketa. Zein da zurea?