Etxeko txikiei beldurrak gailentzen zaizkienean, nola lagundu?

Miren Errastirekin elkarrizketa artikulua oinarri hartuta.

Beldurtuta nago; blokeatuta sentitzen naiz; zerbait egin nahi dut baina ez dakit zer. Beti berdinera jotzen dudala dirudi, ezer aldatzen ez dela ohartzen naiz. Egoera ezaguna egiten zait, sentsazio hauek konfusiora naramate eta berriz ere hasierako lekuan nago. Zer gertatzen zait?

Guztiok bizi ditugun egoerak dira, maila handiago edo txikiago batean, guztiak ezberdinak eta, bakoitzaren erantzuteko moduak anitzak badira ere, guztiok ditugu beldurrak.
Dakigun bezala, emozioak bizipen eta gertaera baten interpretazioan oinarritzen dira, hau da, egoeratik ulertzen dugunak edota egoeratik ateratzen ditugun ondorioak emozio bat sortzen digu, eta gure jokabidea emozio honen araberakoa izaten da.
Dugun alderdi emozionala “bizirauteko” daukagun mekanismo informatzailea da, zerbait gertatzen ari denaren abisua edota informazioa pasatzen dio gure alderdi arrazionalari. Modu honetan, azken honek egoera honen aurrean zer egin eta nola erantzun erabakitzen du.

Anitzak dira beldurraren emozioa sorrarazten diguten adibideak: egoera konkretu bat dela, pertsona bat, pelikula bat, iluntasunak, azterketak, hasiera berriak, jende aurrean hitz egiteak, harremanak izateko orduan gutxietsia izatea, etab.
Jakin badakigu, norbere ikuspegitik baloratzen ditugula gertakizunak, niretzat zerbait zaila denean bestearentzat erraza izan daiteke, eta alderantziz. Honegatik, egoera guztiak, baita
interpretazioak ere, erlatiboak direla azpimarra dezakegu. Honen arrazoiz kontu handiz esku
hartu behar da.

Helduok beldurrak ditugunean zaila egiten zaigu hauek ulertu eta modu eraginkorrean kudeatzea, orduan nola lagundu beldurrak kudeatzen gure txikiei?
Umeek beldurra dutenean erreferentziazko irudira jotzen dute. Gertatu dena kontatuko dio, munduko arazorik larriena izango balitz bezala. Helduok egoera delikatu hau ahal dugun moduan eramaten dugu, beti ere segurtasuna eta konfiantza transmitituz, baina aldi berean kontziente gara trebetasun hauek berak landu eta garatu behar dituela, bizitzan gaitasun hauek beharko dituelako. Beraz, nola lagundu?

Helduok umeak nondik hitz egiten digun identifikatu behar dugu, hau da, umeak emoziotik kontatzen badigu pasa duena, guk modu arrazionalean erantzuten badiogu, adibidez: “ez da ezer gertatzen”, “hemen gaude”, “ez da horrenbesterako”, “egin eta aurrera”, “ez du ezer egiten”, “lasaitu zaitez”, “hor ez dago ezer”, “zure buruko pentsamenduak besterik ez dira” ez gara umeak transmititu nahi digunera iritsiko.

Helduok egoera zailak bizi ditugunean eta besteekin konpartitzeko beharra dugunean, zenbatetan entzun izan dugu aipatu ditudan bezalako erantzunak? Zerbaitetarako balio izan digu? Gure kasuan, ezertarako. Umeekin gauza bera gertatzen da. Gure esku hartzeak momentuan lasaituko duen arren, eta guk babesa eskaini arren, ez dugu berarengan modu
eraginkorrean eragingo. Ondorioz, hurrengoan erantzun berbara izatera bultzatuko dugu, hau da, helduaren babesa bilatuko du.

Orduan, zer egin? Bere maila berdineko komunikazioan sintonizatzea lortu behar dugu, guk ere modu emozionaletik hitz eginez. Nola? Duen ezinegona nondik datorren ulertzen saiatuko gara (“zerk eragin dion horrela sentitzeak”, “zein zaila den horrelako egoerei aurre egitea”, “nola gertatu den”, “zer egin duen egoeraren aurrean”, “nola sentitzen den”) eta aldi berean bere tokian jarriko gara, modu enpatikoan jokatuz (“helduok ere horrelako bizipenak
ditugu”, “kasu batzuetan gu ere horrela sentitzen gara”, “erantzuteko edota
aurre egiteko aukera ezberdinak daude”, etab.).

“Zergatik” galdera horrelako momentuetan alde batera utziko dugu, orokorrean momentu delikatuetan modu defentsiboan erantzuten baitiogu zergatik galderari. Justifikatzera eramaten gaitu, eta askori blokeatzera eramaten diete. Kontrakoa lortu nahi badugu eta informazio eraginkorra eskuratu, gure interesekoa dela sentiarazi behar diogu.
Aipatu ditudan aukera horiek berarekin batera aztertuko ditugu. Plan bat sortu, istorioan murgildu eta zuzenean biziko bagenu bezala sentitu. Hurrengoan gertatzen bada, zer egingo dugu? Umearen irudimena ikaragarria da, eta alternatibak pentsatu behar direnean ideia ugari bururatuko zaizkio.

Konpartitu berarekin eta konplize egin. Bestalde, adinez nagusiagoak badira, 7 urtetik gorakoak gutxi gorabehera, bizi dituen beldurrak ezberdinak izan daitezke, hauek bere egunerokotasunean oztopatu lezakeenak. Kasu honetan, gailentzen gaituen egoera konkretu horri hartu behar diogu eta haurrarekin batera aztertu. “Zerk probokatzen dizu horrela egoteak”, “nola erantzun duzu”, “zertarako balio dizu modu honetan erantzuteak”, “nola sentitzen zara erabiltzen duzun moduarekin”, “zerbait lortu duzu”, etab. Adin honetan eskaera ezberdina da, hitz egiten digun komunikazio mailarekin sintonizatu behar dugu eta epaiketak alde batera utziz, erantzun arrazionalagoa bilatzen dute. Beraz, behin ulertuta “zer egin dezakegu” galdera egin baino, “nolakoa izatea nahi duzu egoera” eta modu hipotetiko batean pentsatu “nola jokatzea gustatuko litzaizuke egoera ematen denean” eta beharrezko balitz, eszena antzeztu.

Askotan entzun oi da pentsamendu positiboekin gauzak aldatu daitezkeela, eta honen bitartez gure interpretazioak ezberdinak izatera irits daitezkeela. Gu ez gara horren aldekoa, pentsamendu positiboak sortzearekin bakarrik ez baitira aldaketak ematen. Eragin dezake bai, baina akzioa egon behar da gure buruak “klik” hori egin eta aldaketak ematen hasteko. Gainera, interpretazio moduak norbere istorioetatik datoz, bizi izan duzunetik zure ikuspegia moldatzen doa, erabiltzen dituzun betaurrekoei graduazio aldatzen diogun moduan.

Helduok zalantzan jarri dezakegu interpretatzen duguna edota daukagun perspektiba dudan jarri, baina txikienei alderdi honetan eragitea edota hausnarketara bideratzea zailagoa da, oraindik bizi duen errealitatean bera baita protagonista.

Beraz, goazen probokatzen dion emozioa kudeatzeko eta honen aurrean erantzuteko aukera ezberdinak daudela erakustera, ez duzu uste?