Galtzagorri elkarteko lagunek Haur eta gazte literatura gomendioak egiten jarraitzen dute astero astero. Euskaraz, kalitatezkoak eta gomendagarriak diren liburuak nahi izaten ditugu askotan gurasook, honegatik da eskertzekoa elkartetik egiten duten lan hau. Gaurkoan azken lau gomendioak ekarri ditugu guraso.eus egitasmora.

Harri eltzekaria

Harri eltzekaria. Idazlea eta ilustratzailea: Anaïs Vaugelade. itzultailea: Pantxo Mitxelena, J. L. Davanteren gainbegiradarekin. Ikas Pedagogia Zerbitzuak, 2009.

Herri ipuin batean oinarritzen den album ilustratua da. Bertan agertzen zaigu otso malenkoniatsu bat, negu gorrian bere harrizko eltzekaria egiteko etxe baten bila dabilena. Aspaldian galdu zituen bere hortzak otsoak eta umil agertzen da banan-banan bere eltzea betetzeko gaiak ematen dizkioten animalien aurrera. Orriz orri tentsioa agertzen da, hasieratik bukaera bitartean. Egiaz ote da otsoa hain otzan? Animalia guztiek ekarritako gaiez eta otsoaren harriz, sekulako afari gozoa prestatu dute, baita umore onean dastatu ere. Hurrengo egunean, otsoak berriz ere heldu dio bide elurtuari bakar-bakarrik, beste eltzekari bat, beste supazter bat…

Ilustrazioek eramaten dute kontaketaren haria. Eszena soilduak erakusten dizkigute, hondoan kolore mantxa bat, baldosa gorrietako zorua eta pertsonaiak. Hauek hartzen dute kontakizun osoaren espresioa eta indarra. Haiek erakusten digute, aldi berean, hortzik gabeko otsoarekiko solidaritatea eta haren irudiaren aurreko asaldadura.

Burnizko potoa

Hiru sortzaile oiartzuar Artikutzako trenaren historia aurkezteko. Goizueta eta Oiartzungo udalak bultzatutako eta Donostiako Udalak babestutako argitalpen honen xedea trenaren memoriaren transmisioan urrats bat ematea da, hau da, Goizuetako Elamako haranetik Errenteriara zihoan trenaren ibilbidea jasotzen du istorioak.

Artikutza eskualdea nekazaritza eta abeltzaintza, zurgintza, ikazkintza eta burdin meatzaritzako jardueren egoitza izan da antzinatik. Minerala garraiatzen zen trenbidea estua zen eta hori erakusten digu Jokin Mitxelenaren lan zoragarriak. Paraje eder hori nolakoa zen antzematen da, irudiak fidelak izango balira bezala: pagadiak eta erreka, baserriz eta animaliez beteta.

Protagonista Joxantonio mutikoa da, XIX. mendearen amaieran gaude, gizon bat hilzorian Artikutzako Kamio baserrira iristen denean, sekulako zauri latza darama bularrean. Meatzarien artean, azkar zabaldu da gizon hori bidelapurra dela. Burnizko potoa darama zintzilik eta ondo eusten dio gainera, inork ez osteko moduan. Zaurien larritasuna ikusita, familiak semea sendagilearen bila bidaltzen du, handik hogei bat kilometrora, Altzibarrera, Errenteriatik gertu. Gazteak Artikutzako meatzeko tren zaharra erabili beharko du metalezko txirbil-bagoneten ondoan. Haurrentzat bidaia iniziatikoa izango da eta baita garai hartako bizimodua kontatzeko aitzakia ere.

Antton Mendizabalen dokumentazioaren lana anekdota, istorio bitxi eta bestelako pasadizo bihurtu dira, Mitxelenak marrazkiak sortu eta Kazabonek literatura egokitzapenarekin ausartu zen. Lan etnografiko eta didaktiko baliotsu honetan komiki formatua aukeratu izana garrantzitsua da, besteak beste, erritmo bizia ematen diolako ibilbideari, trena motela izan arren irakurketa arina egingo zaigu eta bukaeran galdera batekin amaitzen da, lehenengo komiki honek segida izango duenaren seinale. Komikiaren ohiko egitura jarraitzen du.

Liburu honek ondo frogatzen duen moduan, haur literatura baliabide ederra da herriko ondarearen transmisioa helarazteko, herriko kultura eta ondarea balioesteko.

Baginen

martxoak 8, Emakumeen Nazioarteko Eguna ospatzen dugula aitzakia hartuta, gazte zein helduentzat aproposa den irakurketa interesgarri bat dakarkizuegu. Txalaparta argitaletxeak iaz kaleratu zuen liburu ilustratua dugu hizpide, non berrogeita hamar emakume eta kolektibo baino gehiago aurkezten diren. Emakumeok bizirik ez dauden arren, oso liburu bizia eta guztiz gomendagarria da.

Historia eta dibulgazioa uztartzen dituen lan honetan egilea tonu literarioaz baliatzen da kontakizunari heltzeko. Kronologikoki, historiaurretik gure garaira arte, imajinario komun bat eraikitzeko oinarriak ezartzen ditu: baroisak, musikariak, idazleak, bertsolariak, kontrabandistak, itsasoko edo eraikuntzako langileak, historiaren ertzetatik igaro ziren emakume alargunak, ezkongabeak edo amak… Denek zer izan ginen eta zer izan nahi dugun galdetzera garamatzate.

Liburu hau tresna bat da, kontzientzia eragiteko pizgarria da, zabaltzea merezi duena. Bizitza desberdinak batzeko apustuan historia birplanteatzeko gonbidapena da. Zerrenda luzea da eta ezinezkoa litzateke liburuan jasotzen direnak hemen aipatzea; nik behintzat aitortzen dut asko ezezagunak nituela. Cira Crespo historialariaren dokumentazio lan zorrotzari esker badugu, bai, non eta nor aukeratu.

Elena Ciordia ilustratzaileak marra fineko eta kolore leuneko akuarelen bidez, sotiltasuna eta indarra ematen dizkie euskal historiako emakume handi hauen irudiei. Bereziki hunkigarria egin zait Asun Balzolaren erretratua:

“Eta nork ez ote du inoiz neskatila lazoduna izateari utzi eta beste norbait bihurtu nahi izan? Nork ez dio ispiluari begiratu beste pertsona baten bila?”

Marrazkietan Munia ilargiari begira eta Indiana Jones-en zamarra ikus daitezke, baita trikua Balzolaren lepoa laztantzen ere. Liburuko emakumeak kementsuak izan ziren denak, bizitzaren zailtasunen gainetik sekulako lorpenak eraikitzeko gaitasuna izan zutenak. Eta haien atzetik etorri direnak eta etorriko direnak…

Tanta baten istorioa.

Tanta baten istorioa. Idazlea: Juan Kruz Igerabide. Ilustratzailea: Lorena Martínez Oronoz. Tarttalo, 2011.

Istorio honen protagonista nagusia tanta bat da, ur tanta ibiltari bat. Liburua irakurtzen hasi orduko, tantarekin batera bidaiatzeko gonbitea jasoko dugu. Amaren sabelean dagoen tanta handituz doa, bizitza bihurtu arte. “Gizakien barru-barruan, arnasa sortzen den lekuan, tanta ikusezin bat dago. Inork ez du ikusten, baina hantxe dago”. Bizitzaren eta arimaren misterio handiari buruzko album poetikoa eta samurra da. Leuntasunez idatzitako eta ilustratutako kontakizun hunkigarria, amatasunari buruzkoa. 

Kartonen editatutako tamaina handiko liburua da. Haragi kolore kasi laranja, gorria, beltza eta urdina dira ilustratzaileak gehien erabilitako koloreak tantaren ibilbidea marrazteko. Martínez Oronozek hain berezkoak dituen bihotz gorriak ere ageri dira Igerabideren hitz poetikoekin batera tantaren ibilbidea egiteko.