Soldata-arrakalari buruz hitz egiten dugunean, emakume eta gizonen soldaten arteko aldeari buruz ari gara. Jakin badakigu, mundu mailan, herrialde guztietan, soldata-arrakala dagoela, hau da, gizonek emakumeek baina diru-kopuru handiagoa jasotzen dutela urte amaieran. Horren kausak anitzak dira, eta, gaurkoan, haurrek euren ibilbide profesionala aukeratzean egiten duten hautaketak zer nolako eragina duen aztertu nahiko nuke.

Zientzian Emakume eta Nesken nazioarteko eguna ospatu da otsailaren 11an, eta otsailaren 22a Soldata Berdintasunerako Eguna da Espainiar Estatuan. Bi egun horietako aldarrikapenak uztartuz, STEM disziplinetan dagoen genero-arrakalak haurren etorkizunean soldata-arrakala dakarrela ondorioztatzen duen artikulu bateko ondorio nagusiak azalduko ditut. 

Zein dira soldata-arrakalaren azken datuak?

2021eko azken datuen arabera, Espainiar Estatuan emakumeek gizonek baina 5.212 euro gutxiago irabazi zituzten. Modu honetan, soldata-arrakala estatu mailan %18,36koa izan zen urte hartan (2012. urtean %23,93koa izan zen, beraz, beherakada bat egon da).

Soldata ezberdintasun horrek, emakumeek gizonek baina gutxiago kotizatzen dutela esan nahi du eta, ondorioz, gizarte segurantzako hainbat prestazio edo pentsio kobratzeko ordua heltzean, emakumeek diru gutxiago jasotzen dute. Adibiderik garbiena jubilazio pentsioetan dugu. Euskal Autonomia Erkidegoan gutxieneko pentsioa jasotzen zutenen %75,19a emakumezkoa zen 2018. urtean.

Ba al du ikasketen hautaketak ondoriorik soldata-arrakalan?

STEM disziplinetan (hau da, zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematikaren disziplina akademikoetan) emakume gutxiago daudela diote datuek. Joera hori Europako estatuetan ematean da, baita mundu mailako beste herrialde batzuetan ere. STEM disziplinako ikasketak aukeratzen dituzten nesken kopurua mutilena baina baxuagoa da. Eta, horrek, euren etorkizunean eragina du, izan ere, aipatutako zientzia arlo horietan lan eskaintza handia dago, eta soldata beste sektore batzuetan baina hobea da.

Unibertsitatean emakume gehiago daude gizonak baino (2022-2023 ikasturtean espainiar estatuan emakumezkoak %56,79a ziren). Baina, disziplinaz disziplina begiratuz gero, ezberdintasunak nabariak dira ikasketa motaren arabera. STEM arloko graduetan neskak ez dira klasearen herena izatera heltzen askotan. Matematika arloan %37,08a dira emakumezkoak, ingeniaritzan %26,90a eta informatikan %16,23a. Aipatu batez bestekoa lortzeko, beste muturrean dauden ikasketa lerroetara jo behar dugu: haur hezkuntzan %90,93a, erizaintzan %81,59a edo psikologian %77,13a dira neskak. Hau da, pertsonekin lan egitea eskatzen duten unibertsitate karreretan emakumezkoak dira gehiengoa, nabarmen.

Datu horien arabera, datozen urteetan, gizonezkoak izango dira nagusi STEM arloko lanbideetan eta, oraingo joerari eutsiz soldata altuko lanpostuak izanez gero, emakumezkoek baina diru-sarrera handiagoa izango dute, emakume eta gizonen arteko soldata-arrakala mantenduz (edo, agian, areagotuz).

Ikasketak aukeratzerako orduan, zein eragin dute faktore soziokulturalek?

Jaiotzen garenean, sozializazio prozesu bat ematen da, non inguratzen gaituzten faktore ezberdinek gugan eragina duten (familiak, eskolak, kalean ikusten dugunak, iragarkiek, etab.).

Hausnarketa hauetarako oinarri dudan ikerketa honen arabera, neskek jaiotzen direnetik jasotzen dituzten mezuek eta euren sozializazio-prozesuak eragin erabakigarria dute beren ikasketak aukeratzerako orduan, eta sozializazio horrek urrundu egiten ditu STEM ikasketetatik. Hau da, txiki-txikitatik eskaintzen dizkiegun jostailuak, arroparen koloreak, hitz egiten diegun moduak… horrek guztiak eragina du. Argi eta garbi, genero-estereotipoez ari gara eta, hauen eraginez, neskek pertsonekin harremana duten ikasketak egitea aukeratu ohi dute eta mutilek, berriz, gauzekin loturiko karrerak hautatzen dituzte.

Beraz, hainbat ikerketaren ondorioak batuz, faktore soziokulturalek ikasketak aukeratzerako orduan eragina dutela ondorioztatzen da. Adimen artifiziala edo teknologia berriak mutilen gune bihurtuz eta, emozioak, zaintza eta pertsonen arteko harremanak emakumeei esleituz.

Noiz barneratzen dira genero estereotipoak?

Aipatutako ikerketen arabera, 4 eta 6 urte bitarteko haurrek oso barneratuta dituzte generoen araberako bereizkeriak. Haurtzaroan zehar esleitu zaien generoaren araberako jokaerak izango dituzte, eta horrek eragin zuzena izango du nerabezaroan aukeratuko duten formakuntza edo ikasketa bidearekin.

Adibide modura, beste ikerketa honen emaitza hauek oso esanguratsuak dira. Hainbat haurri “zientzialari” bat marrazteko eskatu zitzaien. Sei urteko nesken %70ek zientzialaria emakume gisa marraztu zuen, baina hamasei urteko nesken %25ek bakarrik adierazi zuen emakume modura. Hau da, adinean aurrera egin ahala, “zientzialariaren” irudia maskulinoa bihurtzen doa.

Nola eragin dezakegu, guraso gisa, genero- eta soldata-arrakala honetan?

Esan bezala, genero estereotipoak sozializazioaren bitartez barneratzen goaz bizitzan zehar. Oro har, hiru eragile sozializatzaile garrantzitsu aipatu ohi dira: familia (edo haurraren hurbilekoak), eskola (hezkuntza) eta gizartea.

Familia haurren lehen eragile sozializatzailea dela esan ohi da (familia zentzu zabalean ulertuta, hau da, haur txikiak bere lehen harremanak garatzen dituen ingurua). Horregatik, gurasoek eragina dugu gure seme-alabei genero-rolak txertatzen eta, ondorioz, etorkizunean aukeratuko duten formakuntzan eta ikasketetan.

Kontuan izan behar da, ikerketak azpimarratzen duen moduan, generoen araberako rolak eta estereotipoak lau eta sei urteko haurrek honezkero barneratuta dituztela. Horregatik, jaioberri direnetik, arreta jarri behar dugu zein mezu bidaltzen dizkiegun ikusteko, modu inkontzientean egiten baitugu batzuetan.

Hezkuntza ere eragile sozializatzailea da, familia eta gero bigarren mailan jar daitekeena. Testu-liburuetan zenbat emakume zientzialari dauden begiratzeaz gain, irakasleei ere berdintasunean formakuntza egokia ematea gomendagarria da. Zoritxarrez, gizarteak gure seme-alabei egunero bidaltzen dizkion mezu diskriminatzaile eta baztertzaileei aurre egitea zailagoa da, ez dago soilik gure esku.

Lanaren balioaz eta soldata-arrakalaz

Badirudi zientzia eta teknologiari loturiko lanpostuetan lan-baldintza hobeak eskaintzen ari direla enpresak (lanaldi hobeak, kontratu finkoak, batez bestekotik gorako soldatak…). Ondorioz, mutilak baldin badira STEM arloko ikasketak egiten ari direnak hein handi batean, etorkizunean sexuaren araberako soldata-arrakala mantendu egingo da.

Hala ere, zientzia eta teknologia berriei loturiko lan horiek, zergatik dute soldata altuagoa? Lan bati esleitzen zaion ordainsaria, lan horri ematen zaion balioaren araberakoa da. Une honetan, STEM arloko lanari balio asko ematen dio gizarteak (adibidez, adimen artifizialaren inguruan aritzeak). Ziurrenik, haurren edo helduen zaintza egoki bat egitea baino balio handiagoa.

Soldata-arrakalak aurpegi asko ditu. Anima ditzagun gure alabak zientzia eta teknologia arloan ikasi eta lan egitera. Baina, aldi berean, eman diezaiegun historikoki emakumeenak izan diren lanei dagokien balioa, eta, ondorioz, dagokien ordainsaria. 

BIBLIOGRAFIA

La brecha de género en los empleos relacionados con disciplinas STEM: causas, consecuencias y propuestas de solución. (2023). Revista Crítica De Relaciones De Trabajo, Laborum, 9, 93-115. https://revista.laborum.es/index.php/revreltra/article/view/849