Aingeru Mayor. Sexologian aditua.
(Bertol Arrietak euskaratua)

Zer gertatzen da gure gorputzekin, gure plazerekin eta gure desirekin, haurrak ditugunean?


Agian hasi beharko genuke esanez, jendarte honetan, nola desira, hala gorputz atsegingarria, gaitzetsita daudela biak ala biak. Ukatu egiten dira, ez soilik haurdunaldi eta haurren haziera garaian, baita gure bizitzako beste edozein unetan ere. Zergatik? Hau litzateke hipotesi bat: ordena soziala inposatzea askoz errazagoa da pertsona ez-atsegingarriz, gozamenerako mutilatutako gorputzez, une oro asegabe dauden izakiz osaturiko jendarte batean. Zeren, gozamenarekin konektaturiko izakiak bagina, ez dut nik hain argi logika produktiboen esklabotzari men egingo ote genion, gaur egun egiten ari garen moduan.


Baina, honen guztiaren zergatiaz harago, beste honi buruz hausnartzea interesatzen zait niri: zein dira gure erotika, gure sexualitatea eta gure gorputzaren bizipenak hain modu lazgarrian baldintzatzen ari diren elementuak?


Hauek lirateke garrantzitsuenak, nire ustez:

  • Emakumearen gorputzaren merkantilizazioa, inposaturiko “edertasun” prototipo baten arabera, zeinak emakumeak baitaramatza beren gorputza gogoko ez izatera, are ez onartzera.
  • Beren gorputzaren plazererako esplorazioa eta ezagutza ukatzea emakumeei, haurrak direnetik.
  • Gizonei zakil zutituaren sexualitatea soilik existitzen dela saltzen dien inposizio falokratikoa.
  • Maitaleak elkar hartzea zailtzen, edo are, eragozten duen eredu baten tirania, zeinak gorputzaren plazererako erabilpen zuzena arautzera jotzen baitu, kopula jarriz erdigunean, helburu bakar gisa.

Hau guztia hankaz gora jarri eta “iraultza” bat egitea baino, sistema hau hackeatzean datza nire proposamena, eremu pertsonaletik aukerak zabalduz, malgutasuna irabaziz, zertarako eta inposaturiko logika hauetatik at bizitzeko, neurri txikian bada ere.


Honek, noski, behartzen nau “sistema zapaltzailearen eta itogarriaren” kritikatik harago joatera, behartzen nau lubakitik ateratzera, behartzen nau “sistema hau kaka zahar bat da” esatera baino zerbait gehiago egitera. Honek guztiak nire burua begiratzera narama, nire burua ikustera, eta nire bizitzari buruz hausnartzera. Baldintzatzaile sozialak ahaztu gabe, noski; are, oso kontuan harturik: ikustea zer den nik egin nahi dudana (edo nahiago bada, nik egin ahal dudana) nire gorputzarekin, nire plazerarekin, bestearekin elkartzeko dudan moduarekin. Eta badira oso emankorrak izan daitezkeen hazkuntza eta esplorazio bideak. Nire bizitzaren agintea hartu eta niri eta nire ingurukoei hobetoxeago bizitzeko aukera emango diguten aldaketa txikiak egin nitzake, jakitun izanik betiere emana datorren joko-zelai batean dihardugula. Onartzea nik, eta nik bakarrik alda dezakedala nirea. Eta amestea, beharbada (nahiz eta batzuek xaloegitzat joko nauten), nire mundu txikia aldatzea izan daitekeela mundu osoa aldatzeko modua.

Gorputza des-kubritzea, plazeren hierarkia haustea, bestearengana hurbiltzea, ez jarrera eskatzailearekin, baizik eta jarrera eskaintzailearekin. Samurtasuna lantzea, zeina honela definitzen baitzuen Carlos Menéndezek: “nik zuretzat garrantzitsua izateko dudan gaitasuna, zu niretzat garrantzitsua zarelako”. Zein desberdina litzatekeen guztia, baldin eta zaintza jarriko bagenu geure bizitzen erdigunean, bai geure buruaren zaintza, bai elkarren artekoa, eta baita ingurunearena ere.

Gorputzak


Gure gorputza gure etsairik handiena balitz legez bizitzera garamatzate gaur egun. Emakumeen gorputzen merkantilizazioari aurre egin eta “nahikoa da!” esaten hasi beharko genuke, beharbada. Ezin dugu onartu gorputzen salerosketa anker horren parte izatea gure gorputzak. Ezin dugu onartu harakindegian txahalekin bezala (azpizuna, saiheskiak, masailak…) zatikatzea gure gorputza (bularrak, sabelaldea, ipurmasailak…), eta puntuatzea (lehen mailakoa, bigarren mailakoa…). Nire gorputza ez dago salgai!


Eta kontu bat argitu nahi nuke: nik ez dut “daukadan gorputzaz” hitz egiten, zeren eta kasu horretan azaldu diezadala norbaitek zein den “gorputz” hori daukan “ni” hori. Nire gorputza soilik naiz ni. Ulertu beharko genuke faltsua dela adimen-gorputza dikotomia, gure gorputzaren funtziotako bat besterik ez delako adimena, arnasketaren moduan. Horregatik diot: naizen gorputza naiz. Eta, adi, egiten zaigun jokaldia latza baita: nire gorputza ez bazait gustatzen, ez zait gustatzen ni naizena; nire gorputza ez badut onartzen, ez dut onartzen ni naizena.


Noski, aurki emango digute soluzioa, edertasunaren prototipo bat salduz gure gorputza gustuko ez izatera garamatzaten berberek: “zure gorputza ez bazaizu gustatzen, ez kezkatu: alda dezakezu. Horretarako dugu industria oso bat, horri onura ateratzeko”. Baina irtenbiderik gabe, kale itsuan, uzten gaituen ameskeria bat soilik da hori, beti egongo baitira prototipoarekin bat etorriko ez diren nire gorputzaren zatiak eta ezaugarriak.
Nire gorputza ez badut gustuko, hura aldatzea baino bide emankorrago bat egon liteke: nire gustua lantzea.


Geure gorputza estimatzeko eta gozatzeko, ezagutu beharra daukagu, eta horretarako des-kubritu egin beharko dugu. Des-kubritu zoragarria dela nire gorputza. Kendu epai estetikoen eran nire gorputza estali duen zikinkeria guztia.


Ukimena da, horretarako, eskuragarrien dugun tresnatariko bat. Begiak itxi eta nire gorputza laztantzen badut, nire azalak esango didana da zer atsegina den igurtzi hori, masaje hori. Begiak ixten baditut (eta epaiketa estetikoa desagerrarazi, honela), eta nire gorputza laztantzen badut, edo laztantzen banaute, handiegiak edo txikiegiak edo irmoegiak edo eroriegiak direla sinetsarazi didaten bular horiek laztantzen baditut, niri gustatzen ez zaizkidan bular horiek zera esango didate: “bai goxoa!, ohartzen al zara zein zoragarriak garen?”. Laztanaren bidez —ukimenaren bidez— jabetu naiteke zein zoragarria, zein gustagarria, zein ederra den nire gorputza.
Zentzumenei atsegin zaiena baldin bada edertasuna, ulertzen hasi beharko genuke, agian, nire gorputzari dagokionez, nire edertasuna besterik ez dagoela, ni naizela estetika, ni naizela edertasuna. Eta edertasun funtzionalaren ideia balioesten hasi beharko genuke, bestalde. Hau da, nire gorputza zoragarria eta ederra da, zeren eta oinez egiten du, ur-tantak sentitzen ditu dutxatzen naizenean, belar moztu berriaren usainaz gozatzen badaki, besarkatzeko gai da, arnasa hartzen du, taupaka egiten du… Hitz batean, bizirik egotea posible egiten du.


Halako batean hasiko ahal gara konturatzen nire gorputz hau —haserre naukan gorputz hau, nire etsairik handienetakotzat daukadan gorputz hau— dela nire lagunik onena.


Era berean, oso beharrezkoa izango da hausnartzea, umeak hazi eta umeez erditu diren amen kasuan, zer gertatzen den norberaren gorputzaren bizipenekin, nola eragiten dion haurdunaldiaren ostean bai itxuran bai funtzioetan horrenbeste aldatu den gorputz horrek. Eta bidea egiteko moduak topatu beharko dira, kasu anitzetan atsegingarri izateari uzten dion gorputz horrekin berradiskidetzeko.

Plazerak


Jorratu beharreko bide bat hau izan liteke: hainbat eratara saltzen zaigun plazerak mailakatzeko joera baztertzea, uko egitea plazer handien eta txikien hierarkiari, zeinak gailurrean kokatzen baititu genitalei eta orgasmoei dagozkionak. Plazeraren tolesturetan murgiltzea, Efigenio Amezúak deskribatzen duen eran. Gure gorputzen kurbetan irristatzea. Gure gozamenaren limurtasun mugagabean galtzea, iraganik eta etorkizunik gabe.


Maitaleen jolasera jolastea, gure haurrek beraien jolasetan egiten duten legez. Helmuga bat ezartzen duten gidoi aurrez idatziak baztertzea. Uko egitea sexu-atarikoez diharduen gidoi horri, hasi aurretik nola bukatuko den dakigun horri. Orainaz gozatzea, egiten ari natzaizun laztanaz, ematen ari zatzaizkidan besarkadaz, inora iristeko beharrik gabe, bidea eginez pauso bakoitzarekin.

Desirak


Desirari dagokionez, nahaste-borraste ikaragarria dugula uste dut. Batetik, gabezia gisa bizi dugulako, eta bestetik, desira ez asetzeak frustrazioa eta sufrimendua dakarzkigulako. Aitzitik, bizi genezake desira ahalmen gisa, bilaketa-tresna moduan, eta desiratzeak sortzen dizkigun barne-mugimenduak garrantzitsutzat jo, desira horiek betetzeak edo ez betetzeak erlatibizatuz eta beste modu batean kudeatuz.


Baina zertaz ari gara desiraz dihardugunean haurdunaldian, puerperioan eta seme-alaben hazieran? Esaterako, sexu-grinaren galeraz hitz egiten dugunean, nik zera galdetzen diot neure buruari: zer egiteko desira da galdu duguna? Zeren berriz ere kopulari buruz ari baikara, larrutan egiteari buruz, eta gehi iezazkiozu, nahi baduzu, aldizkariek aipatzen dituzten atariko horiek… Entzun ohi den kontuetariko bat horixe izaten da: desira galtzen duela erdibitu den amak puerperioan. Zeren desira, baina? Mimoen desira galtzen al du ama horrek? Laztanena, akaso?
Amekin gai honetaz aritu izan naizenean, esan izan didate honakoak desiratu izan ohi dituztela, erditu ondorengo lehen minututik (nahiz eta guztiek ez izan desira berdinak, bistan da): besarkada luzeak, masajeak bizkarrean, laztan mantsoak, musu suharrak, elkarrizketak, begiradak, epeltasuna, bestea hor dagoela sentitzea. Izan ere, galdu dutena ez da desira; agian, larrua jo diezaieten da nahi ez duten gauza bakarra. Egiazki, zenbaitetan, aztertu egin beharko litzateke lehendik ere zenbateko gogoa zuten horretarako.

Helduon beharrak eta zaintzak, umeen haziera aroan


Umeen haziera garaian geure gorputzei gertatzen zaienari buruz hausnartu nahi badugu, geure plazerei eta geure desirei buruz gogoeta egin nahi badugu, lehenik eta behin zera egin beharko genuke, agian: ihes egitea umeen beharrak eta hauek hazten eta hezten ari diren helduen beharrak kontrajartzen dituen logikari. Zeren tranpa bat da hau: nik zu zaintzeko nire burua zaintzeari uzten badiot, zure beharrak asetzeko nireak ase gabe uzten baditut, nire beharrak asegabe badaude…, nekez –eta neke handiarekin– zaindu ahal izango zaitut ondo.


Bidegurutze honetatik irteteko, ekosistema guztiaren beharretan bere osotasunean pentsatu beharra daukagu. Eta hausnartu nola antola gaitezkeen, behar horien asebetetze maximoa lortu ahal izateko, betiere zaintza hauek partekatzen ari garen pertsona guztien behar oinarrizkoenak lehenetsiz. Eta, jakina, izango dira ase ezin daitezkeen beharrak. Baina modu honetan ez da inor geratuko atentziorik eta zaintzarik gabe; guztion oinarrizko beharrak asebeteta geratuko dira, bederen.


Babes eta amatasun lanak kasu gehienetan emakumeek egiten dituztenez, zenbait hausnarketa konpartitu nahi nituzke amei buruz, uste baitut kontu honi buruzko agindu sozialek askoz modu lazgarriagoan eragiten dietela. Beren umeengatik dena ematen duten amak nonahi topatzen ditugu. Hain zuzen, horixe da egin beharrekoa “ama ona” izan nahi bada. Garai moderno hauetan, gainera, hain beharrezkoak diren haziera alternatiboak medio (haziera “naturalak” ere deituak; adjektibo xelebrea, bidenabar esanda, guztiz intelektualak diren haziera mota hauentzat, zeintzuek oinarritzen baitira “adituen” liburuen saldokako irakurketan), are gehiago igo da exijentzia. Aditu horiek ezartzen dutelako perfekzioa. Eta topatzen ditugu, hala, dena ematen duten amak, beren umeengatik sekulako nekeak hartzen dituztenak (ez dutenak inoiz perfekzioa erdietsiko, eta errudun sentituko direnak, gainera), beren umeei behar duten guztia ematen saiatzen direnak (edo beraien ustez behar dutena), eta segundo bakar bat ere hartzen ez dutenak norberaren beharrak asebetetzeko. Baina ni ez banago ondo, nekez eman ahal izango diot inori ongizatea. Nire burua ez badut zaintzen, nola zainduko dut inor? Desberdintasun itzela dago sakrifizioaren eta eskuzabaltasunaren artean.


Gure haurrek ez dituzte behar sufritzen ari diren ama sakrifikatuak, uneoro nekatuta daudenak, perfektuak izaten saiatu eta ez lortzeagatik errudun sentitzen direnak, bizitzeari ere uko egiten diotenak euren umeengatik. Ez. Gure haurrek irribarre egiten duten amak behar dituzte, barre egiten dutenak, gozatzen dutenak, eurak zaintzen disfrutatzen dutenak, beren buruari denbora eskaintzen diotenak atseden hartzeko, dantza egiteko, gozatzeko…

Gonbidapena


Dedikazio, denbora eta ahalegin handia eskatzen du hazierak. Lan-orduak, etxeko-lanak, obligazio sozialak… gehituta, ohartuko gara korrika bizi garela maiz, atseden hartzeko ere betarik gabe. Eta ahaztu egiten ditugu gure gorputzak, gure plazerak, gure desirak.
Sekulakoa da geuretzat denbora hartzeko daukagun beharra, bainu erlaxagarri bat hartu ahal izateko, adibidez, nire gorputza laztantzeko, esaterako, nire gorputzaz gozatzeko, nire bikotearekin bakarka egoteko, nire maitalearekin, nire gozamenerako lagunarekin, eta maitaleen elkar hartzeaz disfrutatu honela.


Gonbidapen bat luzatu nahi nuke: geure buruari denbora oparitzea, denborak oparitzea.


Denborak eta espazioak non kanpoan utziko ditugun normak, inposizioak eta agindu moralak, “egin behar duzu” horiek guztiak… Eta, kontuz!, bai ingurune zis-hetero-patriarkal-judu-kristau-kapitalista-kontsumistatik datozen “egin behar duzu” guztiak, baina baita progre-alternatibo-guaietatik datozenak ere.


Denborak, norbere gorputza eta plazera esploratzeko. Denborak, konektatu ahal izateko nire zaurgarritasunarekin, nire hauskortasunarekin, eta era berean nigan dagoen edertasunarekin, nire sentipenekin, nire sentimendu eta emozioekin, nire gozatzeko gaitasunarekin. Denborak, nire gorputza bizitzeko. Bizitza apur bat hobekiago bizitzeko ateak irekitzen dizkidan gorputz hau, baldin eta pixka batean geldirik geratzen banaiz betiere, baldin eta nire baitako horrenbeste zarata entzuteari utzi eta nire arnasketa aditzera geratzen banaiz, baldin eta gorputzak berak oparitzen dizkidan sentipenetan murgiltzen banaiz. Denborak, nire burua zaindu ahal izateko.


Denborak, baita ere, elkar zaintzeko. Denborak, maitaleen arteko elkartzeak lantzeko. Plazerean elkar hartzeko, begiradan, elkar aditzean, azalean. Denborak, elkar maitatzeko, maitasuna egiteko. Presarik gabe, poliki. Ni ez naizen beste horrekin elkartzeko. Zu esploratu eta zure geografia ikasteko. Nire azala sentitzeko, zure azalaren bidez. Zu laztanduz, nire burua laztantzeko. Zu zaren ispiluan nire burua ikusteko, islatuta. Sentitzeko, gu bion artean, beti dagoela amildegi bat. Eta maitaleen elkar hartzean zugandik hain hurbil senti naitekeela, ezen bai baitirudi desagertu egiten dela amildegi hori. Denborak, nigan murgiltzeko, zure bidez. Denborak, denbora bera geratzeko, eta sentitzeko une zehatz horretan, une eder horretan, zu eta ni bakarrik existitzen garela. Denborak, samurtasunarekin konektatzeko, zuretzat garrantzitsua izateko daukadan gaitasunarekin, zu niretzat garrantzitsua zarelako.


Zaintza-denborak behar ditugu, geure buruez arduratzeko lehendabizi, eta hala, zoriontsu eta indartsu sentituz gu, ongi zaindu ahal izateko gure haurrak.