Ez gara zoratu, ez.
Ez gara kontraesanetan sartu, ezta ere.
Eta bai: haurrak ez dira hilerrira eraman behar.

Zergatik gatoz orain horrekin?


Bada, duela aste batzuk, sare sozialetan hainbatek haur garaiko hilerriekiko esperientziak partekatu zituzten. Eta egia da, gehienek era positiboan bizi izan zutela toki horrekiko harremana.
Batetik, hainbatek guraso gisa partekatzen zuten euren bizipena:

Larrañaga Agote:
“Alaba ttikia zanean eraman ohi nuen bixitatzen genuen herrixketako hilerritara, ez bakarrik heriotza bizitzarekin batera datorren gertaera ekidi ezinari bildurra kentzeko, bertako hil-harri zaharrak eta euskal herriko historiaz aritzeko ere! Iparraldekoak maite ditugu gehien, kanpain dorrean bizita eta heriotzari loturiko leloak baitaude idatzita! Getariko goiko elizan, adibidez, “Lehen eta azken muxua” jartzen du eta Sarakoan, “Oren guztiek dute gizona kolpatzen, azkenekoak du hobirat egortzen”! Benetan ederrak!!!”

Saioa Iturrioz:
“Bai, aitzaki berezirik gabe gainera. Mendi buelta eginez, hilerritik pasatzen garenetan “attonaren harrira”.”

Kris Kras:
“Aurten, azaroak 1ean eraman nuen alaba (3urte). Jaiaren inguruan galdetu zidan, eta, nire ustez, azalpenak nahikoak ez zirenez hara eraman nuen hil ondorengo prozesu guztia uler zezan.”

Hurrengo erabiltzaileak, berriz, bai haur zenean baita ama izanik zein bizipen dituen partekatzen zigun. Hemen duzue Nkn LF-ren ekarpena:


“Nik duela 12 urterarte ez dut hilerrian inor izan, beraz, haur nintzela ez ninduten eramaten. Egun, ama naizela, bai eramaten ditut hilerrira nire bi umeak (12 eta 10urte), nagusiak hilabeteak zituela hasi zen joaten. Errealitate bat da jaio eta hil egiten garela, zergatik ez kontatu zati hori??? Zergatik ukatu errealitate hori?? Naturaltasuna ematen badiogu dena errazagoa dela pentsatzen dut.”

Azkenik, haurrak zirenean hilerriekiko euren harremana partekatzen zuten hiru lagun genituen.

Ekhiñe PLk eta anonimotasuna gordetzea nahiago duen beste pertsona batek ondorengoa esaten ziguten:

Ekhiñe Pl:
“Txikitatik urtero hilerrira joan izan gara azaroaren 1ean. Santu guztien eguna izateaz gain, amaren urtebetetzea ere bada eta gure ohitura izan da urte askotan zehar.”

Anonimoa
“Pasai Donibane aipatuta, hilerriaren eta ikastolaren paretek muga egiten dute. Txiki-txikitatik ohituta gaude jolas ordu edota eguerdiko atsedenaldietan hilerrian ehorzketak ikusten. Askorentzat arraroa da, guretzat egunerokoa izan da.”

Horraino, badirudi hilerrirako bisitek alde onak baino ez dituztela, baina, bestelako bizipenak ere badaude. Izan ere, ezer ez da txuria edo beltza eta Itziarrek argi eta garbi erakutsi zigun hori.

Itziar Viana
“Gauza bat da Santu Guztien egunean eta noizbehinka “bisitan” joatea. Izorratzen duena ezagutu eta maite dituzun pertsonen hiletak, hilobiratzeak, gorpua bertan dauden mezak… dira. Nire kasuan, horretaz gain, asteburu osoak pasatzen genituen hilerri zikinean setoak konpontzen, lurra mugitzen eta loreak landatzen; norbait hiltzen zen bakoitzean egun osoa tanatorioan edo beilategian… Haurra zarenean honek ez du laguntzen, ez dizu aurrera egiten laguntzen, iraganean bizi zara eta bertara itzultzen zara behin eta berriro. Altzifrea usaintzen dudan aldi oro, lur bustia loreekin edo loresortek tanatorio eta hilerrietara teleportatzen nau. Heriotzaren usaina da.”


“Una cosa es "ir de visita" en Todos los Santos y días aleatorios. Lo jodido son los funerales, entierros, misas de cuerpo presente de gente que conoces y quieres… En mi caso aparte de todo eso pasábamos fines de semana enteros en el puto cementerio arreglando los setos, removiendo la tierra y plantando flores, cada vez q moría alguien todo el día en el tanatorio o en el velatorio… Cuando eres niño no ayuda, no te deja seguir adelante, vives anclado en el pasado y vuelves a él una y otra vez. Cada vez que huelo cipreses, tierra húmeda con flores o ramos de flores me teletransportan a tanatorios y cementerios. Es el olor de la muerte.”

Orduan, zertan datza desberdintasuna?

Hilerri, beilatoki, tanatorio zein bereziak zaizkigun tokietara joan baino lehen 4 ideia nagusi kontuan izan beharko genituzke.
Batetik, derrigortasuna. Norbanako guztiok daukagu kontuan hartuak izateko beharra. Beraz, ahal den neurrian behintzat, beraiei galdetu ea joan nahi duten edo ez eta behin joatekotan, lehenago atera nahi badute, horrela egin. Izan agur egunetan, ospakizun egunetan zein egun arruntetan.


Bestetik, bizipen gogorrei bakarrik ez lotzea. Itziarrek aipatzen zuen bezala, heriotzak zeudenean hurbiltzen ziren hilerri eta beilatokira. Gainera, bertaratzera derrigortzen zuten eta herri txikietan asko gertatzen zen hori. Bereziki urteetan atzean joan ahala, haurrak inguruan zeuden heriotza presente zegoenean eta hori ona da, noski, baina beti ere emozionalki babesa ematen badiegu.


Hirugarrenik, hain zuzen ere, aipatzen genuena: emozionalki laguntzea. Heriotza bizitzaren parte badela ezagutzea ongi dago. Baina horrelako galera batek dakarzkien emozioak kontuan hartu behar dira eta haur eta gazteek laguntza beharko dute bai testuingurua eta bertan gertatzen dena bai euren erreferentziako helduen emozio eta sentipenak ulertzeko.


Azkenik, haur eta nerabeak protagonista izatea. Euren beharrak erantzun eta egokitzen ez zaizkien ardurak ez ematen. Hau da, lekuetara eta ekitaldietara joatea edo ez erabakitzen dutela ere, beraien beharrei erantzutea: barruan edo kanpoan egon, jendearekin edo bakarrik egon, eserita edo jolasten, bertan edo alde egin… Epaitu gabe euren nahiak asetzea.

Laburbilduz…

Haur eta gazteak hilerrira joatea gomendagarria da, noski. Baina nola?
Ez daitezela behartuak joan.
Ez dadila bakarrik bizipen gogorrekin lotua izan.
Beraiekin goazen helduok akonpainamendu egokia egitea.
Lehentasuna haur eta nerabeak izan daitezela: Haur eta gazteen behar, zalantza eta eskaerei erantzutea.

Beraz, haur eta gazteak hilerrira joatea gomendagarria da, egokia ez dena eurak eramatearen ekintza da.

Eskerrak:
Eskerrak eman behar dizkizuet sare sozialetan babesa eman eta, bereziki, parte hartzen duzuen guztioi. Izan ere, partekatzen duguna zuek aberasten baituzue.