Haurrei eta konfinamenduari buruzko zortzi uste faltsu

Heike Freire ama, filosofoa, psikologoa eta pedagogoa da. Larrialdi egoera honen hasieratik haurren eskubideen defentsan hitz egin eta idatzi du, baita ekimen ezberdinak abiarazi ere. Jendartean zabaltzen hasi ziren uste okerrei aurre egiteko haurrei eta konfinamenduari buruzko zortzi uste faltsuen inguruan idatzi eta hauek desmuntatzen saiatu zen. Guraso.eus era ekarri dugu bere saiakera. Bere sare sozialetan eta webgunean argudio hauek sakontzen eta moldatzen dihardu gaur egun.

1. Koronabirusa oso arriskutsua da haurrentzat.

Gezurra: koronabirus bidezko infekzioak oso gutxitan konplikatzen dira adingabeengan eta 40 urtetik beherako heldu osasuntsuengan .

Azken asteotan sortu den gizarteko  beldur  giroa dela eta, familia asko seme-alaben osasunaren beldur dira. Munduko osasun agintari guztiak ados daude koronabirusak eragindako infekzioak larritasun  eta heriotza arrisku oso txikia duela oinarrizko gaixotasun kronikorik ez duten pertsonengan  eta are gehiago zenbat eta gazteagoak izan. Horren barruan haurrak sartzen dira, baita jaioberriak ere. COVID-19, kasu latzak gertatu diren arren, oro har, ez da arriskutsua haurrentzat.

2. Haurrak kutsatzeko bektoreak dira, eta helduek baino gehiago transmititzen dute birusa.

Gezurra: edozein adinetako edozein pertsonak kutsa dezake birusa, baldin eta eramailea bada edo gaixotasuna badu.

Ez dago ebidentzia enpirikorik adingabeak beste edozein adin-taldek baino eramaileagoak direla esateko. Gainera, komunitate zientifikoaren artean zalantzak daude ikastetxeak  ixtea berez eraginkorra ote den. Horregatik, Europako herrialde guztiek ez dituzte ikastetxeak besterik  gabe itxi. Telelana handitzean oinarritutako euste-neurriek askoz ere eraginkorragoak dirudite. Haurrak kutsagarriagoak diren ideia aurreiritzi batean oinarritzen da: ez daudela geldirik, dena ukitzen dutela, ez dituztela helduen aginduak betetzen eta kontrolatzen zailagoak direla, txakurrek uhala daramatenean baino adibidez. Hala ere, esperientziak erakusten digu, behar bezala gidatuta , haurrak pertsona enpatikoak eta zentzuzkoak direla, eta laguntzea gustatzen zaiela. Gainera, egoera ezberdinetara  egokitzeko gai dira, baldin eta argi azaltzen badiegu zer gertatzen den, haien iritziak eta iradokizunak eta emozioak entzuten baditugu, (eta, zergatik ez, izan ditzaketen kexak eta frustrazioak ere bai), eta irtenbideetan parte hartzen uzten badiegu.

3. Birusaren gorakada geldiarazteko, irtenbide bakarra haurrak erabat konfinatzea da, beste herrialde batzuetan egiten duten bezala.

Gezurra: Europako herrialde guztietan ez da konfinatzeko neurri zorrotz eta ertsirik hartu.

Frantzia, Belgika, Suitza, Austria, Ingalaterra… MOE gomendioak jarraitzen ari dira, aukera ematen dute haurrak modu ordenatuan, gurasoekin eta  etxetik gertu irten daitezen buelta bat ematera. Azken egunotan, Italiak ere bat egin du; izan ere, Psikologoen Elkargoak eta hezitzaileen eta familien elkarteek eskatuta, haurrak paseatzera guraso bakar batek lagunduta irten ahal izatea erabaki du, etxetik gertu dagoen eremu batean, segurtasun-tarteari eutsiz. Alemanian, administrazioa oso deszentralizatuta baitago, Lander gehienek beren testuetan adierazten dute ezinbestekoa dela haurrentzako jolasa, eta egunero gune  komunetan jolastea aholkatzen dute, betiere ikaskide berberekin eta arau jakin batzuei jarraikiz. Suitzan, beren ikaskideekin edo hurbilen dituzten lagunekin irten eta elkar ikus dezakete, hauek  beti berberak izanik. Frantzian, familiak paseatzera atera daitezke,  modu isolatuan eta  etxetik kilometro batera gehienez.

4. Koronabirusa duten gurasoak  euren seme-alabengandik banandu behar dira, ezin dira haien zaintzaz arduratu. Amek ez dute bularra eman behar.

Gezurra: gaixotasuna lehen sintomak sortu baino egun batzuk lehenago kutsatzen da, baita sintomarik ematen ez duenean ere. Familiako norbait kutsatuta badago, etxe berean bizi diren guztiak kutsatuta egongo dira.

Zaintzaileak, oraindik COVID-19ren eraginpean daudenak, ondo badaude (ohikoena gazteen kasuan eta aurretiko gaixotasunik gabekoen kasutan), egoerak ahalbidetzen dizkien jarduerak egin ditzakete. Ez du zentzurik kasu horietan bata bestearengandik isolatzeak, eta etxe barruan maskara erabiltzea ere zalantzazkoa da. Gaixotasuna ez da amaren esnearen bidez transmititzen. Amek bularra eman dezakete. Aurreikus daiteke, katarroak eragiten dituzten antzeko beste gaixotasun batzuekin bezala, koronabirusak eragindako infekzio bat pasatzen duen amak antigorputzak (defentsak) fabrikatzen dituela birusaren aurka, eta defentsa horiek amaren esnetik pasatzen direla bularreko haurra babestuz. Edozein lan egin aurretik eta ondoren eskuak garbitzea da kutsadurak kontrolatzeko modurik onena, batez ere kanpotik badator. Ez diezaiegun alferreko larritasunik erantsi haur konfinatuei, gurasoengandik bananduz edo gurasoen irudi  mozorrotu baten  eraginpean jarriz, maskarak zentzurik gabe erabiltzeak inolako baliagarritasunik erakutsi ez duenean.

5. Espainiar estatukook,  ditugun ezaugarriengatik, are gehiago konfinatu behar gara, edo beste herrialde batzuetan baino hildako gehiago izango ditugu.

Gezurra: ez gara hildako gehien dituen estatua zifra absolutuetan, ezta 100.000 biztanleko ere, eta ez gaude munduko gainerako herrialdeak baino pandemiaren fase aurreratuagoan.

Eremu bakoitzeko hilkortasuna biztanleriaren ezaugarri demografikoen, osasunaren eta osasun-sistemak erantzuteko duen gaitasunaren araberakoa da. Adin nagusiko eta/edo aldez aurreko gaixotasun kronikoak (biriketakoak, bihotzekoak, giltzurrunekoak, diabetesa, minbizia dutenak, immunitate sisteman gabeziak dituztenak) dituzten herritarren ehunekoek markatuko dute herrialde eta eskualde bakoitzeko heriotza-tasa. Gogoan izan behar dugu gaixotasunak, adin-talde horiei eragiten diela nagusiki, haurrei eta, oro har, pertsona osasuntsuei baino gehiago. Bestalde, espainiarrok ez ditugu legeak gutxiago errespetatzen eta ez gara europarrak baino arduragabeagoak. Herrialde bakoitzak izurritearen fase bakoitzean adituek gomendatutako datuetara egokitu du konfinamendua. Frantziako legediak, hasiera-hasieratik, haurren ezaugarri bereziak aipatu zituen, hau da, haurren orekarako aire zabalean egoteko eta mugitzeko beharra. Gure konfinamendu-arauak beste herrialde batzuetakoak baino zorrotzagoak dira haurrentzat. Horiek malgutzeak, gure seme-alaben osasuna sendotzeaz gain, parte-hartzea, haurren zaintza kolektiboa eta erantzukizuna praktikatzen lagunduko liguke.

6. Konfinamenduak ez du ondoriorik haurtzaroan. Haurrak helduak baino hobeto egokitzen dira denera.

Gezurra: haurrak helduak baino ahulagoak dira konfinamenduarekiko, hainbat arrazoirengatik.

Hazkunde-fasean daudenez, ingurune naturala behar dute beren garapena osatzeko, gure espezieko izakiek betidanik egin duten bezala. Aire freskoa, argi naturala, mugimendua eta jolasa, lurra, ura eta landaretza behar dituzte. Osasuntsu hazteko, egunero gutxienez hiruzpalau ordu egin behar dira kanpoan. Pandemiak eragindako konfinamendu egoera berezi honetan ere, MOEk egunero gutxienez ordubete gomendatzen du kanpoko  jarduera fisikoa. Askori, etxebizitzen tamainak ez die ia mugitzen ere uzten. Bestalde, bizirik irauteko behar duten gurasoekiko lotura emozionalak , gurasoen emozioak beraien larruan bizitzera eta haien ondorioak pairatzera bultzatzen  ditu. Espainian ofizialki onartu da, konfinamendua hasi zenetik, haurren aurkako tratu txarren kasuak ehuneko oso kezkagarrietan areagotu direla, genero-indarkeriaz gain, haurrengan ere eragin zuzena baitu. Horrelako krisi bat bizi dugun lehen aldia bada ere, haurren konfinamenduari eta horrek hainbat testuingurutan (gerrak, haur errefuxiatuak, hikikimori eta abar) dituen ondorioei buruzko aurretiazko ikerketak ditugu, egungo egoerara erabat estrapolatzeko moduko zantzuak eskaintzen dizkigutenak. Konfinamenduak ondorioak ditu haurren osasunean, ongizatean eta garapen fisiko-psikikoan.

7. Etxean, haurrak babestuago daude. Gurasoak dira ondo egotearen erantzule bakarrak.

Gezurra: Ingurumen Psikologiako 40 urteko ikerketen arabera, haurrak hobeto garatzen dira aire zabalean, maila guztietan: fisikoa, emozionala, soziala, sortzailea eta intelektuala.

Frogatuta dago, haurrek, espazio itxietan istripu gehiago izaten dituztela, eta mugitzeko askatasun txikiagoari, gehiegizko kontzentrazioak eragindako  arreta nekea ere  gehitzen zaio. Honek eragin negatiboa duhaurren  umore eta portaeran. Gainera, akatsa da pentsatzea gurasoena bakarrik dela haiekiko  ardura  . Ez dira euren familienak, ez direlako objektuak, eskubidedun subjektuak baizik. Nazioarteko legeek arautzen dituzten herritarren kategoria bereziaosatzen dute haurrek. Beste kolektibo batzuk baino ahulagoak dira, esan bezala, hazkunde-aldian daudelako. Eta berezko ezaugarriekin, komunitatearen parte dira. Afrikako esaera zahar ospetsuak dioen bezala: seme bat hazteko tribu bat behar da. Horrela izan da gure espeziearen jatorritik. Antropologo batzuek esaten dute, hain zuzen ere, gizaki eta zibilizatu bihurtu gaituena, gure haurren  zaintzaren antolaketa kolektiboa dela (beste espezie batzuk ez bezala, erabat heldugabe jaiotzen baitira). Badakigu haurren bizipenek eta gabeziek ondorio garrantzitsuak dituztela bizitza osoan zehar. Demokrazia bermatzeko, haur guztiek eskubide eta betebehar berberak izan behar dituzte. Baina, egungo egoeran, guztiek ez dute aukera  bera eguzki izpiak jasotzeko , aire zabalerako, berdeguneetarako, naturako jolas espontaneorako edo lasai dagoen familia baterako. Garapen osasungarri baterako faktore ezinbestekoak dira horiek.

8. Orain garrantzitsuena eskolako zereginak egitea eta ikasturtea  “ez galtzea” da.

Gezurra: nahiz eta ikaskuntzak eta emaitza akademikoak funtsezkoak izan haurren etorkizunerako, bizi dugun egoera kritikoan, ez dira garrantzitsuena.

Gutxienez ikasturtearen herena aldatzeak herrialde osoan ia 8 milioi ikasleri eragiten dienez, irtenbideak kolektiboak baino ezin dira izan. Familietan, funtsezkoena kide guztien osasun fisikoa eta mentala zaintzea da, txikiei itxialdiko  bizipenak modu desberdinetan (marrazkiak, ipuinak, musika…) adieraztea eta lantzea ahalbidetuz. Komunikazioa, konexioa eta  gozamenerako momento komunak  bultzatzeak ongizatea sustatzen du. Beren interesak landu  ditzaten gune bat eskaintzea ere garrantzitsua izango da  . Zientzietako, letretako eta arteetako jenio handi asko etxean giltzapetuta egon ziren gaixotasunagatik. Horri esker, eguneroko eskola-errutinatik atera ahal izan ziren, gerora  beraien bokazioa eta lanbidea izango zen pasioa aurkitu eta garatzeko. Orain garrantzitsuena, neurri  handiagoan edo txikiagoan bizipen traumatiko izaten ari den hau, modu orekatuan barneratu  ahal izatea da. Barneratzea eta bertatik ikaskuntza positiboak ateratzea.