Elkarrekin biolentziei aurre eginez’ tailer praktikoa garatu zen azaroaren 6an eta 13an Oiartzunen. Tailerrean bizi izandako jaso eta landutakoa laburtzeko elkarrizketa hau bidali digute Haziak egitasmoko lagunek.

1.-‘Elkarrekin biolentziei aurre eginez’ tailerra antolatu duzue Sorburu kooperatiba feministarekin batera. Zertarako sortu duzue tailer hau?

Nora Barroso: Elkarrekin egoteko/sentitzeko/egiteko eremuak sortu nahi ditugu, konplexuak diren eremu horietatik bizipenak konpartitu eta elkartasunak zein konplizitateak ereiteko. Biolentziei biziraun duten emakumeen arteko solidaritate eta laguntza indartu nahiko genuke eta herritarrak biolentzia matxistak emakumeengan duen eraginaz sentsibilizatu.

Nekane Martiarena: Halaber, belaunaldiz belaunaldi, zerk zapaltzen gaituen eta honek guregan non eta nola eragiten duen hausnartzeko parada ere zabaldu nahiko genuke. Gure gorputzean, komunitatean, etxeetan, heziketan, eskoletan… nola eragiten duen eta zer gertatzen den aztertuko dugu. Aldaketak nondik etor daitezkeen ikusi eta aukera dagoenetan pausoak eman.

Ana Murcia: Oinarrian laborategi komunitario bezala tailer esperimental bat proposatzen da. Bertan, esperientziak partekatu eta hausnarketarako eremua sortuko da, aurreiritziak zalantzan jarri eta elkartasuna eta babesa sortuko da. Biolentzia matxista gizarteko arazo bat dela azaleratzeko pauso bat gehiago eman nahi da tailerrarekin. Jendea sentsibilizatzeko urrats bat eman nahi dugu, zer da biolentzia, nola azaleratzen den emakumeen bizitzan eta bereziki  gure inguruko emakume bat  egoera honetatik irteteko guregana hurbiltzen denean elkartasun zuzen eta praktikoa aurkitzea bilatzen dugu, Gizarte eta komunitateak ardura bat hartzea ere bilatzen da, arazoa hau ez delako norbanakoarena edo isolatua. Dimentsio sozial bat eman nahi zaio gaiari.  Norbanako bezala errol bat dugu baina baita ere komunitateko partaide bezala.

2.- Zapalkuntzari aurre egiteko lehenik hau identifikatzea beharrezkoa da, honetan ere badugu lana?

Ana Murcia: Zapalkuntzei aurre egiteko horien identifikazioak beharrezkoa dira. Zentzu horretan lan asko dugu egiteko informazio falta handia baitago, nahasketa asko dago eta biolentzia matxistaren inguruko informazio manipulatu izugarria. Biolentzia moten inguruan hitz egiteko, konpartitzeko espazioak ireki eta sortu behar dira. Bestalde bizirik irten garen emakume askok biolentzia hauetatik irteteko bidean bakardadea sufritu eta bizitu dugu. Honek askotan, erasotzailearen biolentzia logikan, bere helburu nagusienetakoa betetzea dakar, isolamendua. Horregatik uste dugu garrantzitsua dela gaiaz  hitz egitea, nola elkarrekin aurre egin diezaiogun baloratzea. Bestalde, orokorrean matxismoa modu kontziente edo inkontziente batean errepikatzea bilatzen da erasotzailea babestuz eta justifikatuz; biolentziatik bizirik atera den emakumearen kulpa, duda, indartuz. Elkartasunak aurrera jarraitzeko hausnarketa eta kontzientzia prozesuak bizi behar dira.

Nora Barroso: Ikusteko gai garen zapalkuntzak eraikuntzak dira, beraz, identifikazioa bat edo bestea izango da norberak bere inguruarekin bizitakoaren arabera. Baina, kontrakoa saldu nahi diguten arren, zapalkuntzak ikusteko gaitasun horiek desegiteko eta eraikuntza berriak sortzeko gai gara. Neretzako hor dago gakoa, momentu horretan zapalkuntza horiek iraultzeko aukerak sortzen ditugulako.Eta horretan gabiltza, zentzumenak zorrozten eta elkarrekin egoteko eremuak sortzen.

3.- Zer da biolentzien dimentsioa eta garrantzitsua al da dimentsio horren jabetzea?

Ana Murcia: Biolentziarik gabeko gizarte eta harreman batetara eraldatzeko  beharrezkoa da biolentzia hau sostengatzen duten pilareak ezagutzea, biolentzien dimentsioa deritzogunak: biolentzia estrukturala (biolentziaren prozesua bere gora behera guztiekin), biolentzia kulturala (sozializazio matxista, zeinek emakumeekiko biolentzia naturalizatzea bilatzen duen) eta biolentzia zuzena (gertaera edo gertaerak, pairatzen eta ikusten den hori).

Nekane Martiarena: Bai, badugu lana eta diozun bezala identifikatzea eta detektatzea beharrezkoa da, sarritan gainera ez da oso erraza izaten azken hau. Zapalkuntza hauek askotan oso modu sutilean egiten dira eta konturatu baino lehen zurrunbilo batean murgilduta aurkitzen da pertsona, eta badakigu zurrunbilo hauetatik irtetea zeinen zaila izaten den. Kasu askotan zapalkuntza jasaten duena ere oso itsu egoten da edo eta indarrik gabe, beldurtua eta nahiz eta inguruak identifikatu edo ikusi, bera kontziente, ausart edo indartsu izan behar da zapalkuntzari aurre egiteko. Zapalkuntza edo biolentzia mota askotakoa izan daiteke, orokorrean zuzena edo ikusten dena gainazaltzen da baina ezin ditugu ahaztu indarkeri kulturala eta egiturazko indarkeria, azken hauek ikusezin indarkeri izendatuak.

4.-Biolentzia jasandako emakumeekiko elkarrenganako laguntzak berebiziko garrantzia duela esan al genezake?

Ana Murcia: Oso garrantzitsua  da biolentziak jasandako emakumeak bata besteari laguntzea, eremu honetan elkartasuna da arlo guztiak sendatzen hasteko maitasun kokalekua. Horregatik da gure arteko laguntza hain beharrezkoa da. Bestetik, komunitate osasuntsuak, solidarioak birsortzeko beharrezkoa da egindako mina onartzea, barkamena eskatuaz eta gizaki/lurralde/komunitate oinarritik erreparazioak burutuz. Zapalkuntza anitzeko sistemetan ematen diren biolentziak zapalkuntza mantentzeko kateak dira ez soilik emakumeekiko, baita pertsona behartsuekiko, naturarekiko, pertsona migranteekiko, dibertsoak diren pertsonekiko…. Testuinguru horretan elkartasunak sortzea/sentitzea beharrezkoa da, min eta sufrimendu hauek konpartitzeko lekuak eraikitzea.

Nekane Martiarena: Horixe da tailerraren helburuetako bat. Ez epaitzea, ez konparaketetan erortzea, ez kritikatzea…  eta bai aldiz  elkar ezagutzea, elkar konpartitu eta ulertzea, elkar laguntza eskaintzea eta beharrezkoak diren eremuak eskaini eta sortzea.

Nora Barroso: Elkartasunak biolentzia forma anitzen eremuan batu baino elkar askatzeko aukera ematen digu. Ez du patroi finko bat jarraitzen, konplexua da, malgua eta horrek bizitzarekin jarioan haritzeko aukera zabaltzen du. Isiltasunak errespetatu, epaitu gabe entzun, elkarrekin egon…

5.-Belaunaldiz belaunaldi emakumeek jasan duten zapalkuntza kronifikatu egin al da? eraldatu egin al da oinarria mantenduz?

Ana Murcia: Historian zehar familietan, gizartean gure aitzindariak jasandako zapalkuntzekin hausteko, ez errepikatzeko eta ez kronifikatzeko beharrezkoa da lehen urrats bezala, lehenengo  pertsonan hitz egitea, bizitakoa orainean eta hemen kokatuaz. Bestetik, bizitutako biolentziez hitz egiteak norbanakoaren historia pertsonala, familiarra eta soziala sendatzea ahalbideratzen du; sekretu sozial, familiar eta pertsonalaren lerroarekin puskatzen da eta nahi ditugun gizarte berriak sortzeko isiltasunarekin haustea behar beharrezkoa da. Hori eginda kronifikazioaren oinarria eraldatzen da eta hala, prozesu sendatzaileei eta integratzaileei ateak irekitzen zaizkio.

Hezkuntzan ere isla izan du zapalkuntza honek?

Nekane Martiarena: Zapalkuntza arlo guztietan ematen da eta honen erantzunak orokorra eta zabala izan behar du. Heziketa da gizaki guztion oinarri, baina heziketa ez da hezitzaileen edo ikastetxeen  lana soilik. Etxetik hasi eta herri hezitzaile baten isla beharrezkoa da zapalkuntza hauei aurre egiteko.

Nola aurre egin honi hezitzaile ikuspegitik?

Nekane Martiarena: Lehenik eta behin lehen pertsonan kokatu behar dugu, norbanako bezala bizitzen dugun horretan, barrura begiratzen ikasi beha dugu. Non kokatuak gauden jakin behar dugu. Horretaz gain adi egon behar dugu, gure inguruarekin zuzenean harremantzen, inguruko beharrak ikusteko prest egon behar dugu. Erremintak behar ditugu bai guregan aldaketak emateko eta baita inguruan eragiteko ere, noiz nola eta norengana modu egoki batean hurbiltzeko, eta honetarako behar beharrezkoa da formakuntza.  

Eta gurasotasunetik?

Nora Barroso: Gurasook ere komunitatearen parte gara eta guk ere gai honetan gure alea eman beharko genuke. Ez dago errezeta magikorik, bakoitzak bere bidea egin behar du baina, ibilbidean zentzumenak zorroztu egin behar ditugula uste dut  bai barrura begira dauden horiek bai ingurura begira ditugunak. Garrantzitsua iruditzen zait gaiari buruz hitz egitea, haurrekin ere noski. Bakoitzak badakigu gai honekiko non gauden eta hortik hasi beharko genuke eraikuntza berrien bila inguruarekiko begirada zabaltzen, ahal den neurrian biktimizazioetatik edo justifikazioetatik aldenduz. Inertzia ugari ditugu gorputzei, ekintzei eta pentsamenduei itsatsita eta horiek iraultzea prozesu luze bezain aberasgarria da. Bestela ere, ondoan biolentzia egoera bat jasan duen emakume laguna/ezaguna baldin badugu, hura epaitu gabe entzutea oso garrantzitsua dela azpimarratu nahiko nuke, konparaziotan erori gabe eta ondoan egonda asko lagundu dezakegu (batzuetan hitz egiteak baino gehiago lagundu dezake presentzia goxo/aktibo “hutsak”).