Ibai Estebarlanda: “Gaur egungo hiri eredua ez da egokia ez haurrentzako ez periferian egon daitezkeen sektoreentzako”

Hiri eredu inklusiboago bat posible dela gero eta zabalduagoa dagoen teoria da, eta neska-mutikoen jolas librea ahalbidetuko duen hiri eredua defendatzen dute, esaterako Francesco Tonucci moduko adituek. Bide horretatik dihardute lanean Hiritik At kooperatiban. Txatxilipurdi elkarteak jolas librearen garrantziaz Arrasaten egindako mahai inguru batean hartu du parte Hiritik At kooperatibako Ibai Estebarlanda arkitektoak.

Argazkian Ibai Estebarlanda Txatxilipurdiren jardunaldian azalpenak ematen.

Zer da Hiritik At?
Hiritik At da zazpi lagunek osatutako kooperatiba bat. Ikasketaz espazioaren bueltan formatutakoak gara: arkitektoak, ingeniariak, geografoak…eta guztiok dugu ibilbide soziala genero ikuspegitik, pedagogiatik, politikatik eta parte hartzetik. Kooperatibak aholkularitza zerbitzua eskaintzen die politika publikoetan eta bestelakoetan diharduten eragile ezberdinei. Ikuspegi teknikoa eskaintzen dugu, baina betiere ikuspegi soziala txertatuz.

Nola uztartzen da arkitektura eta jolasa?
Egia esan aspalditik dator jolasaren eta hirigintza antolamenduaren inguruko hausnarketa. Unibertsitatean arkitektura ikasten genuenetik sumatzen genuen bazegoela hor hutsune bat. Hiriei buruz, herriei buruz eta plazei buruz hitz egiten genuen, baina ez genuen inoiz erabiltzaileen ikuspegitik lantzen.

Kezka horretatik abiatuta hasi ginen arkitektura sozialaren inguruko ikuspegiak ezagutzen, esaterako Francesco Tonucciren ideiak. Irakurri genion Haurren Hiria prestatu behar genuela, eta haurrentzako prestatuta zegoen hiria proiektatzea lortzen bagenuen lortuko genuela hiri inklusiboa: aniztasun funtzionala dutenentzako, hirugarren adinekoak direnentzako… Hala hasi ginen pedagogia eta espazioa edo hiria eta haurrak/jolasa aztertzen eta ikasten.

Gaur egungo hiriak gero eta erasokorragoak dira?
Mundu global eta kapitalista honetan egonda ere Euskal Herria txikia da, eta zorionez baditu bere zirrikituak eta aukera txikiak, baina egia da gaur egungo herri ereduak ez direla batere egokiak edo inklusiboak ez haurrentzako ez periferian egon daitezkeen sektoreentzako.

Hirien edo herrian sektorizazioa dago: lana toki batean egiten dugu, erosketak beste batean, aisialdia beste batean…— eta leku aldatze horietan guztietan ‘ez leku’-etan barrena ibiltzen gara. Esaterako, duela urte batzuk plazek, dendek… funtzio anitza zuten. Gaur egun ez.

Beste ezaugarrietako bat autoen presentzia da. Autoak pasatzen diren lekuetan mozketa bat ematen da, gurutzatu beharreko espazioak daude horrek dakarren arrisku eta muga mental guztiarekin. Segurtasun ezaren pertzepzioa ere hor dago.

Bi ondorio nagusi ikusten ditugu guk:
. Erasokortasun objektiboa: gaur egungo hiriak ez daude haurren jolaserako prestatuta ez bada horretarako propio egindako partzela txikietan.
. Erasokortasun subjektiboa: umeak arriskuan dauden pertzepzioa dugu helduok. Gurasoek konpartitu egin beharko lukete bizi duten pertzepzio hori.

Haurrak egoteko lekuak daude, nagusiak egoteko lekuak, familiak egoteko beste leku batzuk daude… Oso banatuta daude eta nahasketa gero eta zailagoa da?
Ditugun hiri erasokor horien inguruan normala eta naturala da babeslekuak bilatzea eta eraikitzea, eta azkenean sektorializazio horretan erortzea.

Alde negatiboak eta positiboak egon daitezke hor, baina uste dugu horrela ez dugula herria modu integralean eraikitzen. Esaterako, izan dezakegu partzela bat kirola bikain egiteko, baina herria herri bezala osorik ulertuta non gelditzen da? Partzelazioa interesgarria izan daiteke gauza batzuetarako, baina ume bat espazio batetik bestera mugitzen den une horretan badauka lasai jolasteko aukera edo ez?

Hiritik At-en baduzue esperientzia jolaserako espazioak eraldatzen, proiektatzen… Nola egiten duzue hori?
Pixkanaka bidea egiten ari gara eta ikasten ari gara. Izan dugu aukera pare bat jolas eremuak moldatzeko eta baditugu beste proiektu batzuk elkarlanean pentsatuak. Bi elementu nagusiri ematen diogu garrantzia: ekarpenak egiten saiatzen gara baina parte hartze prozesuetan oinarrituta; izan ere, prozesu hauek denon artean egiten dira. Guk ekarpen teknikoak egiten ditugu prozesuaren dinamizazioan zein soluzio espazialak antolatzeari begira. Helburua da ahalik eta jolas libreenerantz norabidetutako soluzioak bilatzea. Ez erreproduzitzea funtzio definitu bat duten elementuak baizik eta irekiagoa izango den bide bat bilatzea da erronka.

Orokorrean gizartea prest dago bestelako hiri ereduak sortzeko edo oraindik ere indar handia du gaur egungo ereduak?
Badago gauzak aldatzeko gutxieneko sentsibilitate bat duen jendea. Arlo sozialean gurasoak, irakasleak, auzo elkarteak… daude eta kopuru bat badago aldaketaren alde. Arlo instituzionalean ikusten ari gara badagoela jendea gauzak aldatu nahi dituena eta pausoak ematen ari dena —udalak, hezkuntza zentroak…—. Eta bagaude teknikoak, batez ere arlo kooperatiboan,  soluzio teknikoak eman nahi ditugunak. Betikoa emateko prest daudenetatik harago badago jende bat bestelako soluzio teknikoak eskaini nahi dituena. Zer gertatzen da? Hirigintza egiteko garaian gauza txikiak egitea errazagoa dela hiri eredu osoa aldatzea baino; izan ere, hor atzean interes eta inbertsio oso handiak daude. Astiro-astiro eta txikika-txikika joan beharko dugu txikitik eragiten. Uste dugu txikika txikika gauza handiak egin daitezkeela eta hori dela gure bidea. Denon artean poliki-poliki eta aliantzak sortuz egingo dugu bidea.

Ibai Esteibarlandarekin izandako elkarrizketa entzungai.