Elgetako liburutegian egindako tailer batean ahozko ipuin kontalaritzaren inguruko hainbat gako eman zituen Maider Galarza ipuin kontalari irundarrak. Argi dauka ipuin batzuk oso boteretsuak direla eta kontalaria bera ere botere eremu batean dagoela publikoak entzuten duenean. “Kontalaritza komunikazio ariketa bat da, eta langintza oso serioa”.

Zer da ipuin bat?

Trama bakarreko fikzioa da ipuina, eta istorioak aurrera egiteko akzioak ari dira gertatzen denbora guztian. “Ahozkotasunean ipuinak aurrera egin behar du beti. Horregatik, ipuina beti da transformazio baten bidaia”.

Pertsonaiak sinpleak dira eta bakoitzak funtzio bat betetzen du. Protagonistak desio edo beldur bat dauka. Ipuinaren korapiloa izango da helburua betetzeko gainditzen dituen oztopoak eta egiten dituen lorpenak. “Ipuinaren amaieran arazoak konpondu egin behar dira. Ipuina ixtea oso garrantzitsua da umeentzako”.

Adi; izan ere, idatzizko ipuin guztiak ez dira egokiak ahozkotasunerako. “Pertsonaiek ez badute bidaia bat egiten eta denbora lineala ez bada, ez du balio. Ahozko ipuin batean ezin da denboran saltorik egin”.

Ikerketek diote entzuten dugunaren %7 dagoela testuan oinarrituta, eta garrantzitsua da gainerako guztiaren oinarria baita. Baina entzulearen arretaren %32 soinuek hartzen dute, eta %60 bisualki ematen den informazioak.

Ez da kasualitatea mendez mende guregana iritsi diren ipuinak egotea. Ipuin batzuk oso boteretsuak dira.

Kontalaria

Ipuinak kontatzeak badu konpromisotik, eta ipuin kontalaria botere eremu batean dago. Haur guztiak begira ditu, eredu da eta entzuleek miresmenez begiratu dute askotan. “Eta horrek erantzukizun bat dakar”, azaltzen du Galarzak. “Ez bakarrik kontatzea aukeratu duen ipuinari dagokionean baizik eta erabiltzen duen lengoaia ere zaindu egin behar duelako. Ze ipuin kontatu eta nola kontatu ondo pentsatu behar du kontalariak. Lanbide oso serioa da beti jarrera alaiarekin eta disfrutatzeko aldartearekin egitea komeni bada ere”.

Lengoaiaren zainketari buruz kontalariak jakin behar du ipuin saio baterako aurretik prestatu behar dituela erabiliko dituen hitzak. “Landu egiten da, eta hobe da inprobisaziorako ez uztea. Inprobisatu ahal izateko lehenengo lan bat egin beharra dago”.

Komunikazio ariketa bat

Kontalaritza komunikazio ariketa bat da. “Publikoari begietara begiratu behar zaio beti. Kontalariak oso argi eduki behar du istorioaren estruktura eta oso gomendagarria da elkarrizketak sartzea, haurrentzat batez ere. Arintasuna ematen dio narrazioari, ahotsa aldatzeko aukera ematen digu, pertsonaiekin jolastea…”.

Gai horren inguruan Pep Brunoren La autoría del público eta Estrella Ortizen Contar con los cuentos liburuak gomendatzen ditu Galarzak. Baita ere Pablo Albo edo Txaro Pita autoreak.

“Norberak bere ahotsa bilatu behar du eta izan daiteke urteekin aldatzen joatea, gainera; izan ere, narratzaile bakoitzak bere estiloa du”.

Ahotsa eta gorputza

Zer du ipuin kontalariak ipuinak ez duenik? Eta erantzuna da ahotsa eta gorputza. Beraz, erabili egin behar ditugu eta kontziente izan bi elementu horiek zer nolako garrantzia duten. Keinuek, zaratek, ahots aldaketek… zenbat gauza adierazten dituzten. “Horregatik esaten da ipuina gorpuztu egin behar dela. Lantzen dira hitzak baina baita ere gorputza”.

Espazioak ere garrantzia duela dio Galarzak. “Kontatzen du kokapenak. Leku batzuetan ez zaio garrantzirik ematen baina komeni da leku itxia eta isila izatea, espazioa egokituta egotea entzuleen adinera…”

Ipuinaren aukeraketa eta prestaketa

Kontalariak gustuko duen ipuina kontatu behar duela dio adituak, “eta komeni da hori kontuan hartzea ipuina aukeratzeko orduan. Iceberg bat da, ‘amor a primera vista’. Ipuinek beti dute mezu bat eta ipuin egokia aurkitzeko asko bilatu behar da”.

“Bigarren fase batean dator ipuinaren fantaseatzea. Gure egin behar dugu ipuin hori eta transformazio bat egon daiteke liburuko ipuinetik kontalariak bere buruan eraikitzen duen ipuinera. Ipuina eraman egin behar da denbora batez, eta ipuina bera joango da esaten. Denok dugu sortzaile bat barruan. Elkarrizketatu sortzaile hori”.

Prozesu hori egin ostean hasten da Galarza ipuina prestatzen, gorpuzten, ahotsa jartzen, erritmoak eta tonua lantzen…