Irati Aizpurua kolaboratzaileak indarkeria obstetrikoaren inguruan idatzi zuen bere azken artikulua. Indarkeria mota honek legeetan izan duen ibilbidea laburtu zigun. Berarekin hitz egin dugu, errealitate bati erantzuten dion izendapen honek duen garrantziaz.

Emakumeen eskubideak ezagutu eta babesteko pausuak ematear gaudenean, ohikoa da erasokorrak diren erantzun bortitzak jasotzea elkarte edo sektore ezberdinetatik. Izan ere, gizon eta emakumeen arteko berdintasunaz hitz egitea modan dagoela esan genezake, baina egunerokotasunean ematen diren diskriminazio egoerei aurre egiteko neurri zehatzak erabaki behar direnean, adostasun falta nabaria izan ohi da. Hautsak harrotu dituen azken gaia zera izan da: indarkeria obstetrikoa kontzeptua eta bere existentzia.

“Medikuen Elkargo Ofizialen Kontseilu Nagusiak” (Consejo General de Colegios Oficiales de Médicos) uztailaren 13an komunikatu bat atera du “indarkeria obstetriko” kontzeptua onartzen ez dutela esanez, eta Espainiar estatuko osasun sisteman haurdunaldi, erditze eta erditze-ostean ematen den arretari izen hori jartzean profesionalak “kriminalizatu” egiten direla kexatuz. Abortuaren Legearen erreforma mahai gainean dagoen une honetan, indarkeria obstetrikoa legez jasotzeko asmoa azaldu da Berdintasun Ministeriotik, eta testuinguru horretan ulertu behar da Medikuen Elkargoen adierazpena.

Hainbat elkarte, profesional eta adituk berehala eman diote erantzuna errealitatea ezkutatu eta emakumeen kontrako indarkeria mota hau ukatzeko ahalegin horri (El Parto Es Nuestro edo Dona Llum erditze errespetatu baterako Kataluniako Elkarteak, besteak beste).

“Indarkeria obstetrikoa” terminoa ez da berria, nahiz eta nazioarte mailako erakundeen partetik eta Europan duela urte gutxi erabiltzen hasi garen. Indarkeria obstetrikoa terminoa errealitate bat deskribatzeko sortu zen, existitzen diren gertaera eta eskubide urratze guztiak barnebiltzen dituen kontzeptua da. Ikus dezagun nola joan den hiztegi juridikoan txertatzen.

Osasunaren Mundu Erakundeak, 2014. urtean, osasun-zentroetan erditzearen arretan emakumeek errespetu-falta eta tratu txar egoerak jasaten dituztela jaso zuen (txostena hemen): besteak beste, tratu txar fisikoak, umiliazio sakona, hitzezko tratu txarrak, baimenik gabeko prozedura medikoak, konfidentzialtasun eta intimitate falta edo baimen informaturik gabe interbentzioak egitea. Egoera horiek guztiak emakumeen giza eskubideen urraketa izan daitezkeela argi adierazi zuen. Erakundeak, gainera, osasun sistemek emakumeei emandako tratuaren gaineko “ardura hartu” behar dutela esan zuen, eta arlo honetako profesionalak errespetuan oinarritutako tratua eman dezaten trebatu egin behar direla azpimarratu.

Europara etorriz, “indarkeria obstetrikoa” emakumeen aurkako indarkeria mota bat bezala jaso da azken urteetan. Europako Kontseiluak “indarkeria obstetriko eta ginekologikoa” deituriko 2019. urteko Ebazpen batean zera esan zuen: indarkeria mota hau, nahiz eta askotan ezkutatu egiten den edo ez den kontuan hartzen, ez dela kasu isolatuetan ematen. Europar Parlamentuak urte honetan onartutako genero-berdintasunerako estrategian berariaz jaso du “indarkeria obstetriko eta ginekologikoa” osasun arloan ematen den emakumeen aurkako indarkeria mota bat dela, azken urteetan argitara ateratzen ari dena (hau da, orain arte isilpean jasandako egoerez ari gara).

Indarkeria obstetrikoaren aitortzan, 2019ko uztailaren 19ko data duen Nazio Batuen Erakundeko “emakumearen aurkako indarkeriari, horren kausei eta ondorioei buruzko” Errelatore Bereziaren txostena mugarri izan zen. Modu honetan, lehen aldiz mundu mailako erakunde batek “indarkeria obstetrikoa” terminoa erabili zuen “osasun zerbitzuetan, erditzearen arretan, emakumeek jasaten duten indarkeria” aipatzeko. Hau da, erditze unean jasotzen den arretan egiten diren egintza askok emakumeen giza eskubideak urratzen dituzte. Besteak beste, esterilizazio behartua, aborto behartua, medikuntza-ikuspegitik beharrezkoa ez den zesarea edo episiotomia praktikatzea, edo oxitozina sintetikoa arrazoi justifikaturik gabe erabiltzea aipatzen dira. Arreta berezi eman zitzaion “baimen informaturik” gabe egiten diren mediku-tratamenduei, hau da, emakumeei informazio nahikorik eman gabe edo euren baimenik jaso gabe egiten diren interbentzioei.

Tratu txar edo indarkeria honen kausak sakonak dira, estrukturalak. Batetik, osasun sistemaren eta zentroen baldintzek zuzeneko eragina dute. Zenbaitetan, aipatu txostenean jasotzen denez, Estatuek ez dute behar adina inbertsio ekonomiko bideratzen emakumeen osasunaren arretara, eta hori diskriminazio egoeratzat jo daiteke. Bestetik, genero-estereotipoek ere eragina dute: euren buruaren gainean erabakiak hartzeko ahalmena eta autonomia ukatzen zaie emakumeei, ikuspegi infantilista batetik gaitasunik ez zaielako aitortzen. Etnia edo ezgaitasun arrazoiengatik, gainera, diskriminazio anitzak jasaten dizute. 

Espainiar Estatua indarkeria obstetrikoagatik kondenatu zuten iaz, baina aitortza hori Nazio Batuen Erakundeko Emakumearen Aurkarko Diskriminazioa Ezabatzeko Batzordetik iritsi da (estatu mailako epaitegiek ez baitzuten inolako eskubide urraketarik ikusten). Kasua, Francisca Fernández Guillén abokatuak eraman du, gai hauetan aditua. Ebazpenak, gainera, emakumearen osasun arloan jarduten duten profesionalei trebakuntza egokia emateko gomendioa luzatu zion Estatu Espainiarrari, eta indarkeria obstetrikoa ikusgai egitea ahalbidetuko zuten ikerketak egin zitzala eskatu zion. Argi dago ez dela nahikoa aurrerapauso eman ildo horretan.

Azkenik, Katalunian, berriki egindako lege erreforma baten bidez, “indarkeria obstetrikoa” indarkeria matxista mota bat bezala jaso da, sexu- eta ugalketa-eskubideen urraketa delarik. Legearen arabera, erabaki autonomo eta informatuak hartzeko beharrezkoa den egiazko informazioa jasotzeko aukera oztopatzean datza indarkeria mota horrek.

Indarkeria mota hau, beraz, hertsiki lotua dago emakumeen ugalketa- eta sexu-osasunaren inguruko eskubideekin, eta mundu osoan ematen da, maila sozioekonomiko guztietako emakumeei eraginez, osasun sistema publiko zein pribatuan. Interbentzio askok emakumeen bizitza sexualean, osasun mentalean eta ongizate fisikoan ondorio kaltegarriak izan ditzakete, baita haurren osasunean ere, eta bizi osorako ondorio larriak izan daitezke gainera. Errealitatea hor dago, indarkeria existitzen da, eta ez izendatzeak edo ikusezin bihurtzen saiatzeak emakumeen giza eskubideak urratzen dituen egoera hauek guztiak iraunaraztea besterik ez du ekarriko. Ikusgai egiteak bakarrik eragingo ditu sisteman eta pertsonengan aldaketak, emakumeek indarkeriarik gabeko bizitza askea izateko bidean.