Ezin uka jolas batzuk gure memoriaren parte direnik. Belaunaldiz-belaunaldi jolastu izan dugu jolas berdinetara eta agian, horregatik gure ADN-aren parte izatera pasa dira. Tradizional gisa izendatzen ditugun jolasak dira horiek: betikoak, modaz pasatzen ez direnak alegia. Eta, noski pentsamendua jolas mota horietara doakigunean berehala honako ideiak datozkigu burura: kalean jolastea, kanpoan jolastea, lagunekin jolastea, askatasunean jolastea, libreki aukeratzea, heldu gabe jolastea eta abar. Arauak justuak eta jolaserako orduak amaigabeak.

Gaur egun ia ohikoa bilakatu da pedagogia berritzaile, izen moderno eta horrelakoei buruz jardutea; hala ere, klasikoak diren eta beti arrakastatsuak diren jolasak akordura ekartzea ez dago sobera. Aitzitik, jolas mota hauei aitortza egitea da. Eta komeni zaigu noiz edo noiz, horrelakorik egitea.

Jolas tradizionalak hamarkadaz hamarkada eta belaunaldiz belaunaldi jolastu diren jolas analogikoak dira. Horietako asko haurtzaroaren imajinarioaren eta gure jendartearen parte dira; are gehiago, urteetan zehar ez dute aldaketa askorik jasan. Jolas sinpleak dira itxuran, material naturalekin egindakoak edota material gutxi eta sinpleak behar dituztenak. Horietako asko taldean jolastekoak dira eta arauak belaunaldi batetik bestera ahoz-aho igarotzen dira. Jolas tradizionaletan erabiltzen diren jostailu ugari gure aiton-amonek erabiltzen zituzten berberak izan ohi dira eta askotan aipatu izan den transmisiorako ezinbestekoak dira; ahozko tradizioa, kultur ondarea, jendartean bizitzeko arau eta balioak eta abar. Horien guztien transmisiorako ezinbesteko izan dira jolas tradizionalak. Eta noski, ongi pasatzeko ere bai.

Baina zergatik gomendatzen dizkizuet gaurkoan jolas tradizionalak? Bada, transmisiorako funtsezkoak izateaz gain, taldean eta kalean jolasteko aukerakoak direlako. Gero eta bakartiago eta etxekoago bilakatzen ari garen sasoi hauetan, jolas tradizionalek kalera atera eta lagunekin jolasteko aukera edo aitzakia eskaintzen digute. Eta, horrek nahi edo ez nahi komunikatzea, partekatzea, elkarrekin jolasten eta bizitzen ikastea eskatzen du.

Kalean jolastea

Haurrek kalean jolasteko ohitura bereganatuz gero, ahaldunduta sentitu daitezke. Kalean jolasteak, sarri jolas tradizionalekin, dena erabakitzea suposatzen baitu: zertara jolastu, norekin, zenbat denboran, jolasean sortuko diren eztabaidak hasi eta bakean amaitzea, helduekin elkarbizitzen ikastea bihurrikeria baten kontura, arriskuak norbere gain hartzea, elkarrizketa intimo eta sakonak izatea norbere arduren inguruan, norbere mugak arakatzea, gorputza mugitzea eta abar. Laburbilduz, jolas tradizionalekin kalean jolastea haurren biziraupenerako ezinbestekoa dela esatea gehitxo izan daiteke; baina, gauden garaiotan aurki medikuen errezeta bilaka daiteke.

Memoria herdoilduta baduzue, hona hemen zenbait jolas tradizionalen zerrenda. Zuek ere, berau osatzen lagunduko?

  • Txingoka: klarionekin lurrean margotutako laukiz osatutako marrazkia. 1etik 10erako zenbakiak laukietan idatzi, harritxoa jaurti eta saltoka ibilbidea osatzea. Tokian-toki izen ezberdina hartu ohi du jolasak. Baina haurtzaroan ezinbesteko horietako bat da.
  • Kanikak: Kanika bakarrarekin edo dozena batekin, bakarka edo taldeka. Kaniketan jolasteko hainbat jolas mota daude. Eta noski, espazioak eskaintzen dituen aukerak baliatuz, gure jolas propioa asmatzea ere ideia ona da.
  • Goma jolasa: “kilometro bat oinez, ibiltzen, ibiltzen…” Kantu ugarik eskaintzen dute aukera goma jolasean aritzeko. Horiek akordura ekarri, herriko mertzeria dendan goma erosi eta kalean jolastea aukera aproposa da.
  • Soka saltoa: Hau ere kantu jolasekin lotutako jolas mota duzue. Taldean nahiz bakarka erabiltzeko materiala ere bada.
  • Xiba edo tronpa: Azken urteetan berriro “modan” jarri den jolasa. Egurrezko xibak izan ohi dira klasikoak; eta, gaur egun badira plastikozkoak edota argia egiten dutenak. Erronka eta abilezia ugari proban jartzeko jolasak sarean ere ikusgai daude gaur egun.
  • Diaboloa: Zirko zale izan edo ez abilezia eta trebezia jolas aparta. Ea nork eragiten dion diaboloari denbora luzez. Ea nork eginarazten dizkion dantzarik ikusgarrienak diaboloari. Hortxe erronka batzuk.
  • Txirloak: Euskal Herrian hamaika bolatoki eta bolo jolas mota ditugu. Gaur egun batik bat helduen jolas izan daiteke. Baina jolaserako espazioa horiek probestu eta leku bakoitzeko jolas motak ezagutzea eta jolasean praktikan jartzea aukera bikaina da. Gurean ezagunena, hiru txirlo jolasa da. Egurrezko txirlo eta bolarekin jolasten dena alegia.

Esan bezala, gaurkoa kaleak eta klasikoak diren jolasak berreskuratzeko gonbita irekia duzue. Beraz, plazer baduzue jolastu eta gozatu.