Hezkuntza sistemak pandemia egoeran zeukan lehenengo helburua lortu duela esan dezakegu: eskolak toki ziurrak izan zitezela presentzialtasuna bermatu ahal izateko. Gainera, haurrek neurri berriekiko egokitze gaitasun handia ari dira erakusten. Baina haratago begiratu beharra dago. Lehenengoa helburua lortuta badago, hurrengoei ekiteko garaia da

Koldo Gilsanzekin hitz egin dugu, berak idatzitako kolaborazio artikulua oinarri hartuta

Hala familia nola eskolan pandemiaren aurkako neurriak zorrotzak izaten ari dira. Testuinguruen arabera aldakortasuna badago ere, oro har haurren askatasuna eta sozializazio-esplorazio aukerak asko murriztu dira.

Egoera honetan, eta itxialdi batetik etorrita, haurren jardutea nahiko osasuntsua dela esan dezakegu. Horregatik, agian, esaten dugu neurri murriztaileei ondo egokitu direla. Baina ondorioak atera baino lehen, epe luzerako betaurrekoekin begiratu beharko dugu.

Noski, haurrek ez dute arau berrien kontrako manifestaziorik egingo. Ezta berorien funtsa zientifikoa edo eraginkortasuna zalantzan jarriko. Ez. Haurrak, orokorrean, pozik daude.

Hezkuntza sistemak presentzialtasuna bermatu nahi izan du, honek haurren oinarrizko behar psikologiko asko asetzen dituelako, besteak beste, lagunak ikusi, ordu batzuetan etxeko zirkulu estuetatik irten, testuinguru aberats eta kitzikagarrietan egon, edo bestelako helduekin hezkuntza eta zaintza harremana izan.

Honek guztiak bizipen positibo asko eragin ditu eta alderdi negatiboak orokorrean konpentsatu egin ditu. Gainera, kurtso hasiera honetan ikusi ahal izan dugu gizakiok orokorrean, eta haurrek bereziki, egokitze gaitasun nabarmena dugula. Haurrek imitatzen eta jolasten errealitate berriak prozesatzen dituzte eta onartzen dituzte. Adibidez, nahiz eta guk neurriak gorrotatu, haurrek imitatu nahi izango gaituzte eta musukoa eskatuko dute beharrezkoa ez den momentu batzuetan, jostailuak desinfektatzen jolastuko dira edo eta beraien panpinei PCRak egingo dizkiete.

Prozesu artifizial honi naturaltasunez egokitu izanak ez du esan nahi hezitzaileok lana erreza dugunik. Inolaz ere. Izan ere gure gizartean lehendik bagenituen erronka nagusi batzuk hor diraute. Eta egoera honetan, behar bada, areagotu egingo dira. Gogoratu dezagun, bada, nondik gatozen.

Nondik gatoz?

Pandemiak berehalakotasun batean murgildu gaitu. Zulo beltz baten moduan, hezkuntza sistemako energia xurgatu egiten du, gure egiteko bakarra birusaren transmisioa ekiditea izango balitz bezala.

Baina badaude beste erronka batzuk, COVID-19a iritsi arte gure gogoeta pedagogikoak antolatzen zituztenak. Gizarte moduan arazo nabarmenak genituen eskuartean, esate baterako, gizarte-egituraren ahultzea, indibidualismoaren gailentzea, pobreziaren hedapena, familia nuklearren isolamendua, adinekoen bakardadea, arautik at dagoenaren bazterketa eta biolentziaren beste manifestazio batzuk.

Arazo hauek, desagertu baino, pandemia atzean ezkutatuta indartzen ari diren munstroak dira. Beraz, ahalik eta lasterren, behin eskolak toki ziurrak direla bermatu eta gero, jarraitu beharko dugu gure curriculumak zehazten dituen oinarrizko konpetentziak lantzen:

Norbera izaten ikasi: Nire barruan gertatzen dena ezagutu eta kudeatzeko gaitasuna. Nire desio, frustrazio, beldur eta haserreak kudeatzen ikasteak funtsezkoa izaten jarraitzen du.

Pentsatzen eta ikasten ikasi: Informazioa nola lortu, nola barneratu eta nola prozesatu. Zer den fidagarria eta zer ez. Zer den garrantzitsua. Nola egin informazio hori ulertu eta memorian gordetzeko.

Komunikatzen ikasi: Barruan ditudan emozio eta ideiak modu ulergarrian partekatzeko gaitasuna. Entzuteko gaitasuna ere bada.

Kooperatzen ikasi: Besteekin helburu komun batengatik elkarrekin lan egiteko gaitasuna. Negoziatzeko eta puntu komunak bilatzeko gaitasuna. Solidaritatea.

Nora goaz?

Aipatutako helburuak gure jomugatzat hartzen baditugu, ikusiko dugu pandemiaren kontrako neurri eta baldintzak bide erdian topatzen ditugun oztopoak direla:

  • Haurren bizimodua eta jolasak gero eta sedentarioagoak dira. Psikomotrizitatean gabiltzanok badakigu mugimendua ze beharrezkoa den garapen osasuntsu baterako. Mugimenduak lehenengo momentuetatik haurraren garapen kognitiborako berebiziko garrantzia du (Ikusi Alfredo Hoyuelosen abuztuko kolaborazioa).
  • Haurren jolasak gero eta indibidualagoak dira. Konfinamendua eta konfinamendu ondorengo ondorio hau nabaria da, dela pantailen erabilera areagotu izanagatik, dela sozializazio zirkuluak mugatzeagatik. Kooperaziorako gaitasunak nekez garatzen dira testuinguru honetan.
  • Gure arteko kontaktua. Kontaktu fisikoa debekatu dugu eta gure komunikazioaren oinarrizko kanala da. Bakar batzuk arindua hartuko zuten, agurtzerako musu eta besarkadak desagertzean, baina gure izaera sozial-emozionalaren muinean kontaktu fisikoa dago. Behar primarioa da, eta egun batetik bestera baztertu dugu.
  • Musukoaren normalizazioa. Orain arraroa egiten zaigu besteen ahoak ikustea. Denok ohitzen ari gara elkar aurpegi erdia baino ez ikusten. Muturraren keinuak duen informazio guztia galtzen dugu, ahoskera, irribarre erdia, mingaina bihurriak… Ze poza hartu zuten gure ikastolako haurrek andereño batek haien musukorik gabeko argazkiekin murala egin zuenean. Egunero paratzen dira bi edo hiru klase-kideen aurpegiak gogoratzeko.
  • Sozializazio mugatua. Betidanik jakin izan dugu geroz eta jende ezberdin gehiagorekin egonda gaitasun sozialak orduan eta gehiago garatzen direla. Orain, ordea, burbuilak ez apurtzen saiatzen gara, gure inguru hurbiletik ez ateratzen.

Honen guztiaren ondorioak ikustea ez da erreza izango. Ez dira modu agerian eta bat-batean agertuko. Aurrekoan 2 urteko gelako tutore batek esaten zidan, bera eta beste profesionalen susmoa zela aurten, apenas hitz egiten duten haur kopurua handiagoa dela.

Ikusiko dugu hiztun berantiarren kopurua esanguratsuki igo den. Ikusiko dugu gure umeen gaitasun sozialetan nabaritzen den. Edo porrota akademikoa areagotzen den. Baina aldagai hauen parametro fidagarriak izatea eta eragina egoerari egoztea zaila izango da. Ez gaude laborategiko ikerketa batean, eta ezin dugu itxaron emaitzak izan arte.

Ez dut idazki honetan neurri hauen kontrako aldarrikapenik egin nahi. Bakarrik ari naiz perspektiba hartzeko ariketa bat proposatzen. Ez dezagun ahaztu ze lehentasun genituen lehen. Eta haurrak pozik ikusteak ez dezala eragin neurri murriztaile hauek betirako onartu behar ditugunik.

Pandemia egoerak nahiko genukeena baino gehiago iraungo duela ematen du. Behar bada gure askatasuna puntu batean mugatu beharko dugu kolektibitatearen hobe beharrez. Baina ez ditzagun modu itsuan onartu neurri hauek, are gutxiago haurrei dagozkienak. Zientziak ikertu beharko du zein den benetan haurren arteko transmisio arriskua, ze ariketa edo baliabideek ahalbidetzen duten, tarteka bada ere, neurri zorrotz horiek malgutzen joatea.

Eta bitartean konpentsatu beharko ditugu, gure gogo eta ahaleginarekin, testuinguru honek dituen gabeziak. Maisu-maistra eta gurasook perspektiba hartu eta, epe luzean pentsatuta, gure haurren oinarrizko konpetentziak kitzikatzen dituen sasi normaltasun normalena eraiki beharko dugu. Egoerari aurrea hartuz. Ikerketa batek pandemiak haurrengan eragindako kalteak zeintzuk izan diren esan baino lehen.