Ainhoa Barrenetxea eta Leire Telleria optometristak dira, ikusmena, begiak eta hauen osasuna izaten dute hizpide beraien kolaborazio artikuluetan. Irailean argitaratu genuen azken idatzian haurraren mugimendu askea eta ikusmenaren garapenaren arteko lotura egin zuten.

Gaurkoan Leire Telleriarekin izandako elkarrizketa ekarri dugu.

Leire Telleria eta Ainhoa Barrenetxea

Oporretatik gatoz, leku zoragarriak ezagutzeaz gain, jende desberdina ezagutzeko aukera izaten dugu. Honek, beste familia batzuk ezagutu eta euren ohiturez hausnartzeko tartea ematen digu.

Uda garai ezin hobea da umeak lurrean beraien kabuz gauzak esploratzeko eta zenbat pozten gaituen hori ikusteak! Beste batzuetan aldiz, umeak aulkitxoetan denbora gehiegiz ikusi ditugu, mugimendu gutxirekin eta honek kezka, tristura eta alarma sortzen digu.

Zenbat aldiz entzun dugu oso ona dela katamar egitea, baina hau ez da bat batean egiten den zerbait, bere prozesua du eta ez da helburu bat izan behar.

Jaiotzen diren unetik behar duen babesa, kontaktua eta behar denak asetuak dituela bermatuta,  noski, ahalik eta  askatasun gehien eman behar zaio, haurrak berak aurkitzeko, bai modua eta bai estimulu berrien sentsazioa.

Batzuetan ezjakintasunagatik, erosotasunagatik edo umeak min hartzeko beldurragatik,  gehiegizko babesa eskaintzen zaie. Denbora luzez aulkitxoetan, garaiz aurretik haurra lurrean eseri edota garai aurretik oinez erakutsi.

Gure aiton amonei entzunda dugu, ortuan ibiltzen zirenean manta batzuk eramaten zituztela umeak egon ahal izateko, eguna aire librean pasaz era berean.

Osteko belaunalditan, hobea  zelakoan, aulkitxoak gehiago erabiltzen hasi ziren, takataka asmatu zen, modu honetan gure instintuak (sena) alde batera utziz.

Goazen haurrak bere garapenean egiten dituen gauzatxo batzuk kontatzera, haurra adin tarte bakoitzean non kokatu behar den eta ze espazio mota behar dituen.

Jaio berritan non hobeto ama, aita, aiton amona, asko maite duen persona baten besotan baino! Goxo goxo kulunkan, abestu, hitzegin, usaindu…hauek dira jaio berriak behar dituenak, ikusi gutxi egiten baitu.

Jaio berritan, umea gora begira egotea komeni da, horrela buruak mugimendu librea izango du, gorputzeko bi alboetara  mugituz eta bere beso eta hankak aske egongo dira mugitzeko. Postura honetan denbora luzez egonez gero haurrak lortuko du buelta alde batera ematea eta baita bestera (ezkerrerantz eta eskumarantz kroketa eginez). Garrantzitsua da bi aldetara simetrikoki egitea.

Simetria hori adibidez titia ematerakoan ere lortuko dugu, titi bat eskaintzen bait zaio eta gero bestea, horrela umeak bi aldeak estimulatzen ditu, biberoia ematean modu berdinean egin beharko litzateke, bestela alde bat beti geldoago geratuko da, bati mugimendua eskainiz eta beste aldea blokeatuz.

Bere gorputzeko atalak  zorutik altsatzen doaz (hankak, besoak), burua eusten hasten da, beso eta hanken arteko koordinazioa lortzen, lurrean aurrera egiteko prestatzen hasten dira. Ikusmena ere garatzen doa, hala nola enfokatzeko gaitasuna, ikusmen zorroztasuna hobetzen eta hala puntu zehatz baten arreta mantentzea lortzen dute. Une honetan, haurrak monolateralidedan funtzionatuko du, lehenengo alde batekin gero bestearekin, baina beti alde bakoitza banatuta. Horrela igaroko ditu zenbait hilabete. Horregatik garrantzitsua da estimulu denak simetrikoak izatea.

Ikusmenaren garapenerako nahitaezkoa da ukipenaren informazioa jasotzea, jaio berriak ahotik lortutako informazioa eskuetara bideratzen du eta gauzak heltzerakoan forma, tamaina, hotza, beroa barneratzen ditu.

Funtzio neurologitik begira, oso garrantzitsua da haur txikiak etapa hauetan lur mota desberdinaetan kokatzea, paretarik gabeak, barandaila gabeak, beraien eremu pertzeptiboa mugatzen ez dutenak.

Hasiera baten ikusmena ere monolaterala da, eta poliki poliki bi begiak batera funtzionatzen hasiko dira, estereopsia eta sakontasuna garatu arte.

Gora begira egotetik, haurrak buelta ematea lortzen duenean bera bakarrik heltzen da behera begirako posizio horretara eta orduan izango da haurra narrasteko prestatzen hasiko den unea. Hontara heltzeko hiru gaitasunez baliotuko da

– Mugitzeko gaitasunak

– Estimuluak ikusteko gaitasuna

– Hartzeko sentitzen duen gogoa

Garrantzitsua da umea ez esertzea,  bizkarrezurreko beheko aldea ez blokeatzeko, ikusmena ez desantolantzeko, fokatzeko gaitasuna ez oztopatzeko eta lurrean ikasi behar dituen mugimenduak egin ditzan.

Bueltak (goitik behera eta behetik gora) egitea lortzen duen unean, narrasean hasiko da (lehengo borobiliean, gero altzerantz eta gero aurrerantz), eta narraste prozesu honetan, besoak lurretik altxatzea lortuko du, eskuekin gauzak hartu ahal izateko eta hauek aztertzeko bai aho eta bai begiekin.  Kontuan izan, narrasean  hasten direnean, lehengo igelak bezala egingo dutela eta gero modu kontralateralean, hau da ezker hanka eskuin eskuaz eta alderantziz.

Kontralateralean narrastea barneratuta duenean, hilabete batzuren ondoren, katamarrean hasteko prest egongodira, hau ere kontralateralean.

Gorputza “bat” bezela funzionatzen hasiko da, nerbio sistemak ere horrela funtzionatuko du.

Katamar egitean, haurrak lurretik banatzea lortzen du ia gorputz osoa, 4 puntuko euskarria soilik erabiliz, horrela oreka sistema askoz konplexuagoa erabiltzen du. Baita mugitzerako orduan askoz askatasun handiagoa lortuko du, burua altxatu dezake, entzumena ere errazago bideratzeko, eta ikusmena ere urrutiago bideratzeko modua da, modu honetan begiek bat egiten dute eta hiru dimentsioak nabarituko ditu. Sakontasuna agertzen da eta neurrien neurketa. Mugimendu ritmikoak lantzen ditu, sinkronia bilaterala lortuz.

Une honetan espazioa askoz zabalago baten mugitzeko gai da, etxe osotik bere kabuz ibiltzeko.  Tenperaturetara egokitzeko gaitasuna ere handiagoa da eta ez da hain beharrezkoa lurreko higiene hori lortzea, bere sistema inmunitarioa ere gogorragoa bait da.

Kontuan izan behar da batzuetan modu bitxi baten egiten dutela katamar, eta ez dira izaten egokiak, blokeoak eta arazo biomekanikoak sortu dezaketelako, ipurdiz ibiltzeak bezala, hankak modu asimetrikoan ipintzea, untxiaren antzera egitea (saltoak emanez bi hankekin aldi berean).

Lurreko posizio horretatik, esku, beso, berna eta bizkarrezurra indartuak dituenean, gorago ikusi nahian ertzei helduz zutik ipintzen hasiko da, mugitzen, berriz jaitsi eta katamarrean jarraituz.

Poliki poliki gauzei eutsita altxatzea menperatzen hasiko da eta pausoak ematen hasiko da altzariei eutsita edota aulki bat hartuta euskarri bezala, eta konturatuko da bere kabuz ibiltzeko gai dela, inoren laguntza gabe, zoragarria!

Uste dugu haurraren garapenerako komenigarria dela lurreko ekintza denak bultzatzea, lur bigunean, zimurtsuak, ez egonkorrak, area, belarra…Espazio zabalak bereziki garrantzitsuak dira.

Komenigarria da haurra lurrean egotea ahal den denbora gehien, esperimentatzeko aukera emateko, bera izan dadila mugimendu autonomoaren jabe, bera izan dadila bere historiaren protagonista!