Galdera hori egin izan ohi digute guraso zein irakasleek; kasu onenean. Izan ere, gehienetan, mutil nerabe askok dituzten jarrera bortitz edo axolagabeen aurrean etsita dauden irakasle eta gurasoen kezkekin egiten dugu topo. Lehen Hezkuntzako 2. ziklotik aurrera hasten baitira agertzen ostean ohikotzen diren mutilen aldetiko jarrera horiek. Eta hor hasten da ere, mutil gazteek dituzten jarrerak aldatzeko etsipenaren bide luzea.

Kasu hauetan denetan, jendarteratze prozesuaz eta prozesu horietan dauden jendarteratze eragileen izaera patriarkalez hitz egiten diegu. Irakasle zein guraso moduan hezkidetzan jantziak egotearen garrantziaz solasten gatzaie, berdinen taldean garatzen dituzten genero erritualen inguruan eztabaidatzen dugu eta haur eta gazteekin esku-hartze feministak garatzeaz pentsatzen dugu. Formakuntzok, baina, hasi bezain laister bukatzen dira eta guztiak etxera goaz, etsipenari leku apur bat lapurtuta, baina ikasi dugun guztia gure haur eta gazteekin lantzerakoan eraldaketa gauzatuko den mesfidantzari leku eginaz.

Bai, noski, berebizikoa da hezkidetzaren inguruan hausnartzea eta ekimenak martxan jartzea. Baina zer bezain inportantea da nola egiten den pentsatzea. Hezkidetza edo pedagogia feminista jendarte eraldaketarako elementu garrantzitsua da, giza garapen integrala eta pertsona guztion arteko harreman parekide eta justuak bilatzen dituen heinean. Horregatik da garrantsitsua pedagogia feminista uholde itxura duen janzte/barneratze azkarra izan baino, euri finaren forman lantzea. Edukiak barneratu behar ditugu, bai, baita praktikan jarri ere. Baina egunean egunean presentzia izan behar du pedagogia feministak, eta haur eta gazteei begiratzeaz gain, gure buruei begiratzeko tartea eskaini ere: “nola heldu naiz ni honaino?”. Erantzun horrek, ziurrenik, gure egite eta funtzioen inguruko hainbat pista emango baitigu. “Egitura patriarkalaren arabera, zein kokapen sozial dut?”. Horren erantzunak, ardurak banatzen lagunduko digu.

Bistan denez, gizonok leku pribilegiatua dugu bizi dugun jendartean. Gizon izateagatik, besteak beste, ez dugu zaintzaz (zentzu zabalenean) arduratu behar, ez dugu gure etxeko haur eta nerabeen hazkuntza prozesuaren jarraipen zehatz eta xehea egin behar, ezta parte hartze aktibo eta jarraia izan ere (errieta egitea edo erabaki serioren bat hartzea ez bada). Ingurukoen hazkuntza eta hezkuntzaren gainean gizonok arduragabeak izateko dugun pribilegioak, baina, bote lasterrean bi ondorio ditu: lehena, hazkuntzaren, zaintzaren eta hezkuntzaren baitako jakintzak ez ezagutzea, eta ondorioz, ez aplikatu ahal izatea, adibidez, gure buruekin edo gure lagun artean. Zentzu honetan, gizonen anaidia (klub selekto hori, berezi eta emakumeengandik bereizi sentiarazten gaituen lagun/ezagun taldea, konpadreena), soilik barrutik irauli eta akabatu daitekeen dinamika bat da; eta horretarako, beharrezkoak dira zaintza eta elkar-hezteko eta mugatzeko dinamikak ezagutzea. Bigarren ondorioa, mutil eta gizon gazteen hazkuntzari lotutakoa da. Baina bigarren honen inguruan, hobekiago, zehatzago, argiago eta goxoago, bell hooks (bai, letra xehez idatzirik; berak hala izendatzea erabaki baitzuen) ekarriko dugu testura.

bell hooks, idazle, ikerlari eta aktibista feministak, 2020an “The will to change. Men, masculinity and love” liburua argitaratu zuen. Gizonen eraldaketa bidean itsasargi funtzioa beteko zuen testu bat jostea izan zuen helburu, eraikitzen ari garen jendarte feministan gizonek izan dezaketen lekuaz hausnartuko zuena. Liburuan zehar, gizonok gure bizitzan zehar bizi ditugun maskulinitatearen errituak xehetzen ditu, jendarteratze prozesuan gizonok ditugun gabeziak azalerazi; eta patriarkatuari dituen kanpo marrak eta erraiak marrazten dizkio, ostean gizonon eraldaketarako proposamenak lantzeko.

Liburuko 3. atalak haurren hazkuntzan pausatzen du arreta, mutilek haurtzarotik barneratzen dituzten jarrera eta edukiez luze eta zabal mintzatuz. Honela, adibidez, lehen haurtzaroan “haurrak emozionalagoak izan” daitezkeela baieztatzen du, hain zuzen, “dependentzia adierazpenari beldur eta mespretxua izaten ikasi ez” dutelako. Beauvoirren hitzei jarraikiz, “emakumea ez da jaiotzen, egin egiten da”, eta hortaz, gizona ere halakoa bihurtzeko (pribilegiatua, maskulinoa, ziurra, emozionalki iragazgaitza, besteak beste) dominazio logika erakusten duten ekintzez josia dugu haurtzaroa bera. Zer ez da gizontm bat? Pertsona dependientea. Patriarkatuan leku hori haurrek, pertsona zaharrek eta emakumeek betetzen baitute. Haur eta pertsona zaharrak, gogo-gorputz beharrak haien kabuz ezin asetzearen ondorioz; emakumeak, erromantikoki gizon bati lotuak ez badaude, ez direlako nor. Hortaz, haurrek dependentziarako mespretxua barneratzen dutenean, gizontm  autonomo eta ez estekatua gorpuztera heltzen dira.

Gizon izatera heltzeko bide luzean, haurrek bizitza bikoitza eramaten ikasten dutela aipatzen du aurrerago: “Gure kulturan haurrei soilik uzten zaie haien emozioekin guztiz bat eginda egoten, haien maitatzeko eta maitatuak izateko beharra aske adieraztea permititzen zaie”. Haur horiek familia ez patriarkaletan bizi badira, haien emozioekin lotuak egoteko denbora tarte handiagoa izan ohi dutela gehitzen du, baina ostean, “eskola patriarkaletara” heltzen direnean, bertan dauden rol sexual zurrunak ezarriko dira, eta orduan, haurrek “bizitza bikoitza” bizitzen ikasten dute. “Haurrek, haien heldu homologoen modura, joko-arauak ezagutzen dituzte: badakite ez dutela emoziorik adierazi behar haserrea eta amorrua ez bada; badakite ez dutela femeninoa edo propio emakumeena den ezer egin behar”.

Eskola den eremu sozializatzaile patriarkalaz hitz egin dugu dagoeneko. Eta horregatik, aitatasunean jarri nahi genuke fokua (gure aurreko artikuluan egin moduan). Aitak (osabak, aitonak, lehengusuak) baitira haur eta nerabeen gizontasunaren erreferente gertukoenak. “Aitatasun patriarkalak ez die haurrei sentimenduak hitzez adierazten” dio hooksek. Eta hala da, besteak beste. Aitatasun patriarkalak ez baitie haurrei sentimenduak hitzez adierazten erakusten, baina ezta zaurgarritasunean, feminismoan, komunikazioan, barne-ezagutzan, kontraesanetan ez zalantzan bizitzen ere. Hor dago gizontasun toxiko eta bortxazkotik urruntzeko hainbat elementu, aitatasun ez patriarkaletara gerturatzen hasten lagundu gaitzaketenak. Eta bitartean, zalantza, hausnarketa, kontraesana eta ardura hartzea.