Donna Apellaniz Nieto izen da azaroko Oinherriren kolaboratzailea. Bera Terapeuta Emozional Sistemikoa da eta adimen emozionaleko eta hezkuntzako prestatzaile gisa lan egiten dut “Educando La Emoción” proiektuan.

Inoiz gelditu al zara zure emozioak zure gorputzean nola bizi diren nabaritzen? Ez bakarrik buruarekin identifikatzen, baizik eta haien barne-ehundura, mugimendua, pisua, tenperatura eta abar sentitzen. Non sentitzen dituzu zure tristurak? Non pozak? Zer nolako tentsioa nabaritzen duzu kezkatzen zarenean? Eta zein espazio biguntzen zaizkizu lasai zaudenean? Batzuetan erraz hedatzen direla sentitzen dugu; beste batzuetan, konprimitu egiten direla ematen du, harrapatuta geratzen direla, mugitzeko tokirik gabe. Gorputzak ez du gezurrik esaten: Bizitzen dugun guztia jaso, gorde eta adierazten du. Eta espaziorik ematen ez badiogu, emozioak trabatuak gelditzen dira, eta haiekin batera gu: gure bizitasuna, gure argitasuna eta gure harremanak.

Gure gorputza gure emozioak bizi diren tokia da. Esan genezake, gorputza habitatzen dugun lehenengo espazioa dela: barruko kale multzoa, plaza sentikorrak, sentitzen ditugun eskailera eta parkeak. Hor barruan, emozio bakoitzak bere lekua bilatzen du. Baina gure gorputza, aldi berean, beste eszenatoki handiago batean bizi da: herrietan, kaleetan, hirietan, plazetan…. Eta hor kanpoan gertatzen denak eragin sakona du hemen barruan gerta daitekeenarekin. Izan ere, gure barne-munduak gure gorputzean adierazteko eta forma hartzeko kanpo-espazioa behar badu. Dena dago konektatua.

Espazioak ekoizpenaren, azkartasunaren arabera antolatzen dituen kultura batean bizi gara. Hiriak, tokietara lehenago iristeko diseinatzen dira, ez gu iritsi bitartean egoteko, sentitzeko edota izateko. Herrietan dauden plazak eta parketan kontsumitzeko erabiltzen ditugu, kontsumitzeko zentzu guztietan: iritsi, erabili eta joan. Askotan, espazio horiek trantsitu-leku edota kontsumo-gune bihurtzen ditugu. Eta horren guztiaren erdian, gure gorputzak sentitzen duena erakusteko eta prozesatzeko lekuak bilatzen ditu.

Orduan, zein espazio erreal ematen diegu gure emozioei egunero zeharkatzen ditugun kale eta plazetan? Zer nolako tokia ematen diegu emozioei gure barnean?

Emozio batzuek baimena dutela dirudi: poza, alaitasuna, adiskidetasuna… Horientzat badira plazak, parkeak, jaiak; nolabait soinu, mugimendu eta konpainiarako sortutako espazioak. Baina nun eta nola bizitzen ditugu amorruak, beldurrak, ezinak, lotsak? Zein espazio dute hauek gure herri eta hirietan? Tamalez, hauek normalean bazter diskretuetan geratzen dira: taberna bateko ertzean, auto baten barruan, banku isolatu batean, etxean… Espazio publikoak “ondo egoteko” pentsatuak daude, ez sentitzen duguna, dena delakoa, sentitzeko, horrekin egoteko edota hura elkarbanatzeko.

Hau ez da kasualitatea. Mendeetan zehar emozioak erreprimitu dituen kultura batean bizi gara, non adimena, kontrola eta zuzena izatea idealizatu diren. Horren arrastoa arkitekturan ere antzematen da: espazio linealak, igarotzeko diseinatutako kaleak, gelditzeko eta egoteko tokirik ia gabe. Zenbat eta leku gutxiago egon gelditzeko, orduan eta baimen gutxiago sentitzeko, izateko. Gorputzak izateko eta egoteko lekurik aurkitzen ez badu, bertan bizi den guztia -gure emozioak, hain zuzen- lekuz kanpo geratzen dira, gure erritmo azkarrean harrapatuta, espazio publikoaren erritmoan estututa.

Horren guztiaren atzean gure sistemaren eta kulturaren izaera dago: etenik gabe ekoiztera eta kontsumitzera bultzatzen gaituen erritmo kapitalista, eta mendeetan zehar gorputza eta emozioa bigarren planoan utzi dituen tradizio normatibo hegemonikoa, sarri heteropatriarkatuaren logiketan oinarritua. Askotan, ikuspegi kapitalista eta normatibo horretatik, espazio publikoa trantsiturako soilik diseinatu da, jendea normatibitatea mantentzen duten kontsumora bideratutako espazio pribatuetara eramanez. Horrela, geure buruetatik, gure egia anitzetatik, eta horien parte diren gure emozioetatik, sentiduretatik, gorputzetatik eta identitateetatik urruntzen. Eta horrela, kanpoan gertatzen ez denak, nekez aurkituko du lekurik gure barruan.

Zirkulu hori errepikatu egiten da: gure emozioek, batez ere minarekin, frustrazioarekin edo nekearekin lotutakoak, ez dute lekurik aurkitzen ez kanpoan ez barruan, eta kanpoko lekurik ezak baldintzatu egiten du nola bizi eta prozesatu gure barne mundua. Terapeuta emozional sistemiko bezala, nire lana pertsonei beren barne-munduak segurtasunez, epaiketarik gabe eta askatasunez bizitzeko espazio bat ematea da; leku seguru bat, non emozioak beren konplexutasun eta forma osoetan ager daitezkeen. Barruan gertatzen denari lekua ematen diogunean, pertsona bakoitzak bere burua ezagut dezake, sentitzen duena prozesa dezake eta bere buruarekin eta besteekin harreman orekatuagoa izan dezake. Espazio bat non izatea eta sentitzea posible bihurtzen diren, baita non norbera izateak eguneroko bizitzako esperientzia eraldatzen duen ere.

Ideia hori kanpoko espaziora eramaten badugu, argi geratzen da zein garrantzitsua den bizi garen ingurune fisikoa. Habitatzen ditugun espazioa (kaleak, plazak, parkeak, izkinak) gure gorputza bizi den lekuak dira, gu bertan bizi gara. Espazio horiek ez badute gu gelditzen, sentitzen eta garenak izaten uzten, ez badaude horretarako diseinatuak; oso zaila bihurtzen da hori egitea. Terapia-kontsultan barruan gertatzen denari lekua ematen diogun bezala, gure emozioei eusteko espazioak behar ditugu kanpoan, espazio publikoetan, osotasunean bizitzeko eta izateko, sentitzen dugun guztiak tokia izan dezan, baita deserosoa edo zaila dena ere.

Horrela ez bada, gure emozioek ezin dute lekua hartu. Pozak eta alaitasuna bakarrik aurkitzen badute espazioa; amorruak, tristurak, beldurrak edota mina berriz, erreprimituak geldituko dira, barnean presio egiten dutelarik. Horrek gure bizitza modu sotil eta etengabekoan gidatuko du, kontzientziarik gabe; sarritan estres, tentsio edo harreman desorekatuen bidez agertuz.

Horregatik, ez da nahikoa arkitektura kontzientziaz eta sentsibilitatez diseinatzea; ezinbestekoa da bertan bizi garen pertsonen kontzientzia eta arreta ere. Gure barruan bizi denak kanpoko espazio bat behar duela ulertzea lehen pausoa da, eta espazio horrek hura ezagutzeko eta eusteko aukera ematen duela kontzienteki aitortzea. Izan ere, gure emozioei kanpoan lekua ematen diegunean, barruan ere sentitzeko baimena ematen diegu. Bizitza emozionala sostengatzen duten espazioetan bizitzeak, pertsona eta gizarte bezala, osotasunean eta konexioan egotera gonbidatzen gaitu.

Gure emozioak osotasunean eta konplexutasunez bizitzeko aukera ematen duten hiriak eta plazak sortzea litzateke helburua. Ingurune hauek bizitza emozionalari laguntzen diote eta haren sostengua ahalbidetzen dute. Horrek ez du esan nahi mundu ideal batean bizitzea; baizik eta mundu erreal batean bizitzeko aukera izatea, gure barruan dagoenari lekua ematen dion espazioekin, benetako bizitza kontziente eta garenarekiko zintzoa bizitzeko. Eta horrela, gure barneko eta kanpoko espazioan bizitzea zaintza-, askatasun- eta konexio-ekintza bihurtzen da, geure buruarekin, besteekin eta partekatzen dugun munduarekin harremanetan egonda.