Juan Carlos Alonso psikologoak pantailen adin ezberdinetako haur eta gazteen garapenean izan ditzaketen eraginei nahiz Pediatren Elkartearen Plan Digitalari buruz idatzi du Puntua aldizkarian.

Bi lagun elkartu dira kafetxo bat hartzeko. Biak euren haur txikiekin iritsi dira kafetegira. Batek 2 urte ditu eta besteak, hilabete batzuk gehixeago. Lagunak hitz egiten hasi bezain laster, haurrak euren haurkeriak adierazten hasi dira; bat kasketaren hasieran dago, bestea amaren arreta etengabe eskatzen ari da… Orduan, lagun batek patrikatik bere eskuko telefonoa atera du eta bideo bat jarri dio haurrari. Besteak poltsatik tableta eman dio alabatxoari beste bideo batekin. “A ze bakea! Orain bai hogei minutuko lasaitasuna gure gauzez hitz egiteko!”.

Tamalez, egoera hori gero eta hedatuago dago gure gizartean. Helduak konturatu dira teknologia berriak eta pantailak, bereziki, lasaigarriak direla umeentzat, eta egunerokotasunaren hainbat ohituratan edo haur-zaintzaile moduan erabiltzeko ezin hobeak direla; adibidez, otorduetan, janzterakoan… Baina kontzienteak al gara pantailen eraginez gure haurrengan eta nerabeengan?

Neuropediatrak eta psikologoak kezkatuak daude gai horren inguruan. Zergatik? Azken ikerketa batzuen arabera, pantailen erabilera goiztiarragatik; hau da, haur txikiengan gehiegizko erabilerak ondorio kaltegarriak sor ditzaketela diote, eta garunaren funtzio psikikoak, kognitiboak, linguistikoak eta hizkuntzaren garapenean eragiten dutela. Adibidez, eta paradoxikoki, pantailek haurren arreta-gaitasuna mugatzen dute, bai arretari eusteko gaitasunean eta baita arretaren kalitatean ere.

Gailura kateatuta

Haurren eta nerabeen arreta pantailen argiari, soinuari, mugimenduari… uztartzen zaio, modu pasiboan. Horren adibidea da hau: pentsa dezagun zenbat aldiz esan behar diogun bideojokoan edo tabletan jolasten ari den gure seme-alabari kasu egiteko. Fenomeno horri arretaren inertzia deitzen zaio. Hau da, pantailak umearen arreta bahitzen du eta kateatuta geratzen da; pantailari entxufatuta egongo balitz bezala. Horrela, ikasten dute estimulu horiei bakarrik arreta jartzen. Horregatik ere, gero eta haur gehiago daude arreta gabezia (borondatezkoa) azaltzen dutenak; ez dira gai denbora luzez entzuten egoteko edota irakurtzen kontzentratuta egoteko.

Plan digitala

Egoera horren aurrean, nola jokatu behar dugu guraso edo hezitzaile moduan? Pediatren Elkarteak Plan Digitala zabaldu du eta adinez adin aholku batzuk zehazten ditu:

0 eta 2 urte bitarteko haurrei dagokienez, pantailen erabilera familiako kideen bideo-deietara mugatzen dute –denbora motza–, abesti bat kantatzeko, haurra agurtzeko, ipuin bat kontatzeko… Ez baditu pantailak erabiltzen, hobeto, baina erabiltzen baditu, inoiz ez bakarrik. Pantailak ez erabili txupete moduan kasketei aurre egiteko.

3 eta 5 urte bitarteko haurrei gailu digital bat ematen badiegu, nahiz eta telebista izan, bakarrik ikustea ekidin behar da, eta ez erabili haur-zaintzaile moduan. Ikusten dutena errepikatu edota azaltzea komeni da, informazioa prozesatzen laguntzen dielako. Adin horretatik aurrera, helduen erabileraren eredua garrantzitsua da. Eduki egokiak aukeratu, eta haurren arreta mantentzeko gaitasuna baino gehiago ez egon. Orientabide moduan, 3 urterekin, sei minututik bederatzi minutura; 4 urterekin, gehienez, hamabi minutu. Eduki interaktiboak izan behar dute eta pantailetan kontrol parentala erabili.

6 eta 9 urte bitarteko haurrei dagokienez, pantailak erabiltzeko arau batzuk finkatu behar dira. Arriskuaz hitz egin beraiekin, zibererasoez, pornografiaz…

10 eta 18 urte bitartekoen kasuan, berriz, komunikazioa gehiago sustatu behar da. Mugak jartzen jarraitu. Nahiz eta gizartean ohikoa ez izan, ez da komeni eskuko telefonoa erostea 14-15 urte baino lehen. Arriskuez hitz egiten jarraitu eta erabiltzen dituzten sare sozialei adi egon. Pantailen eta, orokorrean, teknologia berrien erabilpenerako etxeko arau batzuk finkatzea komenigarria da: otorduetan ez, gauetan itzalita… Zenbat denbora erabiltzen duten kontrolatu eta mugatu. Horrela ekidingo dugu gure seme-alabak Eusko Jaurlaritzak argitaratu berri duen adikzioei buruzko inkestatik kanpo egotea: “Hiru nerabetik batek egunero bost ordu baino gehiago erabiltzen du Internet”. Hori ez, mesedez!