EHUk, Biogipuzkoarekin eta Osasun Publikoko Sailarekin lankidetzan, perfluoroalkilatutako eta polifluoroalkilatutako substantziak (ingelesez, PFAS) atzeman ditu Urola eta Goierri eskualdeetako adingabeen plasman. 315 adin txikikoren jarraipena egin dute 2011tik 2022ra bitartean.

EHUtik azaldu dutenez, konposatu kimiko horiek oso egonkorrak eta iraunkorrak dira ingurunean: “Ura, olioa eta orbanak kanporatzeko dituzten propietateei esker, ohikoa da egunero erabiltzen diren produktuetan aurkitzea, hala nola, zartagin itsasgaitzetan, arropa iragazgaitzetan, elikagai-ontzietan edo suteen aurkako aparretan”. Azaldu dutenez, konposatu horien erabilera orokortuak “ondorio kaltegarriak” ditu: “Giza organismoan sar daitezke haurdunaldian, plazentaren bidez, eta pilatzen jarraitu dezakete edoskitzearen, elikaduraren, edateko uraren, aire kutsatuaren edo konposatuok dituzten produktuekiko kontaktuaren bidez”.

315 adingaberen plasmarekin egindako analisian, 18 konposatu detektatu ziren aztertutako 42 konposatuen artean, eta, ohikoenen artean, % 70 eta % 97 arteko tasak detektatu ziren. “Lortutako datuek agerian uzten dute esposizio handia dugula. Zaila da jakitea adingabeen organismoetan aurkitutako PFASen mailak altuak edo baxuak diren; izan ere, gai hori ez da aztertu gizakientzako muga seguruak definitzeko adina, baina horrenbeste egotea kezkagarria da, eta garrantzitsua da horrelako ikerketak zabaltzea, ondorioak hobeto ezagutzeko eta minimizatzeko modua bilatzeko”, azaldu du Nestor Etxebarria katedradunak.

Berehalako osasun-arriskurik ez

PFASek osasunean duten eraginari dagokionez, azterketak gibelean eta garapenean izan ditzakeen arriskuak ebaluatu ditu eta, oro har, ondorioztatu da ez dagoela berehalako arrisku-seinalerik. “Aztertutako biztanlerian PFASen kontzentrazio kezkagarriak daudelako ebidentziarik ez dugu. Hala ere, horrek ez du esan nahi 10 urte barru arriskua txikituko denik. Orain kezkagarria ez dirudiena etorkizunean izan liteke, oraindik ez baitakigu etorkizuneko patologien erantzule izan daitezkeen”, adierazi dute Nestor Etxebarriak eta Anne San Romanek. Gaineratu dutenez, arriskua ebaluatzeko gaur egungo metodoek muga esanguratsuak dituzte; izan ere, animalietan egindako ikerketetan oinarritzen dira batez ere, eta horrek haien zehaztasuna murrizten du gizakietara estrapolatzean. Beraz, arriskua ebaluatzeko metodoak doitzeko eta pertsonengan oinarritutako azterlan gehiago egiteko premiaz ohartarazi dute, datu errealistagoak lortzeko.

Lortutako datuetatik abiatuta, ikerlariek ondorioztatu dute PFASen erabilera mugatzeko indarrean dagoen araudia ez dela guztiz eraginkorra izan. “PFAS batzuei mugak ezarri bazaizkie ere, konposatu mugatuek presente jarraitzen dute haurtzaroan”, ohartarazi dute. Gainera, uste dute “araudia eguneratu” egin beharko litzatekeela “sortzen ari diren konposatuak barne hartzeko”, horien presentzia frogatuta dagoelako. Horregatik nabarmendu dute “PFAS berrienen toxikotasunari buruzko azterketa gehiago egiteko premia, horien arriskugarritasuna oraindik ez baitago argi ezarrita”.