Titiak eta kantuak, pluralean

Alaine Agirrek, otsailean Pikaran argitaratutako testua ekarri dugu gaurkoan guraso.eus era. Riboberta Bandiniren kantua erabili zuen aitzakia moduan hausnarketa interesgarria egiteko.

Hotzikara bikoitza sortu zidan horrenbesteren gorputzetara iritsi den abestia (edo hobeto esanda, abestiaren inguruan sortu den diskurtso bat) entzuteak. Rigoberta Bandiniren “Ay mamá” kantuaz ari naiz. Edo, kantuaz baino gehiago, beraren inguruan sortu den diskurtso batez: zehazki, emakumeon kantu bat dela esaten duenaz.

Alde batetik, akorde eta produkzio oparo batekin batera, leloaren apogeoan ahoskatzen diren hitzengatik (“no sé por qué dan tanto miedo nuestras tetas / sin ellas no habría humanidad ni habría belleza”) ileak (eta are titiburuak ere, tarteka) puntaz jartzen dizkizun hotzikara zen, kalanbrea dardara zotina, mutur batean piztu eta gorputza sutuz zeharkatzen dizun bolbora-hari bat, saltoka eta dantzan eta aldarrika jartzen zaituena, gainez egin arte, eta gainez egiteko betetzen zaituena: poza, indarra, maitasuna, euforia eta iraultza (eta bai, azken hori ere bada emozio bat). Aspalditik behar genuen gure titien inguruko kantu bat; edo, esan dezagun hobeto, esan dezagun geureago: aspalditik behar genien abestu geure titiei, aspalditik nahi genion gurea ere baden mundu honi gure titietatik abestu.

Hori guztia sentitu nuen, zuekin batera. Eta elkar besarkatzen, ospatzen, maitatzen genuela sentitu nuen. Baina egia esango dizuet, nire egia beste batzuena ere izan daitekeelakoan (gure egia den collage horretan beste ataltxo bat gehiago gehitzearren):

Ez zen izan sentitu nuen bakarra; ez zen izan abestiak gorputzean lurreratu zidan sentipen bakarra. Su dardara dantza kilima horretan nahastuta egon zen, izan ere, hotzetik eta ikaratik gehiago duen hotzikara bat ere. Gorputza zurruntzen dizuna, alertan jartzen zaituena. Zergatik jakin ez arren, hozkirria ematen dizuna. Atzera eragiten dizuna. Nahiz eta ez diozun zeure buruari baimena ematen atzera egiteko, bortxatzen gaituen horretan gelditzeko irakatsiak izan baikara. Autoinmuneak izateko konfiguratu baikaituzte. Autosuntsiketarako programatu.
Kontua da hortxe nengoela, zuekin dantzan, titiak gora eta behera, sujetadoretik atera nahian, baina aldi berean konturatuz nire gorputzak ez zuela dantza hori egin nahi. Konturatuz bazegoela zerbait deserosoa zitzaidana. Ondo egokitzen ez zitzaidana: amonarena izandako gona vintage hori nola, teorikoki flipatzen zaituena baina praktikan apur bat arraro gelditzen zaizuna, ez guztiz zure estiloan, beharbada zure amonaren antz gehiegi hartzen duzulako: bada, hala. Eta ikusi egin nuen, ulertu, halako batean: gehien gustatzen zitzaizkidan hitzak ziren aldi berean hozkirri gehien eragiten zidatenak.

“No sé por qué dan tanto miedo nuestras tetas / sin ellas no habría humanidad ni habría belleza”.

Eta, hitz musikatu horien artean, zehazki bi hitzek egin zidaten atximur, bakoitzak titiburu batean: Humanidad hitzak eta Belleza berbak. Gehienetan letra larria daramaten bi hitz, otzandu nahi ez duten bi titiburu lotsabakoren pare.

Gure titiengatik ez balitz, ez omen legoke Gizadirik. Gure titiek ematen baitiete jana gure umeei; gure bularrek elikatzen baitute, beren mamiz, gizadiaren mamia. Horra hor atximurra, nire titian bertan. Luzaroan esnez gainezka ikusi nahi izan nuen bular berberean. Amatasuna desio, amatasuna erabaki eta amatasuna bilatu nuen urteetan, amets egin nuen, behin baino gehiagotan, hilda jaio zen nire alabari bularra ematen niola. Berari eta beste hainbati, nire bularretik jaten ematen niela, eta beren eskuekin heltzen zutela elikatze-funtzio horretarako bete-beteta zeuden nire titietako bat aldiro, titiburuari zupa eta zupa ibili bitartean, begirada (nire) bularretik (nire) begietara eroanez eta bueltan titira itzuliz. Amets egin nuen, lotan bezainbat edo gehiagotan esnai, eta, gainera, (ez) amatasunetatik sortutako Karena nire eleberrirako ere idatzi nuen, nola ematen nien bularra mundu honetan existitzen ez ziren nire umeei (nahiz eta gero nobelatik atera nuen kapitulua, erabaki literarioengatik). Esan nahi dut ez zaizkidala titiak sekula esnez bete, baina bete zaizkidala, baita gainez egin ere, esnez betetzeko desioz. Eta bete ez direlako, hustu zirelako, minez ere egin izan didate gainez neure titiek.

Horregatik beharbada mintzen nau, neurri isil batean, gure titien goraipamenaren arrazoi gisa ugalkortasunarekin lotuta elikatzeko duten funtzioa azpimarratzeak.
Goraipamenaren beste zioa da Edertasuna. Eta neure lekuan sentituko nintzateke hor, gustura, eroso, neroni bainaiz esteta erreprimitua, minimalista izateko ahaleginetan dabilen maximalista kontrolaezina, espiritualitatea Edertasunaren bidez edo Edertasunean edo Edertasunarekiko sentitzen dutenetakoa. Dena den, halere eta hala eta guztiz ere, burura datozkit titien inguruan e minuskularekin erabili den “eder” hitzaren aldiak, Edertasunetik eta Artetik hain urrun daudenak eta morboaren, biolentziaren, gustu faltaren, konbentzioaren eta abar gehiegoren morroi direnak. Istorio eta Historia gehiegi pilatu dira bularren kontzepzioan “ederraren” izenean, eta nago, ia denak direla alerta egoeran egotera garamatzatenak. Horregatik ere, Edertasunaren aipuak ere hozkirria eragiten dit.

Izan ere, eta behin gure titiez hitz egiten/abesten/idazten/aldarri egiten hasita, ezin al ditugu topatu Humanitatea eta Edertasuna ez diren beste hitz eta kontzeptu eta funtzio edo ez-funtzio batzuk? Behin gure titiak goratzen hasita, produktibitatearen eta erreproduktibitatearen bidez, edo, hobeto esanda, horien mende egingo al dugu? Ez al dute gure titiek merezi, zuen orkatilek edo besteen belarriek bezainbeste, mundu eta gorputz hauetan leku bat, Gizadiaren sortzaile eta elikatzaile ez balira ere? Ezin al ditugu gure titiak maite, edertzat jotzen ez direnean ere, Edertasunaren parte direlako, molekulaz osatuta egoteagatik soilik, materia izateagatik bakarrik?

Nire amatasuna gizartean aitortua ez bada ere, bizi izan dut nire baitan, eta aldatu egin nau, inguruak (errealitate objektiboak eta arrazionalak, jendarte heteropatriarkalak, ikasketa arautuetako erakundeek, Ogasunak edota nire amak) pertzibitu ezingo duen modu batean. Nire (ez) amatasuna onartzeko prozesuan ikasi behar izan dut desioa inposaketatik bereizten (dentsitate ezberdineko bi likido dekantazio bidez bereiztea bezain erraza ez den arren): amatasunaren desioaren galerak eragindako dolua besarkatzeko, onartzeko, errespetatzeko; eta inposaketa horri –txikia eta “neska” naizenetik hezitako panpinen, zaintza rol teatralizatuen, “ama zarenean…” guztien bitartez barruan daramadan inposaketa horri– esan egin behar izan diot, aldarri egin behar izan diot emakume naizela ama izan gabe ere, kontrakoa sinetsarazi badidate (badigute) ere, ezagutzen dudala maitasun inkondizionala ama izan gabe ere, nahi baino bizitza konplikatuagoa eta arduraz beteegia dudala ama izan gabe ere, kontziliazioa merezi dudala ama izan gabe ere, zaintzen dudala ama izan gabe ere, (ukatutako) ama naizela (aitortutako) ama izan gabe ere, eta, horrekin batera, baliotsua eta zorionekoa naizela ama izan gabe ere. Banaizela, ama izan gabe ere. Eta nire titiak badirela, erreproduktibo zein produktibo izan gabe ere.

Ez nabil abestiaren kontra. Baina abestiaren inguruan sortu den diskurtso batek hozkirria eragin dit: Rigobertaren abestia emakumeon abestitzat jotzearen atzean baitago baieztatzea “emakume = ama” dela. Eta ez. Pozten nau, hotzikara ona (dardara zotina aldarria dua dantza) eragiten dit ama gehienen eta beraien bizipenen zein gorputzen aldeko kantu bat zabaltzeak. Behar genuen kanta honek dakarren errepresentazioa ere. Baina kanta hau ez da gure errepresentazio bakarra, eta ez gaitu denok errepresentatzen ere. Guztiok ez gara ama, eta ama diren pertsona guztiak ez dira emakume; ama guztiek ez dituzte beren umeak titi-esnez elikatzen; badira bi titi ez dituzten emakumeak; badira titiak dituztenak eta emakume ez direnak. Komeni da esatea eta gogorararaztea, badaezpada ere. Sortu ditzagun bada, gure egia guztietatik, gure kantuak. Pluralean